هشتمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی
| هشتمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی | |
|---|---|
 | |
| نام رویداد | هشتمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی |
| تاریخ رویداد | 22 مردادماه سال 1374 ش، برابر با 15 ربیع الاول سال 1416 ق |
| روز رویداد | یکشنبه |
| مکان رویداد | تهران حسینیه الزهراء مجتمع امام خمینی |
| عوامل | مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی |
| دلیل اهمیت | قرآن و سنت |
هشتمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی، با موضوع «قرآن و سنت» از روز یکشنبه 22 مردادماه سال 1374 ش، مصادف با 15 ربیع الاول سال 1417 ق، برابر با 13 آگوست 1995 م، با حضور اندیشمندان و متفکر داخلی و خارجی از ایران و کشورهای اسلامی، از جمله محمد واعظ زاده خراسانی، دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، حجتالاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی، رئیسجمهوری اسلامی ایران، آیتالله سید محمد باقر حکیم، رئیس شورای عالی مجمع جهانی تقریب، دکتر محمد العاصی، رئیس مرکز تعلیمات اسلامی واشنگتن، آیتالله جعفر سبحانی، استاد حوزه علمیه قم، دکتر محمد فاروق نبهانی، استاد دانشگاه و نویسنده سوری، استاد فتحی یکن، رهبر جماعت اسلامی لبنان، آیتالله محمد مهدی آصفی، عضو شورای عالی مجمع جهانی اهلبیت، استاد زهیر الشاویش، استاد سوری، علامه بدرالدین حوثی، رهبر معنوی انصارالله، و علامه عسکری، پژوهشگر برجستۀ شیعه، آیتالله محمدعلی تسخیری، عضو شورای مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، احمد مبلغی، استاد حوزه علمیه قم به مدت سه روز به همت مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در ساختمان حسینیه الزهراء مجتمع امام خمینی در تهران برگزار گردید.
افتتاحیه کنفرانس
رئیسجمهوری اسلامی ایران
حجتالاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی، در نهمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی پس از خیر مقدم و تبریک عید میلاد به میهمانان و آرزوی موفقیت برای اجلاس و تقدیر از دستاندرکاران کنفرانس و از دبیر کل مجمع، افزود: عنوان وحدت عنوان شیرین و مورد قبول همه است و همه آرزو داریم که در دنیا درگیری و نزاع نباشد و بشریت تحت لوای قانون واحد و حکومت واحد مسیر تکامل که تقرب به خداست را بپیماید. مثل بقیه مسائل زندگی بشر تحقق این هدف هم به عهده خود ما گذاشته شده و بشر مختار اهل خرد و تشخیص که بر اساس تشخیصش عمل میکند و تصمیم میگیرد مکلف شده که این وحدت رو هم بر همه مراحل تحقق بدهد و این تکلیف بزرگ امروز به دوش شما بزرگان جهان اسلام بیش از دیگران سنگینی دارد و ما با همه وجود خود ضرورت اتحاد را لمس میکنیم و این مراسم این صحبتها سخنرانیها، تذکرات، آیات و روایات، برنامهها، موضوعها و بحثها قطعاً مؤثر و حداقل برای پاسداری از اتحاد موجود و همکاریهای موجود و احتمالاً در تقویت آن کارگشاست و نفس همین حرکتها و موعظهها انسان به هر حال با فطرتش از تذکرات و موعظهها و نصایح استفاده میکند نیاز است اما قطعاً کافی نیست.
وحدت عقیده
ایشان در ادامه تأکید کردند: وحدت ماندگار و اساسی وحدتی است که از طریق عقیده به وحدت برسیم و عقایدمان به یکدیگر نزدیک شده و یکی شود. و به طور طبیعی کشش و جاذبه همکاری تا حدود زیادی به وجود آمده و اینکه چه مقدار میشود ما جامعه اسلامی یا جهان بشریت را به وحدت عقیده در مسائل فکری، نظری، فلسفی و تعبدی که نقل از اسناد آسمانی و کانالهای غیبی است، برسانیم، یکی از بحثهای بسیار بسیار جدی میتواند باشد و چنین چیزی با توجه به تفاوتهای فهم و درک بشری با اطلاعاتی که ما امروز از علوم روانشناسی و جامعه شناسی داریم، چقدرش ممکن و ضروریست و چه حدش مستحبه و مکمل، اگر فرض کنیم در جهان هم در محدوده بشریت کل بشریت ممکن نباشد، در محدودههای محدودتری حتماً عملی است. که ما نمونههای فراوان آن را در خیلی از جاها میبینیم و دیدیم در تاریخ وقتی که تحقق پیدا کرد در یک جامعهای معلوم میشود که ممکنه و قابل توسعه است. تلاشها برای توسعه انجام میشود.
اختلاف و تفرقه درد مشترک همه ادیان
ایشان در ادامه تصریح کرد: اختلاف و تفرقه تنها درد دنیای اسلام نیست درد دنیای مسیحیت هم هست. در همین بوسنی و بالکان شما میبینید مسیحیها با هم میجنگند همدیگر رو میکشند. این کشتارها بخاطر هواها و هوسها و بیمبنایی است. در یکجا مسلمان و مسیحی میجنگد، در یکجا مسیحی با مسلمان متحد میشود علیه مسلمانان مثل ساحل عاج، در یکجا مسیحی با مسلمان متحد میشود علیه مسیحی مثل کرواسی و جاهای دیگر. در اینجا مبنا فقط دین نیست و بلکه مملکت، جغرافیا، نژاد هم هست و عوامل تفرقه فقط از دین ناشی نمیشود. تعلقات نژادی، تعلقات صنفی، تعلقات جغرافیایی، احزاب و باندبازیها همه ابزاری است که انسانها را دچار یک تعصب میکند. گاهی تعصب مثبت گاهی تعصب منفی و لذا این مسائل واقعاً مخلوط شده است ... با مطالعات عمیق باید نقاط مشترک را انتخاب کرد.
شرایط جهانی و قدرتهای مسلط امروز
رئیسجمهوری اسلامی ایران گفت: شرایط جهانی امروز، قدرتهای مسلط واقعاً خیلی ستم میکنند به دیگران و برای آنها مسلمانان، مسیحیها و سایر ادیان هر جا که با منافع نامشروع ایشان سازگار نباشد دشمن تلقی میشود و هر جا لازم بدانند با معیارهای خاص قتل عام میکنند تفرقه ایجاد میکنند. اهداف آنان اهداف مذهبی و حتی اهداف محدوده جغرافیایی هم نیست بلکه اهداف خاصی در دنیا که امروز به قول خودشان دهکده کوچکی است، دارند. ما در مقابل چنین نیروهای شیطانی قرار داریم و در آخر هم اگر لازم بدانند برای منافع خودشون با بمب اتمی، هیدروژنی و بمب های میکروبی، نسل بشر را از بین میبرند. اگر آمریکاییها وقتی که هیروشیما را اونجوری منهدم کردند، محاسبه مذهبی یا چیزی از این قبیل داشتن یا در کشور خودشان وقتی مثلاً فرقه دیویدیه رو اونطور قتل عام کردند، مصالح خاصی را برای خودش در نظر گرفته و با اون مصالح جنایت کردند و واقعا بحث بسیار بسیار پیچیدهای است. بشریت با ارتباطات وسیع به هم نزدیک شده و روز به روز هم نزدیکتر میشود و مرزها را در نوردیده است. از اینرو میشود با این ابزارها دنیای اسلام را معرفی کرد. زیرا اسلام، متقنترین اصول را برای پایهگذاری زندگی درست برای بشریت در خودش دارد و ما باید از این گلستان غنی گلهای شایستهای را برای مردم چیده و برای بشریت عرضه بکنیم. خداوند به همه ما و سایر کسانی که در این راه تلاش میکنند توفیق بدهد که به اهداف مقدس وحدت جهان اسلام در درجه اول و اتحاد الهیون عالم در درجه دوم و مقابله با شیاطین، گام برداریم. و انشالله از این اجلاس و نتیجه بحث های شما استفاده استفاده عملی در برنامههای اداری کشورمان و انقلابمان بکنیم. و السلام علیکم و رحمهالله.
رئیس شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
آیتالله محمد باقر حکیم، رئیس شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در خصوص نیاز امروز به تفسیر موضوعی قرآن که ارتباط نزدیکی نیز با وحدت اسلامی دارد، گفت: اسلام، از طریق نظامها و قوانین خود، در ابتدا مسیر خود را برای جامعه از طریق اجرا مشخص کرد. دلیل این امر آن است که جنبه اجتماعی اسلام توسط پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) مانند نظریههای کلی و اصول اساسی در مورد جامعه و روابط مختلف آن طرح نشد و سپس قانونگذاری و تدوین به عنوان روبنایی برای در بر گرفتن همه جنبههای زندگی پدیدار شد. پیامبر اغلب این مفهوم را از طریق تدوین، قانونگذاری و تبیین احکام مختلف در مورد مسائل جزئی اجتماعی ارائه داد. از اینرو، ما تا دورههای بعدی تاریخ مسلمانان، تحقیقات نظری موضوعی در مورد ورود به حقوق اسلامی نمییابیم. دلیل این امر آن است که جامعۀ اسلامی، حقوق اسلامی را بر این اساس اعمال میکرد که این احکام و قوانین از جانب خداوند متعال است که باید در محدوده و حدود خاص خود رعایت شود، بدون اینکه نیازی به درک نظریهای باشد که حکم شرعی بر آن مبتنی است و چگونه به مشکلات زندگی اجتماعی میپردازد.
این موضوع تقریباً مختص شریعت است، به جز جنبه اعتقادی اسلام، زیرا اسلام حوزهای از تحقیقات نظری بوده و هست و جنبه عملی آن، درک نظریه و ایمان به آن است و این همان کاری است که رسول خدا هنگام ارائه نظریه نظری اسلام به شکل کلی آن را انجام داد. هنگامی که اسلام از کاربرد در جامعه مسلمانان دور شد و با نظریههای اعتقادی مختلف روبرو شد، نیاز مبرم به تحقیقات قرآنی موضوعی در زمینههای مختلف پدیدار شد، زیرا اسلام نیازمند ارائه بهعنوان یک نظریه اعتقادی بود که توسط پیامبر از طریق وحی آورده شد تا با سایر نظریههای فرقهای مقابله کند و میزان شایستگی آن را برای مقابله با مشکلات زندگی معاصر و ارتباط آن با آن نظریههای فرقهای روشن سازد. همچنین، درک اسلام به عنوان یک نظریه کلی، مسیر ما را برای پذیرش آن به عنوان یک نظام زندگی، دفاع از آن و تلاش برای اجرا و حفظ آن تسهیل کرد. نیاز به تفسیر موضوعی در این دوران، در واقع، از نیاز به ارائه اسلام و مفاهیم قرآن به شیوهای نظری ناشی میشود که پایه و اساسی را فراهم میکند که تمام جزئیات و قوانین دیگر از آن پدیدار میشوند. با توجه به ارتباط نزدیک بین نظریه و عمل، میتوان نظریههای کلی را از طریق قانونگذاری و حقوق اسلامی بررسی کرد.
عالم برجستۀ شیعه
علامه عسکری در هشتمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی گفت: امروز، نبردهایی که علیه ما انجام میشود، در درجه اول توسط صهیونیسم جهانی و سپس توسط آن دسته از کشورهای غربی که از آن پیروی میکنند، انجام میگیرد. جنبشهای اسلامی و اسلامگرایانی که میخواهند در کشورهای خود تحت لوای اسلام زندگی کنند و احکام اسلامی اجرا کنند، در مقابل این توطئه اسرائیل و استکبار ابتدا باید در حوزههای سیاسی، اقتصادی، نظامی و... با هم اتحاد داشته باشند و وظیفه ما به عنوان علما، متفکران و کسانی که به حوزههای علمیه و دانشگاهها تعلق دارند و کسانی که خود را روحانی اسلام مینامند، این است که در طرح مسائل مختلف فقهی با یکدیگر همکاری کنیم.
انجام تحقیقات علمی برای دستیابی به وحدت اسلامی که از طریق آن همه موجودیتها را حفظ کنیم. این چیزی است که در تاریخ ما در پایتخت خلافت اسلامی، بغداد، در قرن چهارم، زمانی که علمای مسلمانی مانند شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی وجود داشتند، حاصل شد. با این حال، وقتی سلجوقیان به بغداد رفتند، مسلمانان را در آن زمان متفرق کردند و ما هنوز از این تفرقه رنج میبریم. ما باید به قرآن کریم و سنت پیامبر برگردیم تا عقاید اسلامی را از آنها مطالعه کنیم. من در این زمینه کتابی با عنوان «عقاید اسلام از قرآن کریم» در سه جلد نوشتهام. ایشان در ادامه افزود: ما باید روایاتی را که در کتب مسلمانان در مورد قرآن کریم ذکر شده است، مطالعه کنیم. این روایات به صورت بیطرفانه مطالعه نشدهاند و ما برخی از اصطلاحات قرآنی را که در عصر پیامبر و عصر صحابه تا پایان قرن هشتم رایج بود، فراموش کردیم. وقتی آن اصطلاحات را فراموش کردیم. ما دیگر معانی حدیث پیامبر، داستانهای اصحاب و امامان، اهل بیت، در مورد قرآن را نمیفهمیم.
محمد فاروق نبهان؛ استاد دانشگاه و نویسنده سوری
محمد فاروق نبهان؛ استاد دانشگاه و نویسنده سوری در هشتمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی گفت: مطلبی که در مورد آن سخنرانی خواهم کرد، جایگاه انسان در روشهای اجتهاد است. شاید ما همیشه درباره نقل و عقل، درباره گفتمان و مخاطب صحبت میکنیم، درباره گفتمان شرعی صحبت میکنیم و در آن از مخاطب غافل میشویم. گفتمان انسان و جایگاه او چیست؟ جایگاه انسان در روشهای اجتهاد چیست؟ هیچ گفتمانی بدون مخاطب وجود ندارد ... مکاتب فقهی زیادی امروزه وجود دارند و خطر در تکثرگرایی فرقهای نیست، بلکه در برخورد و رقابت بین این مکاتب است. این خطری است که باید از آن اجتناب کنیم. در مورد تکثرگرایی فرقهای، این یک پدیده سالم است. این یک پدیده مثبت و زنده است و بیانگر عظمت اندیشه اسلامی ما و جامعیت متن و جامعیت گفتمان و اعتماد اسلام به قرارداد انسانی است که به آن میپردازد و نقش تفسیر و تأویل را ایفا میکند ... در تاریخ اسلامی ما فرقههای زیادی وجود دارد. در غرب اسلام مذهب مالکی، اهل حدیث در مدینه و اهل رأی در عراق. همه اینها نشان دهنده تناقض نیست، بلکه نشان میدهد که مخاطب متن، شخصی است که تحت تأثیر شرایط و بینش قرار دارد. از نظر منطقی و عقلانی، وقتی مصلحتی میبینند، آن را در هر کجا که باشد، جستجو میکنند، مصلحتی که شریعت برای حفظ آن آفریده شده است. انسان محور متن است و مجتهد در هر مکتب فکری به دنبال مصلحت مطلوبی است که متن به دنبال آن است، که هدف نهایی قانونگذاری است.
انسان هدف نهایی است. وقتی فقیهان اختلاف نظر دارند، اختلاف آنها به این دلیل بود که به دنبال نیت شارع بودند و در فروع اختلاف نظر داشتند، نه در اصول. من میگویم این متن، گفتمان حقوقی است. انسان متغیر است و در هر دورهای مخاطبی وجود دارد و کسی که متن به او خطاب میکند، کسی است که وظیفه تفسیر و تأویل را بر عهده دارد. وقتی نسلی میمیرد، دیگر با تفسیر خطاب نمیشود. نسل زنده، کسی است که با تفسیر خطاب میشود زیرا مخاطب شریعت است. ما از نظرات عالمان قبلی استفاده میکنیم، اما این نسل، امین متن و مخاطب متن است. وظیفه آن جستجوی معنایی است که برای دستیابی به اهداف شارع و مقاومت در برابر آنها در نظر گرفته است. توانایی آن در برآوردن نیازهای جدید. ... یعنی وقایع جدیدی که برای مردم اتفاق میافتد، عالمان وظیفه توضیح نظرات خود را در مورد آنها بر عهده میگیرند و آنها چیزهای جدید در زندگی مردم هستند و در زندگی ما هر روز مسائل جدیدی وجود دارد و ما نمیتوانیم متوقف شویم و بگوییم که نمیدانیم، ما مورد خطاب قرار میگیریم و مسأله ثابت و متغیر، هیچ تضادی بین ثابت و متغیر وجود ندارد. ثابت و نص، و حتی در آنچه در متن ذکر شده است، تلاش انسانی در جستجوی قطعی بودن متن از نظر قطعی بودن متن از نظر اثبات یا معنا نشان داده شده است، و این نقطه اختلاف بین عالمان است، ... اختلاف نظر در تکثرگرایی نیست، بلکه ما باید این تکثرگرایی را تشویق کنیم زیرا نیازهای اجتماعی متغیر را در جهان اسلام در سراسر گستره آن برآورده میکند، اما باید از خطر تعصب فرقهای برحذر باشیم و وحدت اسلامی را وحدت اساسی در مواضع، اهداف، غیرت برای اسلام و دفاع از منافع مسلمانان بدانیم.
ما از طریق گفتگوی سازنده به آن میپردازیم تا هر طرف سخنان طرف دیگر را بشنود تا بین مذاهب تقریب ایجاد شود ... فقه اسلامی آن چیزی نیست که بود. فقه اسلامی آن چیزی است که بود، آن چیزی است که هست و آن چیزی است که در آینده خواهد بود ... شکی نیست که امروز ما به اجتهاد جمعی نیاز داریم، نه اجتهاد فردی، و اینکه ما مفهوم عدالت را برای هماهنگی گسترش میدهیم. عالمی که عدالتش از میل به خدمت به اسلام ناشی میشود، باید شنیده شود. اگر دعا اشتباه کند، نشانه بدی است و اگر ما به این دلیل که او دیدگاه خود را بیان میکند، با او مخالفت کنیم و او نیز مانند ما وظایفی بر عهده دارد، آزادی دیگران بخشی از آزادی ماست. اگر میخواهیم به نظرات ما احترام گذاشته شود، باید به آزادی دیگران احترام بگذاریم تا تلاشها در انجام ساختاری که به یک هدف، یعنی وحدت اسلامی، دست مییابد، یکپارچه شود. این هدفی است که ما برای آن تلاش میکنیم و وحدت اسلامی با خواست جدی عالمان در شرق و غرب سرزمین اسلامی این امت برای غلبه بر مراحل تاریک تاریخی که این اختلاف را ایجاد کرده است، محقق میشود. از شما تشکر میکنم و تلاشهایتان را میستایم. درود و رحمت و برکات خداوند بر شما باد.
علامه بدرالدین حوثی، رهبر معنوی انصارالله
علامه بدرالدین حوثی، رهبر معنوی انصارالله در هشتمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی گفت: جای تأسف است که مسلمانان در این عصر در معرض بیعدالتی، ظلم، کشتار و آوارگی قرار دارند و همه اینها نتیجه تفرقه و اختلاف بین امت از دوران اول است که از نسلی به نسل دیگر به ارث رسیده و توسعه اختلاف بین آنها و تقویت آن با گرایش به دنیا و رویگردانی از دین بوده و همه اینها دلیل ضعف آنهاست. همانطور که خداوند متعال میفرماید:
... وَلَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ [حج–40] 
، اگر مسلمانان همیشه در دین خود متحد بودند و پروردگارشان را یاری میکردند، خداوند در هر موقعیتی از آنها حمایت میکرد و آنها توسط یهودیان و مسیحیان مورد آزار و اذیت قرار نمیگرفتند. امروزه، با اتحاد و بازگشت به دین خود، گسترش آگاهی، تأسیس مدارس دینی در هر کشور و آموزش آنها تا زمانی که غیرت اسلامی به آنها بازگردد، میتوان به سی هدف دست یافت ... اما مشکل این است که بسیاری از کشورها دولتهای ظالم را زیر نظر دارند و آمریکا را زیر نظر دارند و از آن میترسند و به همین دلیل مانند منافقان عمل میکند و وقتی مؤمنان را میبینند میگویند که ایمان آوردیم و زمانی که آمریکا و شیطانها را میبینند میگویند که ما با شما هستیم. همچنانکه قرآن میفرماید: ... وَإِذَا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَىٰ شَيَاطِينِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَكُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ [بقره–14] ، اینها کسانی هستند که به اسلام آسیب میرسانند، همانطور که خداوند متعال فرموده است. آنها دشمن هستند، پس از آنها برحذر باشید. اگر مردم کاملاً از دین خود آگاه بودند و مشتاق دنیا نبودند، اجازه نمیدادند این منافقان بر آنان حکومت کنند. آنچه اکنون مهم است این است که در مدارس دینی باید اسلام و غیرت اسلامی احیا شود تا دین و غیرت اسلامی به مسلمانان بازگردد و پیروزی به آنها بازگردد، ان شاء الله. و ما برای این هدف، برای وحدت بین مسلمانان جمع شدهایم. و اگر این جمع پراکنده شود. اگر به این نتیجه نرسیم، فایده آن کم خواهد بود. بزرگترین چیزی که اکنون میتوان به آن دست یافت، وحدت و اتحاد سیاسی است، به طوری که همه مسلمانان برادر خدا، برادر اسلام باشند و هیچ اختلاف فرقهای آنها را از هم جدا نکند. این چیزی است که میتوانند و ممکن است. اما غیر از این، مانند تلاش برای آموزش بین فرقهها، این هم روش خوبی است، اما به زمان طولانی نیاز دارد. از خداوند برای خودم و شما آرزوی موفقیت داریم. درود و رحمت و برکات خداوند بر شما باد.
سخنرانی امام خامنهای
حضرت آیتالله خامنهای، رهبر معظم انقلاب اسلامی در خجسته سالروز میلاد تاریخساز نبی مکرم اسلام (صلیالله علیه وآله) و ولادت پربرکت امام صادق (علیهالسّلام) در دیدار جمعی از مسئولان کشور، میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی و گروههایی از مردم، این عيد سعيد و ولادت را به ملت بزرگ ايران، به ميهمانان حضار گرامى اين مجلس، مسئولان و دستاندركاران كشور، بالخصوص به ايثارگران و خانوادههايشان تبريک عرض نموده و تأکید کردند: يكى از صدقات جاريه انقلاب كه به بركت ذهن بيدار امام خمینی تحقق پيدا كرد، اين بود كه ايام ولادت نبی اكرم عليه، به عنوان هفته وحدت معرفى شد. از اين جهت اين مسأله جالب است كه وحدت اسلامی يک آرزوست. بعضى واقعاً اين آرزو را دارند، بعضى هم يک حرفى مىزنند؛ لقلقه لسانى است. به هر صورت اين آرزو، يک راه عملى لازم دارد. هيچ آرزويى بدون مجاهدت و تلاش تحقق پيدا نمىكند و وقتى كه ما به راههاى عملى براى اين مقصود و اين آرزو فكر مىكنيم، يكى از بهترينها و بزرگترينها، همين شخصيت عظيم الشأن عالم خلقت، يعنى وجود مبارک پيامبر گرامى و مركزیت اين بزرگوار براى عواطف و عقايد عامه مسلمين است. در بين حقايق و معارف اسلامى، چيزى كه به اين صورت مورد توافق آراء و عقايد و نيز عواطف همه مسلمين باشد، شايد نداشته باشيم يا خيلى نادر باشد؛ چون عواطف هم نقش زيادى دارد. به غير از بعضى اقلیتها و جمعيتهاى جدا شده از عامه مسلمين كه به عواطف چندان اهميت نمىدهند و كارى به محبت، توجه و توسل ندارند، عامه مسلمين، با عواطف نسبت به نبی اكرم سروكار دارند. بنابراين، وجود اين بزرگوار مىتواند محورى براى وحدت باشد.
مسأله وحدت نياز قطعى برای مسلمین
امروز مسأله وحدت براى مسلمين يک نياز قطعى است. امروز دشمن اسلام و مسلمين، دو خصوصيت دارد که در طول تاريخ اين دو خصوصيت را نداشته است. يکى اينکه به شدت به مال، به سياست، به تبليغات، به انواع و اقسام ابزارهاى اثرگذارى و نفوذ و ضربه زدن، مجهز است. دشمن اسلام کيست؟ جبهه استکبار، از صهيونيسم تا آمريکا، تا کمپانیهاى نفتى، تا قلم به مزدان و روشنفکرانى که براى آنها کار مىکنند، در سرتاسر جهان مجهزند. هيچ وقت جبهه مقابل اسلام، اين قدر به همه ابزارها مجهز نبوده است. خصوصيت ديگر اين است که همين جبهه مجهّز، امروز نسبت به خطرى که اسلام براى آن دارد و بيدارى اسلامى براى آن به وجود مىآورد، به شدت حساس است و اين حساسيت، ناشى از اين است که مىبيند اسلام مىتواند از مرز يک توصيه اخلاقى فراتر برود و در موضع فکرى که نظامى را به وجود مىآورد، ظاهر شود. دشمنان اسلام ديدند که اسلام توانست يک انقلاب به وجود بياورد؛ ديدند که اسلام توانست يک نظام مستقر و پايدار به وجود بياورد؛ ديدند که اسلام توانست يک ملت را به خود آگاهى برساند، آنها را از حالت هزيمت روحى، به استقرار و اتکاء به نفس و اعتزاز به خود و دين خود تبديل کند و برساند؛ ديدند که اسلام مىتواند يک ملت را آنقدر مقتدر و قوى کند که همه آن ابزارهايى که گفتيم، در مورد اين ملت بىاثر و کُند شود. تقريباً هفده سال بعد از پيروزى انقلاب و نظام جمهورى اسلامى، تنها ابرقدرت مدعىِ ابرقدرتى در دنيا، در مصاف سياسى و اقتصادى با جمهورى اسلامى وادار به عقب نشينى شد. اين مسألهاى است که امروز آن را مشاهده مىکند. اين مسأله از چشم تحليلگران استکبار جهانى پوشيده نيست. اقتدار اسلام خودش را نشان مىدهد. ديدند در دنياى اسلام، هر گروهى که به دنبال اصلاح محيط، جامعه و کشور خود است، به اسلام متمسک مىشود. قبل از پيروزى اسلام در ايران، در کشورهاى مختلف، گروههايى که مىخواستند اصلاح طلبى را شعار خود بکنند، به مارکسيسم يا به ناسيوناليسمهاى تند متمسّک مىشدند؛ ولى امروز در کشورهاى اسلامى که نگاه کنيد، روشنفکران، جوانان، روحانيون، دانشگاهيان و گروههاى مختلف مردم، اگر داعيه اصلاح داشته باشند، متمسک به اسلام مىشوند. اين توانايى و ظرفيت بالاى اسلام است. اينها را دشمن مىبيند؛ لذا حساس شده است. دنياى اسلام، در مقابل دشمن اسلام و مسلمين، با اين دو خصوصيت قرار دارد: مجهز بودن بيش از هميشه و حساسیت نسبت به اسلام بيش از هميشه. اين دشمن چه کار خواهد کرد؟
ایجاد اختلاف؛ مهمترین ابزار دشمن
بهترين وسيلهاى كه اين دشمن دارد، اين است كه بين مسلمين، اختلاف ايجاد كند؛ بخصوص بين آن بخشهايى كه مىتوانند به ديگر مسلمين، الهامبخش باشند فاصله بيندازد. شما ببينيد امروز در كشورهاى مختلف اسلامى، چقدر پول از دلارهاى نفتى و غير آن خرج مىشود، براى اينكه كتاب بنويسند و عقايد عجيب و غريب را به شيعه نسبت دهند. من يک وقت بخش مُعظمى از اين كتابها را جمع كردم، ديدم خيلى كتاب نوشته مىشود. زيرکترين عناصر تبليغاتى، در تهيه و تنظيم اين كتابها، براى ايجاد اختلاف، تلاش مىكنند؛ براى اينكه آن بخش از جامعه اسلامى را كه پرچم اسلام بلند كرده است و قله و اوج آن هم ايران اسلامى است و نيز بقيه جاهايى كه به مدد اسلام توانستند به جنگ حوادث زندگى بروند و با قدرتها پنجه بيندازند از بقيهى دنياى اسلام جدا كنند. امروز در دنياى اسلام، پول زياد است، فكر زياد است، نيروى انسانى قابلى وجود دارد، جمع كثيرى از علما، شعرا، نويسندگان، هنرمندان و شخصيتهاى سياسى قابل در دنياى اسلام هستند و بخش عمدهاى از منابع عظيم مالى و منابع زيرزمينى معادن خداداد زيرزمينى در اختيار كشورهاى اسلامى است. اگر اينها با هم همسو باشند، يا لااقل عليه هم كار نكنند، ببينيد در دنيا چه اتفاقى خواهد افتاد! دشمن كارى مىكند كه در دنياى اسلام، همه اين منابع انسانى و مالى، در مقابل هم قرار گيرد، رژيم عراق را تحريک كردند؛ هشت سال يک جنگ خانمان برانداز در اين منطقه به وجود آوردند، بعد هم كمكش كردند كه اگر بتواند اين نهال نورسته را به كلى از بيخ و بن بركند، كه البته نتوانستند. ... ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ ... [ابراهیم–24] ، اين خصوصيت كلمه اسلامى است، قابل ريشه كن كردن نيست: ... وَ فَرْعُهَا فِی السَّمَاءِ تُؤْتِی أُكُلَهَا كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا... [ابراهیم–24-25] . امروز هم از لحاظ سياسى، حداكثر تلاش را مىكنند؛ لذا استنتاج من، فهم و برداشت من و توصيهى من به عنوان يك خدمتگزار؛ به عنوان آدمى كه توطئهى دشمن را مىبيند و حس مىكند، به برادران مسلمان اين است كه امروز اتّحاد بين مسلمين، براى مسلمين يك ضرورت حياتى است. شوخى و شعار نيست؛ جدّاً بايد جوامع اسلامى با يكديگر اتّحاد كلمه پيدا كنند و همسو حركت نمايند. البته وحدت امر پيچيدهاى است؛ ايجاد اتّحاد يك كار پيچيده است. اتّحاد بين ملتهاى اسلامى، با اختلاف مذاهب مىسازد، با اختلاف شيوههاى زندگى و آداب زندگى مىسازد، با اختلاف فقهها مىسازد.
پیامبر اسلام و اهلبیت؛ مرکز وحدت اسلامی
معناى وحدت بین ملتهاى اسلامى، این است که در مسائل مربوطه به جهان اسلام، همسو حرکت کنند، به یکدیگر کمک نمایند و در داخل این ملتها، سرمایههاى خودشان را علیه یکدیگر به کار نبرند. یکى از عواملى که مىتواند در این زمینه مرکز باشد، عبارت است از وجود مقدس نبیاکرم (صلىالله علیه وآله). مسلمین و روشنفکران اسلامى باید بر روى شخصیت و تعالیم این بزرگوار و محبت به این بزرگوار، با دید همه گیر نسبت به اسلام سرمایهگذارى کنند. از جمله عواملى که مىتواند محور این وحدت قرار گیرد و همه مسلمین مىتوانند بر آن اتفاق نظر کنند، تبعیت از اهلبیت پیامبر است. اهل بیت پیامبر را همه مسلمین قبول دارند. البته شیعه اعتقاد به امامت آنان دارد؛ غیر شیعه، آنان را به معناى امامت در اصطلاح شیعى، امام نمىداند، لکن از بزرگان اسلام که مىداند، خانواده پیامبر که مىداند، مطلع از معارف و احکام اسلامى که مىداند. مسلمین باید در عمل به کلمات ائمه (علیهم السلام) و اهل بیت پیامبر، اتفاق کلمه کنند. این یکى از وسائل وحدت است. البته این، یک کار فنى است؛ کار آسانى نیست و مقدماتى دارد. کسانى که اهل فنند، اهل حدیثند، اهل علوم وابسته به حدیثند، مىدانند که مقدمات این کار چیست. باید معیارهاى درک حدیث، تلقى و تحمل حدیث و معیارهاى صحت و اعتبار حدیث، مورد توافق قرار گیرد. باید بر روى رجال حدیث توافق شود. در گذشته، عمدتاً دستگاه خلافت بنى عباس و مقدارى هم بنىامیه، طورى ترتیب دادند که معارف اهل بیت را از ذهنیت دنیاى اسلام بیرون کنند؛ لذا روایات آنان کم نقل شده است. محدث، حدیث را نقل مىکند و براى او فرقى ندارد که حدیث را از حسن بصرى، از قتاده و از دیگران نقل مىکند. چرا از جعفر بن محمد (علیهالسّلام) نقل نکند؟! دستگاه خلافت امثال هارون، مأمون، معتصم، متوکل و امثال اینهاست که مانع مىشدند، راهها را مىبستند، بعضى هم رجال حدیث را متهم مىکردند؛ لذا یکى از کارهایى که باید بشود، تلقى مشترک در این زمینههاى مقدمات حدیث است. علما در این زمینه وظیفه دارند؛ متفکرین اسلامى در این زمینه وظیفه دارند. چقدر جاى دریغ و افسوس است که ذهن متفکر اسلامى که براى عزت مسلمین و برافراشتن پرچم اسلام باید قلم بزند و تلاش کند، به دنبال مسائل اختلافى، ایجاد اختلاف، ایجاد دعوا و خلأ بین مسلمین برود، قلم بزند و کار کند؛ یکى را متهم و یکى را از دین خارج نماید! علما در این زمینه، براى انجام وحدت و فراهم کردن مقدمات وحدت وظیفهى بزرگى دارند؛ نه فقط علماى یک طرف، بلکه علماى هر دو طرف.
لزوم توجه به مشترکات در مقابل تفرقه
برادران و خواهران! گاهى دشمن براى ايجاد اختلاف هم در بين شيعه، هم در بين سنى از آدمهايى كه غرض و مرضى ندارند، استفاده مىكند. در جامعه شيعه حركتى انجام مىگيرد كه براى برادر مسلمان غير شيعه تحريکكننده و حساسيت برانگيز است. عين همين عمل، در بين جامعه سنى انجام مىگيرد، نسبت به كارى كه براى شيعه حساسيت برانگيز و نفرت برانگيز است. چه كسى اين كارها را مىكند؟! امروز دشمن واحدى در مقابل ماست؛ علاوه بر اينكه كتاب واحد، سنت واحد، پيامبر واحد، قبله واحد، كعبه واحد، حج واحد، عبادات واحد، اصول اعتقادى واحد در جامعه اسلامى است. البته اختلافاتى هم وجود دارد. اختلافات علمى ممكن است بين هر دو نفر عالم باشد. علاوه بر اينها، دشمن واحد در مقابل دنياى اسلام است. مسأله اتحاد بين مسلمين يك امر جدى است. با اين مسأله، بايد اين طور برخورد شود. هر روزى كه اين قضيه دير شود، دنياى اسلام يک روز خسارت كرده و اين روزها، روزهايى است كه بعضى آن چنان حساس است كه در يک عمر اثر مىگذارد. نبايد بگذاريد دير شود. جمهورى اسلامى، به فضل پروردگار، از روز اول در اين زمينه قدم برداشته است. امام بزرگوار ما رضوانالله عليه، پيشواى اين راه بود و بزرگان، مسئولان، گويندگان، نويسندگان، دستگاههاى مختلف و متفکرين دنياى اسلام هم تلاشهاى زيادى كردند. نگذاريد اين تلاشها ضايع شود. اميدواريم خداوند متعال كمک كند، گامها را محكم گرداند، دلها را در اين راه هدايت نمايد، دستهاى وحدت را گرماگرم در يكديگر گره بزند و دلها را انشاءالله، هر چه بيشتر به هم نزديک فرمايد [۱] والسّلام عليكم و رحمة اللَّه و بركاته
بیانیۀ پایانی
در بیانیه پایانی نهمین کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی در تهران آمده است که این کنفرانس به مدت سه روز چند موضوع کنفرانس را بررسی کرده و در پایان نشستهای خود تصمیمات و توصیههای زیر را صادر نمود:
- شرکتکنندگان معتقدند که قرآن کریم، کتاب جاودان خداوند که باطل از پیش و پس به آن راه ندارد، باید منبع اصلی قانونگذاری اسلامی برای همه عرصههای زندگی مسلمانان و چراغ راه والا و چراغ راه والا برای همه فعالیتها و مواضع آنها باشد.
- سنت شریف نبوی دومین منبع قانونگذاری اسلامی منبع تفسیر قرآن و بسیاری از جزئیات و قوانین حقوقی است که زندگی مسلمانان را تنظیم میکند. بنابراین، باید به آن توجه علمی جامعی مبذول شود و به جمعآوری احادیث مشترک بین مسلمانان که به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از طریق منابع سنی و شیعه برمیگردد، توجه ویژهای شود و تلاش شود تا قواعد مشترک و مورد توافق برای نقد، بررسی و توثیق احادیث تدوین شود، همچنین به شناسایی راویان مشترکی که وثاقت آنها مورد توافق است، توجه شود و همچنینبه عرضه تمام احادیث نقل شده بین مسلمانان بر قرآن کریم و سنت قطعی و رویگردانی از هر چیز دیگری توجه جامعی شود.
- از آنجا که دین اسلام خاتم ادیان است و آموزههای آن با وجود شرایط مختلف، جاودانه است، دارای جامعیت، شمول و انعطافپذیری است که آن را قادر میسازد تا با شرایط مختلف زمانی و مکانی سازگار شود. انعطافپذیری آن در وجود قواعد اصولی و فقهی با ابعاد گسترده و وجود احکام ثانویه برای مقابله با شرایط اضطراری آشکار است. در صورت وجود احکام ولایت، که در آن ولی عادل واجد شرایط، از اختیار مشروع برای مدیریت زندگی اجتماعی و غلبه بر تحولات زندگی برخوردار است، همه اینها از طریق یک جنبش گسترده، منظم و اجتهادی حاصل میشود که برای تطبیق احکام شرعی بر منابع آنها تلاش میکند و به موضوعات احکام، محدودیتها و تحولات آنها میپردازد و همه عناصر تأثیرگذار، از جمله مصالح عالی اسلامی را در نظر میگیرد. بنابراین، باید حرکت اجتهاد آزاد مطابق با قوانین و کنترلهای معمول تشویق شود.
- شرکتکنندگان معتقدند که وحدت اسلامی یکی از ویژگیهای امت اسلامی است که جز زیر چتر آن نمیتواند به هویت مطلوب خود دست یابد. بنابراین، باید تمام عناصری که منجر به وحدت میشوند، محقق شوند، تمام موانع سر راه آن برداشته شوند، تمام عوامل تفرقه بر اساس رنگ، پوست، نژادپرستی، منافع شخصی و ملیگرایی تنگنظرانه از بین بروند و دستیابی به والاترین اشکال همبستگی، حمایت متقابل و نصیحت متقابل، زیر چتر اجرای مداوم تمام قوانین اسلامی در تمام عرصههای زندگی و اتخاذ موضع واحد اجتماعی و سیاسی در برابر توطئههای دشمنان امت و کسانی که در حوزههای فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، رسانهای و سایر حوزهها کمین کردهاند، محقق شود.
- شرکتکنندگان معتقدند که علما بیشترین مسئولیت را در زمینههای مختلف، از جمله وحدت اسلامی، بر عهده دارند. آنها باید برای رسیدن به تفاهم و تلاش مجدانه برای دستیابی به تقریب لازم بین فرقههای اسلامی که همگی بخشی از ثروت فکری امت هستند، سخت تلاش کنند. آموزش امت در مورد اهداف و مقاصد اسلام، اصول شریعت و کاربردهای آن در جنبههای مختلف زندگی و تقویت صفوف برای مقابله با چالشهای عمدهای که از سوی دشمنان کینهتوز خود با آن مواجه است. از آنجایی که امت امروز با تهاجم فرهنگی گسترده - سیاسی، نظامی و رسانهای، و حتی تصفیههای خونین در برخی نقاط - مواجه است، طبیعی است که مشکلات آن را به سمت اتحاد سوق دهد. و برای پاسخ به این حمله گسترده با اعتماد به نفس کامل، برنامهریزی، ثبات قدم و بسیج انرژیهای علمی و عملی، تواناییهای مادی و معنوی، رد همه عناصر منفور ضعف و حمایت از همه گامهای وحدتبخش صادقانه، متحد شوند.
- با توجه به نقش بزرگی که شریعت برای ولی امر در زندگی اسلامی قائل است، زیرا او رهبری حرکت امت اسلامی را در زمینه اجرای اسلام بر عهده دارد و در این فرآیند به مصالح عالیه آن توجه میکند و بنابراین ستون وحدت و محور حرکت آن است، شرکتکنندگان در کنفرانس از همه امت اسلامی میخواهند که برای الگوی اسلامی مدرن و ایدهآل در زمینه حکومت و مدیریت تلاش کنند و قوانین دستساز بشر را رد کنند. در این راستا، آنها از تلاشهای بزرگ امام خمینی در تأسیس حکومت اسلامی با وجود همه موانع و گسترش فرهنگ اصیل اسلامی قدردانی میکنند. آنها همچنین حمایت و قدردانی خود را از گامهای اسلامی حضرت امام خامنهای برای اجرای اسلام، تقریب مذاهب اسلامی و دستیابی به وحدت جامع اسلامی اعلام میکنند.
- با توجه به شرایط دشوار و توطئه شدیدی که موجودیت ملت را هدف قرار داده است، شرکتکنندگان رد هرگونه راهحل مبتنی بر تسلیم برای مسأله فلسطین را اعلام میکنند و بر این واقعیت تأکید دارند که تمام فلسطین سرزمینی اسلامی است و جایی برای صهیونیستها و عوامل نفرتپراکن بشریت ندارد. آنها همچنین توطئه نفرتانگیز غربی علیه مردم بوسنی و هرزگوین و اجرای تهدید پاکسازی قومی این مردم بیدفاع از طریق یک توطئه جهانی که سازمان ملل متحد و همه قدرتهای بزرگ استعماری در آن مشارکت دارند را به شدت محکوم میکنند. آنها از کشورها میخواهند و میخواهند که... با تلاش مجدانه برای رفع محاصره این مردم و تأمین تجهیزات و سلاح برای آنها تا بتوانند از خود دفاع کنند. آنها همچنین خواستار حمایت در زمینههای مختلف سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی هستند تا بتوانند از حقوق انسانی خود بهرهمند شوند. آنها به ویژه از همه علما، اندیشمندان و رهبران جنبشهای اسلامی میخواهند که به وظیفه خود در این زمینه عمل کنند.
- شرکتکنندگان معتقدند که مسلمانان آگاه در بسیاری از مناطق، چه در کشمیر، چچن، الجزایر، افغانستان، عراق یا جاهای دیگر، از فشار و تهدید رنج میبرند. بنابراین، آنها حمایت خود را از همه مظلومان اعلام میکنند. آنها از همه نیروهای مخلص میخواهند که در هر کجا که هستند از آرمانهای عادلانه اسلامی حمایت کنند.
- شرکتکنندگان از همه مسئولان جمهوری اسلامی ایران و در رأس آنها از رهبر مسلمانان، حضرت امام خامنهای، به خاطر حمایتشان از این کنفرانس ارزشمند تشکر میکنند. همچنین از مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به خاطر تدارک این کنفرانس تشکر میکنند و امیدوارند که این مجمع بینالمللی در دستیابی به اهداف والای خود موفق شود [۲].
جستارهای وابسته
- اسلام
- جهان اسلام
- وحدت اسلامی
- محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)
- کنفرانس بینالمللی وحدت اسلامی
- مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
پانویس
منابع
- بيانات معظم له در ديدار كارگزاران نظام و مدعوين خارجي كنفرانس بين المللى وحدت اسلامى، پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، تاریخ درج مطلب: 24 مرداد ماه 1374 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 2 مهرماه 1404 ش.
- هشتمین کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی/ تهران ـ 1374، وبسایت مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، تاریخ درج مطلب: بیتا، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 5 مهرماه 1404 ش.
