افزودن پیوند

    ابن شهرآشوب: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌وحدت
    بدون خلاصۀ ویرایش
    بدون خلاصۀ ویرایش
     
    (۸۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class="wikiInfo">[[پرونده:ابن شهرآشوب.jpg |جایگزین=ابن شهرآشوب|ابن شهرآشوب]]
    {{جعبه اطلاعات شخصیت
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    | عنوان = ابن شهرآشوب
    !نام
    | تصویر = عالمان شیعه.jpg
    !ابن شهرآشوب
    | نام =محمد بن علی بن‌ شهرآشوب ساروی مازندرانی
    |-
    | نام‌های دیگر = ابن شهرآشوب، رشیدالدین، عزالدین، ابوجعفر
    |نام کامل
    | سال تولد = 489 ق
    |محمد بن علی بن شهر آشوب سَرَوی مازندرانی
    | تاریخ تولد =
    |-
    | محل تولد = [[بغداد]] و به قولی دیگر ساری
    |لقب
    | سال درگذشت =  588 ق
    |ابن شهرآشوب • رشیدالدین • عزالدین
    | تاریخ درگذشت =
    |-
    | محل درگذشت = حلب
    |زادگاه
    | استادان = {{فهرست جعبه افقی|فتال نیشابوری |[[شیخ طبرسی]] |ابومنصور طبرسی |ابوالفتوح رازی |قطب الدین راوندی }}
    |ساری
    | شاگردان = {{فهرست جعبه افقی |ابن زهره | یحیی بن بطریق }}
    |-
    | دین = [[اسلام]]
    |محل زندگی
    | مذهب = [[شیعه]]
    |[[عراق]] • [[بغداد]]
    | آثار = {{فهرست جعبه افقی | مناقب آل ابی‌طالب |معالم العلماء |متشابه القرآن و مختلفه }}
    |-
    | وبگاه =
    |اساتید
    }}
    |فتال نیشابوری • [[شیخ طبرسی]] • ابومنصور طبرسی • ابوالفتوح رازی • قطب الدین راوندی
    '''محمد‌بن‌ علی بن‌ شهرآشوب ساروی'''  مازندرانی معروف به '''ابن شهرآشوب'''، ملقب به '''«رشیدالدین»''' و '''«عزالدین»''' و مشهور به '''ابن شهرآشوب ساروی ‌مازندرانی''' دانشمند [[مسلمان]] و یکی از مروج [[مذهب تشیع]] است که در صده چهارم و پنجم هجری زندگی می‌کرد.
    |-
    هرچند برخی او را عراقی دانسته بودند اما محققان علوم دینی با تکیه بر نسبت سَرَوی که به این [[مفسر]] [[محدث]] ادیب و [[فقیه]] بزرگ [[شیعه]] همچنین به پدر و جدش داده‌ شده اصالت این خاندان را از شهر ساری مازندران دانسته‌اند.
    |شاگردان
    ابن شهرآشوب بیش از همه علمای سنی عصر خویش بر منابع کلامی، تاریخی و فقهی [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] تسلط تام داشته و مطالب متنوعی که از صدها کتب اهل‌سنت در کتاب مثالب آورده گواه نگاه تقریبی او در تالیف [[مثالب النواصب (کتاب)|مثالب النواصب]] است.
    |ابن زهره • یحیی بن بطریق
    |-
    |آثار
    |مناقب آل ابی طالب • معالم العلماء • متشابه القرآن و مختلفه و...
    |-
    |نقش‌های برجسته
    |[[محدث]] • مورخ
    |-
    |دین
    |[[اسلام]]
    |-
    |[[مذهب]]
    |[[شیعه]]
    |-
    |درگذشت
    |۵۸۸ق.
    |-
    |آرامگاه
    |حلب • بالای کوه جوشن و نزدیکی مشهدالسقط
    |-
    |}
    </div>


    '''ابوجعفرمحمد بن علی بن‌شهرآشوب بن ابونصر بن‌ابوالجیش''' مازندرانی ملقب به رشیدالدین و عزالدین و مشهور به <big>ابن‌ِ شهرآشوب ساروی ‌مازندرانی</big> دانشمند [[مسلمان]] و یکی از مروج [[مذهب تشیع]] است که در صده چهارم و پنجم [[هجری]] زندگی می‌کرد.
    == معرفی اجمالی ==
    عالم فرزانه و دانشمند پرآوازه [[جمهوری اسلامی ایران|ایرانی]]، «ابوعبدالله محمد بن علی بن شهر آشوب سروی مازندرانی» معروف به رشیدالدین، یکی از بزرگان علم و عمل قرن ششم هجری می‌باشد. عالمی که علاوه بر لبریز کردن جان خویش از نور علم و [[تقوا]]، برای طالبان حقیقت و معرفت، همچون مشعل هدایتی گردید که هنوز، نور افشانی می‌نماید.


    ابن شهرآشوب از عالمان شجاع و بصیری بوده، که با وجود حاکمیت مطلق [[مکتب ارتجاعی]] و جاهلی [[سقیفه]] در [[جهان اسلام]]، به روشنگری دینی پرداخته و جریانات، [[اعتقادات]]، [[فرق]]،[[مذاهب]]، ائمه و حاکمیت انحرافی برآمده از مکتب سقیفه را در مثالب النواصب تبیین کرده و امکان انتخاب اسلام ناب محمدی را برای مسلمانان حقیقت‌جو و آزاداندیش فراهم آورده است.
    وی در 488 و به قولی 489 هجری قمری در [[بغداد]] و بنابر قولی در ساری در خانواده‌ای عالم‌پرور متولد شد<ref> ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللّقب، استاد محمد علی مدرس، ج8، ص58، کتابفروشی خیام، 1374 ش</ref>.


    هرچند برخی او را [[عراقی]] دانسته بودند اما محققان [[علوم دینی]] با تکیه بر نسبت سَرَوی که به این [[مفسر]] [[محدث]] [[ادیب]] و [[فقیه]] بزرگ [[شیعه]] همچنین به پدر و جدش داده‌ شده اصالت این خاندان را از شهر [[ساری]] [[مازندران]] دانسته‌اند.
    جدّ و پدر بزرگوارش از عالمان جلیل‌القدر بودند؛ مثلاً جدش مرحوم شیخ شهرآشوب از شاگردان برجسته و ممتاز [[محمد بن حسن طوسی|شیخ طوسی]]؛ به شمار می‌رفت. و والد ماجدش شیخ علی نیز از مکتب پدر بهره‌مند گشته و از فقها و محدثینی بود که در ضبط و نقل اخبار و آثار [[اهل بیت|اهل‌بیت عصمت و طهارت]] تلاش بسیار نمود<ref> ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللّقب، استاد محمد علی مدرس، ج8، ص59، کتابفروشی خیام، 1374 ش</ref> ولی شهرت ابن شهرآشوب از پدر و جدش مضاعف شد و شهره آفاق گردید.


    ابن شهرآشوب بیش از همه علمای [[سنی]] عصر خویش بر منابع [[کلامی]]، تاریخی و [[فقهی]] [[اهل سنت]] تسلط تام داشته و مطالب متنوعی که از صدها کتب اهل سنت در [[مثالب]] آورده گواه نگاه تقریبی او در تالیف [[مثالب النواصب]] است.
    وی در این خانواده نورانی و دینی رشد نمود و توانست در سن 8 سالگی حافظ کل [[قرآن]] گردد و به لقب حافظ مفتخر شود<ref>ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللّقب، استاد محمد علی مدرس، ج8، ص59، کتابفروشی خیام، 1374 ش</ref> بواسطۀ همین ویژگی رشد و تعالی یافته عطش وی برای تحصیل بیش تر شد. وی به شهرهای زیادی همچون مازندران، [[مشهد]]، [[نیشابور]]، [[سبزوار]] و حتی ممالک [[عراق]]، [[سوریه]] و... سفر نمود تا بتواند از معارف [[اهل بیت|اهل‌بیت]] بهره‌مند شود. این تلاش پی‌گیر ابن شهرآشوب باعث شد تا وی در علوم و فنون گوناگونی از قبیل: [[تفسیر]]، [[حدیث]]، [[فقه]]، [[اصول]]، [[قرائت]]، ادبیات عرب، شعر و غیره به حد کمال رسد و مجتهدی مسلّم و عالمی ذوفنون گشته و در شهر [[بغداد]] که از شهرهای بزرگ اسلامی آن عصر بود و فرقه‌های مختلف اسلامی در آن شهر زندگی می‌کردند مقیم گردد<ref> دائرة المعارف تشیع، ج1، ص337، زیر نظر احمد صدر حاج سید جوادی و... ، تهران، بنیاد اسلامی طاهر، چ اول، .1366</ref>.


    =معرفی اجمالی ابن شهرآشوب=
    == اساتید ==
    ابن شهر آشوب از اساتید بزرگواری بهره برد که نامشان در [[جهان اسلام]] همچون ستارگان درخشنده‌ای متجلی است؛ عالمانی چون:
    # شیخ [[فضل بن حسن طبرسی|ابوعلی فضل بن حسن طبرسی]] صاحب [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|مجمع البیان]]،
    # [[ابومنصور طبرسی]] صاحب احتجاج،
    # [[ابوالفتوح رازی]] صاحب [[تفسیر رازی (کتاب)|تفسیر رازی]]،
    # [[قطب راوندی|قطب الدین راوندی]]
    # [[واعظ نیشابوری]] را می‌توان نام برد<ref>فوائد الرضویه، شیخ عباس قمی، به کوشش عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، دفتر نشر نوید اسلام، چ دوم، 1387، ص712.</ref>.


    عالم فرزانه و دانشمند پرآوازه ایرانی، '''ابو عبدالله محمد بن علی بن شهر آشوب سروی مازندرانی''' معروف به رشیدالدین، یکی از بزرگان علم و عمل قرن ششم هجری می باشد. عالمی که علاوه بر لبریز کردن جان خویش از نور علم و [[تقوا]]، برای طالبان حقیقت و معرفت، همچون مشعل هدایتی گردید که هنوز، نور افشانی می نماید.
    کتاب کشاف وفایق و ربیع الابرار را نزد خود [[زمخشری]] که مؤلف آنها است خوانده و در [[روایت]] از آنها اجازه داشته است و گاهی به یک واسطه و گاهی به دو واسطه از [[محمد بن حسن طوسی|شیخ طوسی]] روایت نموده است<ref>ریحانة الادب، ج8، ص59.</ref>. همچنین از ابوالفتح ناصح الدین عبدالواحد آمدی. (م510ق) صاحب [[غرر الحکم و درر الکلم (کتاب)|غرر الحکم و درر الکلم]] نیز روایت نموده است<ref>دائرة المعارف تشیع، ج1، ص337.</ref>.


    وی در 488 و به قولی 489 هجری قمری در [[بغداد]] و بنابر قولی در ساری، در خانواده ای عالم پرور متولد شد. <ref> ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللّقب، استاد محمد علی مدرس، ج8، ص58، کتابفروشی خیام، 1374 ش</ref>
    == آثار ==
    ابن شهرآشوب علاوه بر تبلیغ [[اسلام]] و معارف اهل بیت، آثار ارزشمندی نیز به یادگار گذاشت که هر کدام همچون ستاره‌ای در عالم اسلام می‌درخشند. اسامی کتاب‌های او به شرح زیر است:
    # مناقب آل ابی‌طالب
    # الاربعین فی مناقب سیدة النساء، فاطمة الزهراء
    # متشابه القرآن
    # الاسباب و النزول علی مذهب آل الرسول(صلی الله علیه)
    # معالم العلماء
    # انساب آل ابی‌طالب(علیه‌السلام)
    # مناقب النواصب 
    # مائدة الفائدة
    # المحزون المکنون فی عیون الفنون
    # اعلام الطرائق فی الحدود و الحقائق و الاوصاف
    # المثال فی الامثال و الاسباب
    # الحاوی
    # الانصاف
    # المنهاج و....<ref> فوائد الرضویه، شیخ عباس قمی، ص711.</ref>.


    جدّ و پدر بزرگوارش از عالمان جلیل القدر بودند؛ مثلاً جدش، مرحوم [[شیخ شهرآشوب]] از شاگردان برجسته و ممتاز [[شیخ طوسی]]; به شمار می رفت. و والد ماجدش، شیخ علی نیز از مکتب پدر بهره مند گشته و از فقها و محدثینی بود که در ضبط و نقل اخبار و آثار [[اهل بیت عصمت]] و [[طهارت]]: تلاش بسیار نمود. <ref> ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللّقب، استاد محمد علی مدرس، ج8، ص59 ، کتابفروشی خیام، 1374 ش</ref> ولی شهرت ابن شهرآشوب از پدر و جدش مضاعف شد و شهرة آفاق گردید.
    == در محضر مفاخر دانشمندان شیعه و سنی ==
    ابن شهرآشوب در آموختن علم خود را محدود به علمای یک فرقه و مذهب ننمود. با این‌که در تراجم ایشان را پس از شیخ طوسی به شیخ الطایفه معروف نموده‌اند و او را محیی و مروج فرهنگ شیعی و فرهنگ اهل بیت دانسته‌اند؛ اما در آموختن، خود را محدود به علمای شیعه ننمود؛ بلکه اِبایی نداشت از اینکه در محضر علمای عامه ([[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]) نیز زانوی ادب بزند و تلمّذ نماید. تقریباً نیمی از اساتید وی از علمای طراز اول عامه بودند؛ افرادی چون: [[زمخشری]] صاحب کشاف و....


    وی در این خانوادة نورانی و دینی رشد نمود و توانست در سن 8 سالگی [[حافظ کل قرآن]] گردد و به لقب حافظ مفتخر شود. <ref>ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللّقب، استاد محمد علی مدرس، ج8، ص59 ، کتابفروشی خیام، 1374 ش</ref> بواسطة همین ویژگی، رشد و تعالی یافته، عطش وی برای تحصیل بیش تر شد. وی به شهرهای زیادی همچون مازندران، [[مشهد]]، [[نیشابور]]، [[سبزوار]] و حتی ممالک [[عراق]]، [[سوریه]] و ... سفر نمود تا بتواند از معارف [[اهل بیت]]: بهره مند شود. این تلاش پی گیر ابن شهرآشوب، باعث شد تا وی در علوم و فنون گوناگونی از قبیل: [[تفسیر]]، [[حدیث]]، [[فقه]]، [[اصول]]، [[قرائت]]، ادبیات عرب، شعر و غیره، به حد کمال رسد و مجتهدی مسلّم و عالمی ذوفنون گشته و در شهر بغداد که از شهرهای بزرگ اسلامی آن عصر بود و فرقه های مختلف اسلامی در آن شهر زندگی می کردند، مقیم گردد. <ref> دائرة المعارف تشیع، ج1، ص337، زیر نظر احمد صدر حاج سید جوادی و ...، تهران، بنیاد اسلامی طاهر، چ اول، 1366</ref>
    هم‌چنین خود را محدود به یک یا دو استاد ننمود؛ بلکه تلاش نمود تا از اکثر علمای بزرگ عصر خود (یعنی نیمه اول قرن ششم) استفاده نماید؛ و از آنها در [[روایت]] آثارشان اجازه دریافت کند؛ تا آنجا که بعضی از تذکره ها تعداد اساتید وی را به 27 تن می‌رسانند<ref>مفاخر اسلام، علی دوانی، تهران، انتشارات امیرکبیر، چ اول، 1363، ج3، ص499.</ref>. این تلاش پی‌گیر ابن شهرآشوب بود که وی را دانشمند و سخنوری بزرگ که مورد قبول عامه و خاصه بود، ساخت.


    =اساتید=
    == نظر عالمان و بزرگان در مورد ابن شهرآشوب ==
    [[محمد بن حسن حر عاملی|شیخ حر عاملی]] درباره ابن شهر آشوب می‌نویسد: وی فردی عالم، فاضل، ثقه، [[محدث]]، عالم به [[رجال]] و [[روایات]]، ادیب، شاعر و جامع همه خوبی‌ها بود<ref>حر عاملی، امل الآمل، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۲۸۵.</ref>.


    ابن شهر آشوب از اساتید بزرگواری بهره برد که نامشان در [[جهان اسلام]]، همچون ستارگان درخشنده ای، متجلی است؛ عالمانی چون: [[شیخ ابوعلی فضل بن حسن طبرسی]] صاحب [[مجمع البیان]]، [[ابومنصور طبرسی صاحب احتجاج]]، [[ابوالفتوح رازی]] صاحب [[تفسیر رازی]]، [[قطب الدین راوندی]] و [[واعظ نیشابوری]] را می توان نام برد. <ref>فوائد الرضویه، شیخ عباس قمی، به کوشش عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، دفتر نشر نوید اسلام، چ دوم، 1387، ص712</ref>
    * [[میرزا حسین نوری]] در توصیف وی می‌گوید: فخر شیعه، تاج شریعت، افضل الاوائل و دریای متلاطم ژرفی که ساحل ندارد، احیاء کننده آثار مناقب و فضائل، رشید الملة و الدین شمس الاسلام و المسلمین ابن شهرآشوب فقیه، محدث، مفسر، محقق و.... <ref> نوری، خاتمه مستدرک، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۶ و ۵۷</ref>
    * [[تفرشی]] می‌نویسد: محمد بن علی بن شهرآشوب، پیشوای طایفه شیعه و فقیه آنان، شاعری بلیغ و نویسنده بود<ref> تفرشی، نقد الرجال، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۲۷۶.</ref>.
    * صلاح‌الدین صفدی یکی از عالمان [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] می‌نویسد: محمّد بن علی بن شهرآشوب... یکی از سرشناسان شیعه است. او در هشت سالگی [[قرآن]] را حفظ کرده بود و در [[علم اصول]] شیعه به حد نهایی رسید. وی در [[علوم قرآنی]] و مشکلات [[حدیث]] و اخبار و لغت و نحو و موعظه در منبر در زمانی که مقتفی [[عباسیان|خلیفه عباسی]] در [[بغداد]] بود از دیگران تقدم داشت<ref>صدر، تأسیس الشیعة، ۱۳۶۹ش، ص۲۷۲.</ref>.


    کتاب [[کشاف وفایق]] و [[ربیع الابرار]] را نزد خود [[زمخشری]] که مؤلف آنهاست خوانده و در [[روایت]] از آنها اجازه داشته است و گاهی به یک واسطه و گاهی به دو واسطه از شیخ طوسی روایت نموده است. <ref>ریحانة الادب، ج8، ص59</ref> همچنین از [[ابوالفتح ناصح الدین عبدالواحد]] آمدی. (م510ق) صاحب [[غرر الحکم و درر الکلم]] نیز روایت نموده است. <ref>دائرة المعارف تشیع، ج1، ص337</ref>
    == وفات ==
    ابن شهر آشوب سال‌های پایانی عمر خویش را در شهر [[حلب]] به سر برد و در آنجا به تبلیغ معارف اهل‌بیت پرداخت و پس از یک عمر تلاش خالصانه فرهنگی، تبلیغی، در شب جمعه 22 [[شعبان|شعبان المعظم]] 588 هجری قمری روح بلندش به عالم باقی پیوست و در بیرون حلب در بالای کوه معروف به جبل جوشن<ref>فوائد الرضویه، ص713</ref> مدفون گشت<ref>ریحانة الادب، ج8، ص65.</ref>.


    =آثار ابن شهر آشوب=
    البته به خطا وفات او را در «مشهد گنج افروز» از قُرای بابلِ (مازندران) دانسته‌اند و اظهار داشته‌اند که آرامگاه او در آنجا زیارتگاه مردم است<ref> دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج4، ص91، س1.</ref>. که این انتساب صحیح نبوده، لازم است تا در مورد عالِم مدفون در آن مکان شریف تحقیق به عمل آید.
     
    ابن شهرآشوب علاوه بر تبلیغ [[اسلام]] و معارف اهل بیت:، آثار ارزشمندی نیز به یادگار گذاشت که هر کدام همچون ستاره ای در عالم اسلام می درخشند. اسامی کتابهای او به شرح زیر است:
     
    1. مناقب آل ابی طالب
     
    2. الاربعین فی مناقب سیدة النساء، فاطمة الزهراء
     
    3. متشابه القرآن
     
    4. الاسباب و النزول علی مذهب آل الرسول(ص)
     
    5. معالم العلماء
     
    6. انساب آل ابی طالب(ع)
     
    7 و 8. مناقب النواصب و مائدة الفائدة
     
    9. المحزون المکنون فی عیون الفنون
     
    10. اعلام الطرائق فی الحدود و الحقائق و الاوصاف
     
    11. المثال فی الامثال و الاسباب
     
    12. الحاوی
     
    13. الانصاف
     
    14. المنهاج و ... . <ref> فوائد الرضویه، شیخ عباس قمی، ص711</ref>
     
    =در محضر مفاخر دانشمندان شیعه و سنی=
     
    ابن شهرآشوب در آموختن علم، خود را محدود به علمای یک فرقه و مذهب ننمود. با اینکه در تراجم، ایشان را پس از شیخ طوسی، به <big>شیخ الطایفه</big> معروف نموده اند و او را محیی و مروج فرهنگ شیعی و فرهنگ اهل بیت: دانسته اند؛ اما در آموختن، خود را محدود به علمای شیعه ننمود؛ بلکه اِبایی نداشت از اینکه در محضر علمای عامه ([[اهل سنت]]) نیز زانوی ادب بزند و تلمّذ نماید. تقریباً نیمی از اساتید وی از علمای طراز اول عامه بودند؛ افرادی چون: زمخشری [[صاحب کشاف]] و ... .
     
    همچنین خود را محدود به یک یا دو استاد ننمود؛ بلکه تلاش نمود تا از اکثر علمای بزرگ عصر خود (یعنی نیمه اول قرن ششم) استفاده نماید؛ و از آنها در [[روایت]] آثارشان اجازه دریافت کند؛ تا آنجا که بعضی از تذکره ها تعداد اساتید وی را به 27 تن می رسانند. <ref>مفاخر اسلام، علی دوانی، تهران، انتشارات امیرکبیر، چ اول، 1363، ج3، ص499</ref> این تلاش پی گیر ابن شهرآشوب بود که وی را دانشمند و سخنوری بزرگ که مورد قبول عامه و خاصه بود، ساخت.
     
    =نظر عالمان و بزرگان در مورد ابن شهرآشوب=
     
    [[شیخ حر عاملی]] درباره ابن شهر آشوب می‌نویسد:
     
    وی فردی عالم، فاضل، ثقه، محدث، عالم به رجال و روایات، ادیب، شاعر و جامع همه خوبی‌ها بود. <ref>حر عاملی، امل الآمل، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۲۸۵</ref>
     
    [[میرزا حسین نوری]] در توصیف وی می‌گوید:
     
    فخر شیعه، تاج [[شریعت]]، افضل الاوائل و دریای متلاطم ژرفی که ساحل ندارد، احیاء کننده آثار مناقب و فضائل، رشید الملة و الدین شمس الاسلام و المسلمین ابن شهرآشوب فقیه، محدث، مفسر، محقق و.... <ref> نوری، خاتمه مستدرک، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۶ و ۵۷</ref>
     
    [[تفرشی]] می‌نویسد:
     
    محمد بن علی بن شهرآشوب، پیشوای طایفه شیعه و فقیه آنان، شاعری بلیغ و نویسنده بود. <ref> تفرشی، نقد الرجال، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۲۷۶</ref>
     
    [[صلاح الدین صفدی]]، یکی از عالمان [[اهل سنت]] می‌نویسد:
     
    محمّد بن علی بن شهرآشوب... یکی از سرشناسان شیعه است. او در هشت سالگی [[قرآن]] را حفظ کرده بود و در [[علم اصول]] شیعه به حد نهایی رسید. وی در [[علوم قرآنی]] و مشکلات [[حدیث]] و اخبار و لغت و [[نحو]] و موعظه در [[منبر]] در زمانی که مقتفی [[خلیفه عباسی]] در بغداد بود از دیگران تقدم داشت. <ref>صدر، تأسیس الشیعة، ۱۳۶۹ش، ص۲۷۲</ref>
     
    =فوت  ابن شهرآشوب=
     
    ابن شهر آشوب; سالهای پایانی عمر خویش را در شهر [[حلب]] به سر برد و در آنجا به تبلیغ معارف اهل بیت: پرداخت و پس از یک عمر تلاش خالصانة فرهنگی، تبلیغی، در شب [[جمعه]] 22 [[شعبان]] المعظم 588 [[هجری قمری]]، روح بلندش به عالم باقی پیوست و در بیرون <big>حلب</big> در بالای کوه معروف به <big>جبل جوشن</big>  <ref>فوائد الرضویه، ص713</ref>، مدفون گشت. <ref>ریحانة الادب، ج8، ص65</ref>
     
    البته به خطا وفات او را در «مشهد گنج افروز» از قُرای بابلِ (مازندران) دانسته اند، و اظهار داشته اند که آرامگاه او در آنجا زیارتگاه مردم است. <ref> دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج4، ص91، س1</ref> که این انتساب صحیح نبوده، لازم است تا در مورد عالِم مدفون در آن مکان شریف تحقیق به عمل آید.
     
    =پانویس=
    {{پانویس|4}}


    == پانویس ==
    {{پانویس}}
    {{علمای اسلام}}
    [[رده:عالمان]]
    [[رده:عالمان شیعه]]
    [[رده:عالمان شیعه]]
    [[رده:مورخان شیعه]]
    [[رده:مورخان شیعه]]
    [[رده:محدثان شیعه]]
    [[رده:ایران]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۰۳

    ابن شهرآشوب
    عالمان شیعه.jpg
    نام کاملمحمد بن علی بن‌ شهرآشوب ساروی مازندرانی
    نام‌های دیگرابن شهرآشوب، رشیدالدین، عزالدین، ابوجعفر
    اطلاعات شخصی
    سال تولد489 ق، ۴۷۵ ش‌، ۱۰۹۶ م
    محل تولدبغداد و به قولی دیگر ساری
    سال درگذشت588 ق، ۵۷۱ ش‌، ۱۱۹۲ م
    محل درگذشتحلب
    دیناسلام، شیعه
    استادان
    • فتال نیشابوری
    • شیخ طبرسی
    • ابومنصور طبرسی
    • ابوالفتوح رازی
    • قطب الدین راوندی
    شاگردان
    • ابن زهره
    • یحیی بن بطریق
    آثار
    • مناقب آل ابی‌طالب
    • معالم العلماء
    • متشابه القرآن و مختلفه

    محمد‌بن‌ علی بن‌ شهرآشوب ساروی مازندرانی معروف به ابن شهرآشوب، ملقب به «رشیدالدین» و «عزالدین» و مشهور به ابن شهرآشوب ساروی ‌مازندرانی دانشمند مسلمان و یکی از مروج مذهب تشیع است که در صده چهارم و پنجم هجری زندگی می‌کرد. هرچند برخی او را عراقی دانسته بودند اما محققان علوم دینی با تکیه بر نسبت سَرَوی که به این مفسر محدث ادیب و فقیه بزرگ شیعه همچنین به پدر و جدش داده‌ شده اصالت این خاندان را از شهر ساری مازندران دانسته‌اند. ابن شهرآشوب بیش از همه علمای سنی عصر خویش بر منابع کلامی، تاریخی و فقهی اهل‌سنت تسلط تام داشته و مطالب متنوعی که از صدها کتب اهل‌سنت در کتاب مثالب آورده گواه نگاه تقریبی او در تالیف مثالب النواصب است.

    معرفی اجمالی

    عالم فرزانه و دانشمند پرآوازه ایرانی، «ابوعبدالله محمد بن علی بن شهر آشوب سروی مازندرانی» معروف به رشیدالدین، یکی از بزرگان علم و عمل قرن ششم هجری می‌باشد. عالمی که علاوه بر لبریز کردن جان خویش از نور علم و تقوا، برای طالبان حقیقت و معرفت، همچون مشعل هدایتی گردید که هنوز، نور افشانی می‌نماید.

    وی در 488 و به قولی 489 هجری قمری در بغداد و بنابر قولی در ساری در خانواده‌ای عالم‌پرور متولد شد[۱].

    جدّ و پدر بزرگوارش از عالمان جلیل‌القدر بودند؛ مثلاً جدش مرحوم شیخ شهرآشوب از شاگردان برجسته و ممتاز شیخ طوسی؛ به شمار می‌رفت. و والد ماجدش شیخ علی نیز از مکتب پدر بهره‌مند گشته و از فقها و محدثینی بود که در ضبط و نقل اخبار و آثار اهل‌بیت عصمت و طهارت تلاش بسیار نمود[۲] ولی شهرت ابن شهرآشوب از پدر و جدش مضاعف شد و شهره آفاق گردید.

    وی در این خانواده نورانی و دینی رشد نمود و توانست در سن 8 سالگی حافظ کل قرآن گردد و به لقب حافظ مفتخر شود[۳] بواسطۀ همین ویژگی رشد و تعالی یافته عطش وی برای تحصیل بیش تر شد. وی به شهرهای زیادی همچون مازندران، مشهد، نیشابور، سبزوار و حتی ممالک عراق، سوریه و... سفر نمود تا بتواند از معارف اهل‌بیت بهره‌مند شود. این تلاش پی‌گیر ابن شهرآشوب باعث شد تا وی در علوم و فنون گوناگونی از قبیل: تفسیر، حدیث، فقه، اصول، قرائت، ادبیات عرب، شعر و غیره به حد کمال رسد و مجتهدی مسلّم و عالمی ذوفنون گشته و در شهر بغداد که از شهرهای بزرگ اسلامی آن عصر بود و فرقه‌های مختلف اسلامی در آن شهر زندگی می‌کردند مقیم گردد[۴].

    اساتید

    ابن شهر آشوب از اساتید بزرگواری بهره برد که نامشان در جهان اسلام همچون ستارگان درخشنده‌ای متجلی است؛ عالمانی چون:

    1. شیخ ابوعلی فضل بن حسن طبرسی صاحب مجمع البیان،
    2. ابومنصور طبرسی صاحب احتجاج،
    3. ابوالفتوح رازی صاحب تفسیر رازی،
    4. قطب الدین راوندی
    5. واعظ نیشابوری را می‌توان نام برد[۵].

    کتاب کشاف وفایق و ربیع الابرار را نزد خود زمخشری که مؤلف آنها است خوانده و در روایت از آنها اجازه داشته است و گاهی به یک واسطه و گاهی به دو واسطه از شیخ طوسی روایت نموده است[۶]. همچنین از ابوالفتح ناصح الدین عبدالواحد آمدی. (م510ق) صاحب غرر الحکم و درر الکلم نیز روایت نموده است[۷].

    آثار

    ابن شهرآشوب علاوه بر تبلیغ اسلام و معارف اهل بیت، آثار ارزشمندی نیز به یادگار گذاشت که هر کدام همچون ستاره‌ای در عالم اسلام می‌درخشند. اسامی کتاب‌های او به شرح زیر است:

    1. مناقب آل ابی‌طالب
    2. الاربعین فی مناقب سیدة النساء، فاطمة الزهراء
    3. متشابه القرآن
    4. الاسباب و النزول علی مذهب آل الرسول(صلی الله علیه)
    5. معالم العلماء
    6. انساب آل ابی‌طالب(علیه‌السلام)
    7. مناقب النواصب
    8. مائدة الفائدة
    9. المحزون المکنون فی عیون الفنون
    10. اعلام الطرائق فی الحدود و الحقائق و الاوصاف
    11. المثال فی الامثال و الاسباب
    12. الحاوی
    13. الانصاف
    14. المنهاج و....[۸].

    در محضر مفاخر دانشمندان شیعه و سنی

    ابن شهرآشوب در آموختن علم خود را محدود به علمای یک فرقه و مذهب ننمود. با این‌که در تراجم ایشان را پس از شیخ طوسی به شیخ الطایفه معروف نموده‌اند و او را محیی و مروج فرهنگ شیعی و فرهنگ اهل بیت دانسته‌اند؛ اما در آموختن، خود را محدود به علمای شیعه ننمود؛ بلکه اِبایی نداشت از اینکه در محضر علمای عامه (اهل‌سنت) نیز زانوی ادب بزند و تلمّذ نماید. تقریباً نیمی از اساتید وی از علمای طراز اول عامه بودند؛ افرادی چون: زمخشری صاحب کشاف و....

    هم‌چنین خود را محدود به یک یا دو استاد ننمود؛ بلکه تلاش نمود تا از اکثر علمای بزرگ عصر خود (یعنی نیمه اول قرن ششم) استفاده نماید؛ و از آنها در روایت آثارشان اجازه دریافت کند؛ تا آنجا که بعضی از تذکره ها تعداد اساتید وی را به 27 تن می‌رسانند[۹]. این تلاش پی‌گیر ابن شهرآشوب بود که وی را دانشمند و سخنوری بزرگ که مورد قبول عامه و خاصه بود، ساخت.

    نظر عالمان و بزرگان در مورد ابن شهرآشوب

    شیخ حر عاملی درباره ابن شهر آشوب می‌نویسد: وی فردی عالم، فاضل، ثقه، محدث، عالم به رجال و روایات، ادیب، شاعر و جامع همه خوبی‌ها بود[۱۰].

    • میرزا حسین نوری در توصیف وی می‌گوید: فخر شیعه، تاج شریعت، افضل الاوائل و دریای متلاطم ژرفی که ساحل ندارد، احیاء کننده آثار مناقب و فضائل، رشید الملة و الدین شمس الاسلام و المسلمین ابن شهرآشوب فقیه، محدث، مفسر، محقق و.... [۱۱]
    • تفرشی می‌نویسد: محمد بن علی بن شهرآشوب، پیشوای طایفه شیعه و فقیه آنان، شاعری بلیغ و نویسنده بود[۱۲].
    • صلاح‌الدین صفدی یکی از عالمان اهل‌سنت می‌نویسد: محمّد بن علی بن شهرآشوب... یکی از سرشناسان شیعه است. او در هشت سالگی قرآن را حفظ کرده بود و در علم اصول شیعه به حد نهایی رسید. وی در علوم قرآنی و مشکلات حدیث و اخبار و لغت و نحو و موعظه در منبر در زمانی که مقتفی خلیفه عباسی در بغداد بود از دیگران تقدم داشت[۱۳].

    وفات

    ابن شهر آشوب سال‌های پایانی عمر خویش را در شهر حلب به سر برد و در آنجا به تبلیغ معارف اهل‌بیت پرداخت و پس از یک عمر تلاش خالصانه فرهنگی، تبلیغی، در شب جمعه 22 شعبان المعظم 588 هجری قمری روح بلندش به عالم باقی پیوست و در بیرون حلب در بالای کوه معروف به جبل جوشن[۱۴] مدفون گشت[۱۵].

    البته به خطا وفات او را در «مشهد گنج افروز» از قُرای بابلِ (مازندران) دانسته‌اند و اظهار داشته‌اند که آرامگاه او در آنجا زیارتگاه مردم است[۱۶]. که این انتساب صحیح نبوده، لازم است تا در مورد عالِم مدفون در آن مکان شریف تحقیق به عمل آید.

    پانویس

    1. ↑ ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللّقب، استاد محمد علی مدرس، ج8، ص58، کتابفروشی خیام، 1374 ش
    2. ↑ ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللّقب، استاد محمد علی مدرس، ج8، ص59، کتابفروشی خیام، 1374 ش
    3. ↑ ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللّقب، استاد محمد علی مدرس، ج8، ص59، کتابفروشی خیام، 1374 ش
    4. ↑ دائرة المعارف تشیع، ج1، ص337، زیر نظر احمد صدر حاج سید جوادی و... ، تهران، بنیاد اسلامی طاهر، چ اول، .1366
    5. ↑ فوائد الرضویه، شیخ عباس قمی، به کوشش عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، دفتر نشر نوید اسلام، چ دوم، 1387، ص712.
    6. ↑ ریحانة الادب، ج8، ص59.
    7. ↑ دائرة المعارف تشیع، ج1، ص337.
    8. ↑ فوائد الرضویه، شیخ عباس قمی، ص711.
    9. ↑ مفاخر اسلام، علی دوانی، تهران، انتشارات امیرکبیر، چ اول، 1363، ج3، ص499.
    10. ↑ حر عاملی، امل الآمل، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۲۸۵.
    11. ↑ نوری، خاتمه مستدرک، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۶ و ۵۷
    12. ↑ تفرشی، نقد الرجال، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۲۷۶.
    13. ↑ صدر، تأسیس الشیعة، ۱۳۶۹ش، ص۲۷۲.
    14. ↑ فوائد الرضویه، ص713
    15. ↑ ریحانة الادب، ج8، ص65.
    16. ↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج4، ص91، س1.
    برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/w/index.php?title=ابن_شهرآشوب&oldid=195847»