ابن جندی

ابن جندی
نام کامل	احمد بن محمد بن عمران بن موسی‌بن جراح نهشلی
اطلاعات شخصی
سال تولد	306 ق، ۲۹۷ ش‌، ۹۱۸ م
محل تولد	کوفه
سال درگذشت	396 ق، ۳۸۵ ش‌، ۱۰۰۶ م
محل درگذشت	بغداد
دین	اسلام، شیعه
استادان	ابوالعباس احمد بن علی‌بن احمد نجاشی ابوعلی محمد بن همام اسکافی ابوالقاسم عبدالله بن محمد بغوی یحیی‌بن محمد بن صاعد یوسف بن یعقوب نیشابوری
شاگردان	ابوطالب بن غرور محمد بن علی علوی شجری ابوالقاسم ازهری حسن بن محمد بن خلال محمد بن علی‌بن مخلد وراق محمد بن عبدالعزیز بردعی ابوطالب بن غرور حمد بن علی علوی شجری ابوالقاسم ازهری حسن بن محمد بن خلال محمد بن علی بن مخلد وراق محمد بن عبدالعزیز بردعی احمد بن محمد عتیقی ابومسعود احمد بن محمد حافظ
آثار	دیوان الانواع الرواه و الفلج کتاب الخط الغیبه عقلاء المجانین الهواتف العین و الورق فضائل الجماعه و ما روی فیها رجال ابن جندی

احمد بن محمد بن عمران بن موسی‌بن جراح نهشلی، معروف به ابن‌جندی، در سن 8 سالگی وارد حوزه علوم دینی شد و احادیثی فرا گرفته است. سپس وارد بغداد گشت و در درس استادان سنی و شیعی آن‌جا حضور یافت و به تدریج در علوم حدیث تبحر یافت و به مقام استادی رسید.

معرفی اجمالی

احمد بن محمد بن عمران بن موسی‌بن جراح نهشلی، معروف به «ابن جندی». لقب «ابن جندی» شاید از آن روی به وی داده شد که پدرش از مأموران نظامی در دولت بنی‏‌عباس بوده است. وی‌ از تیره «بنی‌نهشل» از طائفه «بنی‌تمیم» است و نسب او به «نهشل بن دارم بن مالک بن حنظله تمیمی» می‏‌رسد. قبیله بنی‌‏تمیم شاخه‏‌های متعددی هستند و بخشی از آن در کوفه مسکن داشتند که از جمله آنها «بنی‌دارم» و «بنی‌نهشل» بوده‌‏اند. وی در اواخر 306 هجری (احتمالاً در کوفه) دیده به جهان گشود و در 390 هجری (و به قول ذهبی 396 هجری) در بغداد در گذشت. وی اصالتاً اهل کوفه است و شاید تحصیلات مقدماتی را در همین شهر به انجام رسانده است. نخستین ‏بار در سن 8 سالگی وارد حوزه علوم دینی شد و احادیثی فرا گرفته است. سپس وارد بغداد گشت و در درس استادان سنی و شیعی آن‌جا حضور یافت و به تدریج در علوم حدیث تبحر یافت و به مقام استادی رسید.

استادان

وی در بغداد نخستین استاد «ابوالعباس احمد بن علی‌بن احمد نجاشی» (372- 450ق) بود و همو بود که نجاشی را با اساتید دیگر آشنا نمود. از جمله اساتید او «ابوعلی محمد بن همام اسکافی» (م336ق)، «ابوالقاسم عبدالله بن محمد بغوی» (م317ق)، «یحیی‌بن محمد بن صاعد» (م318ق) و «یوسف بن یعقوب نیشابوری» (م.ب320ق) هستند.

شاگردان

وی در بغداد شاگردان زیادی تربیت نمود که از جمله آنها «ابوطالب بن غرور» (استاد شیخ طوسی)، «محمد بن علی علوی شجری» (م445ق، نویسنده کتاب: فضل زیاره الحسین (علیه السلام)، «ابوالقاسم ازهری»، «حسن بن محمد بن خلال»، «محمدبن علی‌بن مخلد وراق» و «محمد بن عبدالعزیز بردعی» هستند. از دیگر شاگردان سنی او «احمد بن محمد عتیقی» است که وی از زبان این شاگرد، شیعه معرفی شده و تألیفاتش نیکو دانسته شده است. هم‌چنین شاگرد دیگر او «ابومسعود احمد بن محمد حافظ» است که کتاب «تاریخ ابی‌‏معشر» را نزد او با پرداخت دست مزد فرا گرفته است.

مذهب

اگرچه بیشتر اساتید و شاگردان او سنی بوده‌‏اند، اما نمی‏‌توان در‌باره تشیع او تردید نمود. زیرا:

• اولاً ذکر نام او در کتاب‏‌های نجاشی و طوسی دلیل بر تشیع اوست؛
• ثانیاً شاگردان شیعی او کم نبوده‌‏اند که نام برخی از آنان گذشت؛
• ثالثاً بسیاری از مورخان و رجال‏ شناسان اهل‏‌سنت او را متهم به شیعه‏‌گری نموده‏‌اند.

ذهبی و خطیب بغدادی ضمن طعنه به مذهب و اعتقاد او، در یک گزارش تعصب‏‌آمیز در‌باره کتاب او به نام «دیوان الانواع»، می‏‌نویسند: «این کتاب نوشته او نیست بلکه چون نام نویسنده آن با نام او مشابهت داشته، ادعای تألیف آن را نموده است». وی هم‌چنین از لسان ابن‏‌حجر نیز متهم به تشیع شده و حدیث او در فضیلت علی‌بن ابیطالب (علیه السلام) را جعلی و ساختگی معرفی نموده است.

آثار

از تألیفات او می‏‌توان کتاب‌های:

• «الانواع»(کتابی بس بزرگ است)،
• «الرواه و الفلج»،
• «کتاب الخط»،
• «الغیبه»،
• «عقلاء المجانین»،
• «الهواتف»،
• «العین و الورق»،
• «فضائل الجماعه و ما روی فیها»،
• «رجال ابن جندی» را نام برد.

جستارهای وابسته

• بنی‏‌عباس
• کوفه
• علوم دینی
• شیخ طوسی

منابع

• رجال نجاشی، ص 85 شماره 206؛
• رجال طوسی، ص 417 شماره 6025؛
• الفهرست، طوسی، ص 79 شماره 98؛
• تاریخ بغداد، ج 5 ص 282 شماره 2780؛
• سیر اعلام النبلاء، ج 16ص 555 شماره 407؛
• لسان المیزان، ج 1 ص288 شماره 852؛
• الانساب، سمعانی، ج 2 ص 96، ذیل جندی؛
• الذریعه الیتصانیف الشیعه، ج 10 ص 84 شماره 152.