خطیب بغدادی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←منابع) |
||
| (۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات شخصیت | |||
[[ | | عنوان = خطیب بغدادی | ||
| تصویر = عالمان اهل سنت.jpg | |||
| نام = | |||
| نامهای دیگر = {{فهرست جعبه عمودی |ابوبکر احمدبن علی‌بن ثابت|ح‍اف‍ظ م‍ش‍رق |احمد بن علی|ابوبکر احمد بن علی }} | |||
| سال تولد = 392 ق | |||
| تاریخ تولد = | |||
| محل تولد = [[حجاز]] |روستای در وادی الملک غزیه | |||
| سال درگذشت = 463 ق | |||
| تاریخ درگذشت = ۷ [[ذی الحجه|ذیحجه]] | |||
| محل درگذشت = | |||
| استادان = {{فهرست جعبه افقی |ابوحامد اسفراینی |ابن صیدلانی |ابن رزقویه }} | |||
| شاگردان = | |||
| دین = [[اسلام]] | |||
| مذهب = [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] | |||
| آثار = {{فهرست جعبه افقی |تاریخ بغداد |الفصل للوصل المدرج فی النقل شرح النظّام |در شرح ابراهیم بن سیار معتزلی |شرف أصحاب الحدیث |و… }} | |||
| فعالیت‌ها = تاریخ‌نویسی، حدیث‌شناسی | |||
| وبگاه = | |||
}} | |||
''' | '''ابوبکر احمد بن علی بن ثابت''' معروف به [[خطیب بغدادی]]، از مورخان و [[محدثان]] مشهور [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] در قرن ۵ قمری است. کتاب «تاریخ بغداد» از مهمترین آثار اوست. | ||
< | == بغدادی کیست == | ||
</ | [[خطیب بغدادی|احمدبن علی بن ثابت]]، [[محدّث|محدث]] و مورخ مشهور قرن پنجم و مؤلف تاریخ بغداد. او در [[جمادی الثانی|جمادی الآخره]] ۳۹۲<ref>خطیب بغدادی، ج ۱۳، ص ۱۳۵</ref>. در قریه هَنیقِیا در اطراف نَهُرالمَلِک<ref>صفدی، ج ۷، ص ۱۹۱</ref>. به دنیا آمد. ظاهراً هنیقیا قریه‌ای در نزدیکی درزیجان بوده<ref>رجوع کنید به خطیب بغدادی، ج ۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص ۱۸ـ۱۹</ref>. که پدر خطیب، ابوالحسن علی بن ثابت بیست سال [[امام جماعت|امامت جماعت]] و قرائت خطبه را در آن برعهده داشته است<ref>رجوع کنید به همان، ج ۱۳، ص ۲۷۹ـ ۲۸۰</ref>. | ||
< | پدرِ خطیب از زمره حافظان [[قرآن]] بود که آن را بر [[ابوحفص کتانی]] قرائت کرده بود<ref>همانجا</ref>. او در ۴۱۲ وفات کرد و در مقبره باب حرب به خاک سپرده شد<ref>همان، ج ۱۳، ص۲۸۰</ref>. خطیب بغدادی <ref>همانجا</ref>. بنابر خبری که از پدر خود نقل کرده، تباری عربی داشته و از عشیره‌ای بوده است که در حصّاصه از نواحی [[فرات]] سکونت داشته‌اند. | ||
درباره اطلاق لقب خطیب بر وی، از این حیث که نسبت پدرش به او رسیده یا خود او این شغل را داشته است، باید خاطر نشان کرد که به نوشته [[یاقوت حموی]]<ref>ج ۱، ص ۳۹۰</ref>. از قول عبدالعزیزبن محمد نخشبی (متوفی ۴۵۶) خطیب بغدادی در برخی روستاهای [[بغداد]] به ایراد خطبه می‌پرداخت<ref>نیز رجوع کنید به خطیب بغدادی، ج ۱، همان مقدمه، ص ۲۲</ref>. | |||
</ | |||
== اساتید و مشایخ == | |||
وی خواندن و نوشتن را در نزد [[هلال بن عبداللّه بن محمد]] فراگرفت<ref>رجوع کنید به خطیب بغدادی، ج ۱۶، ص ۱۱۷</ref>، اما معلوم نیست که خواندن و نوشتن را در درزیجان فراگرفت یا در [[بغداد]]. چون پدرش در این ایام در بغداد به سر می‌برد و در همانجا وفات کرد و خطیب هم در ۴۰۳ برای اولین بار در بغداد سماع [[حدیث]] کرده<ref>رجوع کنید به ادامه مقاله</ref>، به نظر می‌رسد خواندن و نوشتن را در بغداد فراگرفته باشد<ref>همان، ج ۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص ۱۹ـ۲۰</ref>. | |||
خطیب بغدادی سپس به تشویق پدرش به سماع حدیث و تعلم [[فقه]] پرداخت <ref>ذهبی، ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹، ج ۱۸، ص ۲۷۱</ref> نخستین سماع وی چنانکه گفته شد در یازده سالگی و در نزد ابن رِزقویه بود. سپس به فراگیری [[فقه]] مشغول و در [[مسجد]] عبداللّه بن مبارک به درس [[ابوحامد اسفراینی]] (متوفی ۴۰۶) حاضر شد<ref>خطیب بغدادی، ج ۶، ص۲۰</ref>، اما به سبب صِغَرِ سن از محضر درس او استفاده چندانی نبرد. | |||
اولین کسی که به گفته خطیب<ref>ج ۶، ص ۲۵</ref> از درس فقه او بهره برد و از آن یادداشت برداشت، ابوالحسن احمد بن محمد معروف به ابن المَحامِلی، شاگرد اسفراینی بود. در عین حال نخستین استاد حقیقی خطیب بغدادی در فقه، قاضی ابوالطیب طاهربن عبداللّه طبری بود که شیخ شافعیان بغداد محسوب می‌شد<ref>رجوع کنید به همان، ج۱۰، ص ۴۹۲</ref>. | |||
خطیب نزد بیشتر مشایخ بغداد سماع حدیث کرد، از جمله از سال ۴۰۶ تا ۴۱۲ به مدت شش سال نزد ابن رزقویه حدیث آموخت<ref>رجوع کنید به همان، ج ۲، ص ۲۱۲ـ۲۱۳</ref> و به صورت اجازه یا سماع، تألیفات پرشمار و مشهور ۲۴ تن از مؤلفان را ــکه بیشتر در زمینه حدیث و رجال بودــ از وی شنید<ref>عمری، ص۳۰</ref>. | |||
خطیب سپس به ابوبکر احمدبن محمدبن غالب خوارزمی، معروف به بَرْقانی، محدّث و مؤلف مشهور، پیوست و سالها در مصاحبت او احادیث بسیار سماع کرد<ref>رجوع کنید به خطیب بغدادی، ج ۶، ص ۲۷</ref>، برقانی هم متقابلا احادیث فراوانی از خطیب شنید<ref>رجوع کنید به همان، ج ۶، ص ۲۸</ref> او درباره روش علمی آینده خود از برقانی مشورت و راهنمایی می‌گرفت<ref>همان، ج ۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص ۲۲</ref>. | |||
خطیب در ۴۱۲ در [[بصره]] بود <ref>رجوع کنید به ج ۲، ص ۳۱۷</ref> و در این سفر از شماری از مشایخ آنجا اخذ حدیث کرد، از جمله ابوالحسن علی بن قاسم بن حسن شاهد و ابومحمد حسن بن علی سابوری<ref>رجوع کنید به ذهبی، ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹، ج ۱۸، ص ۲۷۲</ref>. در ۴۱۵، به منظور اخذ احادیث بیشتر به فکر سفر به مراکز علمی افتاد. ولی در اینکه به کدام شهر برود دچار تردید گشت و پس از مشورت با برقانی راهی نیشابور شد<ref>رجوع کنید به همان، ج ۱۸، ص ۲۷۵</ref> و در [[رمضان]] ۴۱۵ به آنجا رسید<ref>رجوع کنید به خطیب بغدادی، ج ۱، همان مقدمه، ص ۲۴</ref>. | |||
خطیب در مسیر خود تا [[نیشابور]]، در برخی شهرها همچون نهروان<ref>رجوع کنید به همان، ج ۱۳، ص ۵۸۱</ref>. و دینور<ref>رجوع کنید به همان، ج ۹، ص ۴۳۲</ref>. سماع حدیث کرد و به ری نیز وارد شد<ref>رجوع کنید به همان، ج ۱۲، ص ۴۱۶</ref> در این سفر ابن القُنّی همراه وی بود<ref>سمعانی، ج ۴، ص ۵۵۵</ref>. | |||
خطیب | == آثار == | ||
عمری مجموعه آثار خطیب را در ده بخش موضوعی معرفی کرده است: | |||
=== حدیث === | |||
* الامالی، | |||
= | |||
== | |||
* | |||
* کتاب فیه حدیث «الامامُ ضامِنٌ و المؤذن مؤتمَنٌ»، | * کتاب فیه حدیث «الامامُ ضامِنٌ و المؤذن مؤتمَنٌ»، | ||
* کتاب فیه حدیث «نضّراللّه امْرءاً سَمِع منّا حدیثاً»، | * کتاب فیه حدیث «نضّراللّه امْرءاً سَمِع منّا حدیثاً»، | ||
* طریق حدیث قبض العلم، «طلب العلم فریضه | * طریق حدیث قبض العلم، «طلب العلم فریضه علی کل مسلم»، | ||
* مسند | * مسند ابی بکر الصدیق، | ||
* مسند صفوان بن عسّال. | * مسند صفوان بن عسّال. | ||
=== تخریج احادیث === | |||
* کتاب اطراف الموطأ، جزء فیه احادیث مالک بن انس عوالی، | |||
* کتاب اطراف الموطأ، جزء فیه احادیث مالک بن انس | * امالی الجوهری، | ||
* | * فوائد ابی القاسم النرسی، | ||
* فوائد | |||
* الفوائدالمنتخبه الصحاح و | * الفوائدالمنتخبه الصحاح و | ||
* الغرائب از ابوالقاسم | * الغرائب از ابوالقاسم مهروانی. | ||
== | === مصطلح الحدیث === | ||
الکفایه فی علم الروایه<ref>بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶</ref>. | |||
=== آداب محدّثان === | |||
* اقتضاءُ العلمِ العملَ<ref>بیروت ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴</ref>. در باب ضرورت قرین بودن علم و عمل، | |||
* شرف اصحاب الحدیث<ref>آنکارا ۱۹۷۱</ref>. | |||
* نصیحه اهل الحدیث<ref>در ضمن مجموعه رسائل فی علومالحدیث، مدینه ۱۳۸۹/۱۹۶۹</ref>. | |||
* الرحله فی طلب الحدیث<ref>بیروت ۱۳۹۵/۱۹۷۵</ref>. | |||
* تقیید العلم<ref>دمشق ۱۹۴۹</ref>. | |||
* الجامع لاخلاق الراوی و آداب السامع<ref>بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۱</ref>. | |||
== | === علم رجال حدیث === | ||
الاسماءالمبهمه فی الأنباء المحکمه<ref>قاهره ۱۴۱۷/۱۹۹۷</ref>؛ | |||
تلخیص المتشابه فی الرسم و حمایه ما اشکل منه عن بوادرالتصحیف و الوهم<ref>دمشق ۱۹۸۵</ref>؛ | |||
تالی التلخیص (ریاض ۱۴۱۷/۱۹۹۷) به عنوان مستدرک کتاب پیشین؛ | |||
غُنیه الملتمس فی ایضاح الملتبس<ref>ریاض ۲۰۰۱</ref>؛ | |||
السابق واللاحق فی تباعد مابین وفاه الراویین عن شیخ واحد<ref>ریاض ۱۴۰۲/۱۹۸۲</ref>؛ در باب کسانی که دو راوی از آنها روایت کرده‌اند و زمان وفات آنها تفاوت زیادی باهم دارد. این کتاب براساس حروف الفبا تنظیم شده و شاید تنها نمونه در نوع خود باشد، کتاب موضّح اوهامالجمع و التفریق<ref>بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷</ref>. | |||
=== تاریخ === | |||
* تاریخ مدینه السلام یا تاریخ بغداد؛ | |||
* مناقب الشافعی، مناقب احمدبن حنبل. | |||
* | |||
* | |||
== | === عقاید === | ||
مسأله الکلام فی الصفات، القول فی علم النجوم. | |||
=== اصول فقه === | |||
الفقیه و المتفقّه<ref>عربستان ۱۴۱۷/۱۹۹۶</ref>. | |||
== | === فقه === | ||
* نهج الصواب فی ان التسمیه آیه من فاتحه الکتاب؛ | |||
* ابطال النکاح بغیر ولی؛ | |||
* اذا اُقیمت الصلاه فلاصلاه الا المکتوبه؛ | |||
* الجهر ببسم اللّه الرحمن الرحیم فی الصلاه؛ | |||
* الحیل؛ | |||
* ذکر صلاهالتسبیح و الاحادیث التی رویت عنالنبی صلی اللّه علیه وسلم فیها و اختلاف الفاظ الناقلین. | |||
=== زهدیات === | |||
المنتخب من کتاب الزهد و الرقائق<ref>بیروت ۱۴۲۰/ ۲۰۰۰</ref>. | |||
= | === ادبیات === | ||
* البُخلاء<ref>بغداد ۱۳۸۴/۱۹۶۴</ref>؛ | |||
* التطفیل و حکایات الطفیلیین (نجف ۱۳۸۶)<ref>برای اطلاع بیشتر از آثار چاپی و منتشر نشده و محل نگهداری آنها رجوع کنید به عمری، ص ۵۶ـ۸۴</ref>. | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
= | === منابع === | ||
* [https://olama-orafa.ir/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%AE%D8%B7%DB%8C%D8%A8-%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%89%D9%85%D8%AA%D9%88%D9%81%DB%8C%DB%B4%DB%B6%DB%B3%D9%87/ برگرفته از سایت زندگینامه احمد خطیب بغدادی(متوفی۴۶۳ه ق) - علماوعرفا olama-orafa.ir] | |||
[[رده: | {{علمای اسلام}} | ||
[[رده: | [[رده:شخصیت‌ها]] | ||
[[رده: | [[رده:عالمان]] | ||
[[رده:عالمان اهل سنت]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۷ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۴۵
| خطیب بغدادی | |
|---|---|
 | |
| نامهای دیگر |
|
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | 392 ق، ۳۸۱ ش، ۱۰۰۲ م |
| محل تولد | حجاز |
| سال درگذشت | 463 ق، ۴۵۰ ش، ۱۰۷۱ م |
| روز درگذشت | ۷ ذیحجه |
| دین | اسلام، اهل سنت |
| استادان |
|
| آثار |
|
| فعالیت‌ها | تاریخ‌نویسی، حدیث‌شناسی |
ابوبکر احمد بن علی بن ثابت معروف به خطیب بغدادی، از مورخان و محدثان مشهور اهل سنت در قرن ۵ قمری است. کتاب «تاریخ بغداد» از مهمترین آثار اوست.
بغدادی کیست
احمدبن علی بن ثابت، محدث و مورخ مشهور قرن پنجم و مؤلف تاریخ بغداد. او در جمادی الآخره ۳۹۲[۱]. در قریه هَنیقِیا در اطراف نَهُرالمَلِک[۲]. به دنیا آمد. ظاهراً هنیقیا قریه‌ای در نزدیکی درزیجان بوده[۳]. که پدر خطیب، ابوالحسن علی بن ثابت بیست سال امامت جماعت و قرائت خطبه را در آن برعهده داشته است[۴].
پدرِ خطیب از زمره حافظان قرآن بود که آن را بر ابوحفص کتانی قرائت کرده بود[۵]. او در ۴۱۲ وفات کرد و در مقبره باب حرب به خاک سپرده شد[۶]. خطیب بغدادی [۷]. بنابر خبری که از پدر خود نقل کرده، تباری عربی داشته و از عشیره‌ای بوده است که در حصّاصه از نواحی فرات سکونت داشته‌اند.
درباره اطلاق لقب خطیب بر وی، از این حیث که نسبت پدرش به او رسیده یا خود او این شغل را داشته است، باید خاطر نشان کرد که به نوشته یاقوت حموی[۸]. از قول عبدالعزیزبن محمد نخشبی (متوفی ۴۵۶) خطیب بغدادی در برخی روستاهای بغداد به ایراد خطبه می‌پرداخت[۹].
اساتید و مشایخ
وی خواندن و نوشتن را در نزد هلال بن عبداللّه بن محمد فراگرفت[۱۰]، اما معلوم نیست که خواندن و نوشتن را در درزیجان فراگرفت یا در بغداد. چون پدرش در این ایام در بغداد به سر می‌برد و در همانجا وفات کرد و خطیب هم در ۴۰۳ برای اولین بار در بغداد سماع حدیث کرده[۱۱]، به نظر می‌رسد خواندن و نوشتن را در بغداد فراگرفته باشد[۱۲].
خطیب بغدادی سپس به تشویق پدرش به سماع حدیث و تعلم فقه پرداخت [۱۳] نخستین سماع وی چنانکه گفته شد در یازده سالگی و در نزد ابن رِزقویه بود. سپس به فراگیری فقه مشغول و در مسجد عبداللّه بن مبارک به درس ابوحامد اسفراینی (متوفی ۴۰۶) حاضر شد[۱۴]، اما به سبب صِغَرِ سن از محضر درس او استفاده چندانی نبرد.
اولین کسی که به گفته خطیب[۱۵] از درس فقه او بهره برد و از آن یادداشت برداشت، ابوالحسن احمد بن محمد معروف به ابن المَحامِلی، شاگرد اسفراینی بود. در عین حال نخستین استاد حقیقی خطیب بغدادی در فقه، قاضی ابوالطیب طاهربن عبداللّه طبری بود که شیخ شافعیان بغداد محسوب می‌شد[۱۶].
خطیب نزد بیشتر مشایخ بغداد سماع حدیث کرد، از جمله از سال ۴۰۶ تا ۴۱۲ به مدت شش سال نزد ابن رزقویه حدیث آموخت[۱۷] و به صورت اجازه یا سماع، تألیفات پرشمار و مشهور ۲۴ تن از مؤلفان را ــکه بیشتر در زمینه حدیث و رجال بودــ از وی شنید[۱۸].
خطیب سپس به ابوبکر احمدبن محمدبن غالب خوارزمی، معروف به بَرْقانی، محدّث و مؤلف مشهور، پیوست و سالها در مصاحبت او احادیث بسیار سماع کرد[۱۹]، برقانی هم متقابلا احادیث فراوانی از خطیب شنید[۲۰] او درباره روش علمی آینده خود از برقانی مشورت و راهنمایی می‌گرفت[۲۱].
خطیب در ۴۱۲ در بصره بود [۲۲] و در این سفر از شماری از مشایخ آنجا اخذ حدیث کرد، از جمله ابوالحسن علی بن قاسم بن حسن شاهد و ابومحمد حسن بن علی سابوری[۲۳]. در ۴۱۵، به منظور اخذ احادیث بیشتر به فکر سفر به مراکز علمی افتاد. ولی در اینکه به کدام شهر برود دچار تردید گشت و پس از مشورت با برقانی راهی نیشابور شد[۲۴] و در رمضان ۴۱۵ به آنجا رسید[۲۵].
خطیب در مسیر خود تا نیشابور، در برخی شهرها همچون نهروان[۲۶]. و دینور[۲۷]. سماع حدیث کرد و به ری نیز وارد شد[۲۸] در این سفر ابن القُنّی همراه وی بود[۲۹].
آثار
عمری مجموعه آثار خطیب را در ده بخش موضوعی معرفی کرده است:
حدیث
- الامالی،
- کتاب فیه حدیث «الامامُ ضامِنٌ و المؤذن مؤتمَنٌ»،
- کتاب فیه حدیث «نضّراللّه امْرءاً سَمِع منّا حدیثاً»،
- طریق حدیث قبض العلم، «طلب العلم فریضه علی کل مسلم»،
- مسند ابی بکر الصدیق،
- مسند صفوان بن عسّال.
تخریج احادیث
- کتاب اطراف الموطأ، جزء فیه احادیث مالک بن انس عوالی،
- امالی الجوهری،
- فوائد ابی القاسم النرسی،
- الفوائدالمنتخبه الصحاح و
- الغرائب از ابوالقاسم مهروانی.
مصطلح الحدیث
الکفایه فی علم الروایه[۳۰].
آداب محدّثان
- اقتضاءُ العلمِ العملَ[۳۱]. در باب ضرورت قرین بودن علم و عمل،
- شرف اصحاب الحدیث[۳۲].
- نصیحه اهل الحدیث[۳۳].
- الرحله فی طلب الحدیث[۳۴].
- تقیید العلم[۳۵].
- الجامع لاخلاق الراوی و آداب السامع[۳۶].
علم رجال حدیث
الاسماءالمبهمه فی الأنباء المحکمه[۳۷]؛ تلخیص المتشابه فی الرسم و حمایه ما اشکل منه عن بوادرالتصحیف و الوهم[۳۸]؛ تالی التلخیص (ریاض ۱۴۱۷/۱۹۹۷) به عنوان مستدرک کتاب پیشین؛ غُنیه الملتمس فی ایضاح الملتبس[۳۹]؛ السابق واللاحق فی تباعد مابین وفاه الراویین عن شیخ واحد[۴۰]؛ در باب کسانی که دو راوی از آنها روایت کرده‌اند و زمان وفات آنها تفاوت زیادی باهم دارد. این کتاب براساس حروف الفبا تنظیم شده و شاید تنها نمونه در نوع خود باشد، کتاب موضّح اوهامالجمع و التفریق[۴۱].
تاریخ
- تاریخ مدینه السلام یا تاریخ بغداد؛
- مناقب الشافعی، مناقب احمدبن حنبل.
عقاید
مسأله الکلام فی الصفات، القول فی علم النجوم.
اصول فقه
الفقیه و المتفقّه[۴۲].
فقه
- نهج الصواب فی ان التسمیه آیه من فاتحه الکتاب؛
- ابطال النکاح بغیر ولی؛
- اذا اُقیمت الصلاه فلاصلاه الا المکتوبه؛
- الجهر ببسم اللّه الرحمن الرحیم فی الصلاه؛
- الحیل؛
- ذکر صلاهالتسبیح و الاحادیث التی رویت عنالنبی صلی اللّه علیه وسلم فیها و اختلاف الفاظ الناقلین.
زهدیات
المنتخب من کتاب الزهد و الرقائق[۴۳].
ادبیات
پانویس
- ↑ خطیب بغدادی، ج ۱۳، ص ۱۳۵
- ↑ صفدی، ج ۷، ص ۱۹۱
- ↑ رجوع کنید به خطیب بغدادی، ج ۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص ۱۸ـ۱۹
- ↑ رجوع کنید به همان، ج ۱۳، ص ۲۷۹ـ ۲۸۰
- ↑ همانجا
- ↑ همان، ج ۱۳، ص۲۸۰
- ↑ همانجا
- ↑ ج ۱، ص ۳۹۰
- ↑ نیز رجوع کنید به خطیب بغدادی، ج ۱، همان مقدمه، ص ۲۲
- ↑ رجوع کنید به خطیب بغدادی، ج ۱۶، ص ۱۱۷
- ↑ رجوع کنید به ادامه مقاله
- ↑ همان، ج ۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص ۱۹ـ۲۰
- ↑ ذهبی، ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹، ج ۱۸، ص ۲۷۱
- ↑ خطیب بغدادی، ج ۶، ص۲۰
- ↑ ج ۶، ص ۲۵
- ↑ رجوع کنید به همان، ج۱۰، ص ۴۹۲
- ↑ رجوع کنید به همان، ج ۲، ص ۲۱۲ـ۲۱۳
- ↑ عمری، ص۳۰
- ↑ رجوع کنید به خطیب بغدادی، ج ۶، ص ۲۷
- ↑ رجوع کنید به همان، ج ۶، ص ۲۸
- ↑ همان، ج ۱، مقدمه بشار عواد معروف، ص ۲۲
- ↑ رجوع کنید به ج ۲، ص ۳۱۷
- ↑ رجوع کنید به ذهبی، ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹، ج ۱۸، ص ۲۷۲
- ↑ رجوع کنید به همان، ج ۱۸، ص ۲۷۵
- ↑ رجوع کنید به خطیب بغدادی، ج ۱، همان مقدمه، ص ۲۴
- ↑ رجوع کنید به همان، ج ۱۳، ص ۵۸۱
- ↑ رجوع کنید به همان، ج ۹، ص ۴۳۲
- ↑ رجوع کنید به همان، ج ۱۲، ص ۴۱۶
- ↑ سمعانی، ج ۴، ص ۵۵۵
- ↑ بیروت ۱۴۰۶/ ۱۹۸۶
- ↑ بیروت ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴
- ↑ آنکارا ۱۹۷۱
- ↑ در ضمن مجموعه رسائل فی علومالحدیث، مدینه ۱۳۸۹/۱۹۶۹
- ↑ بیروت ۱۳۹۵/۱۹۷۵
- ↑ دمشق ۱۹۴۹
- ↑ بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۱
- ↑ قاهره ۱۴۱۷/۱۹۹۷
- ↑ دمشق ۱۹۸۵
- ↑ ریاض ۲۰۰۱
- ↑ ریاض ۱۴۰۲/۱۹۸۲
- ↑ بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷
- ↑ عربستان ۱۴۱۷/۱۹۹۶
- ↑ بیروت ۱۴۲۰/ ۲۰۰۰
- ↑ بغداد ۱۳۸۴/۱۹۶۴
- ↑ برای اطلاع بیشتر از آثار چاپی و منتشر نشده و محل نگهداری آنها رجوع کنید به عمری، ص ۵۶ـ۸۴
