جعفر بن حسن مثنی بن حسن

جعفر بن حسن مثنی بن حسن
نام کامل	جعفر بن محمد بن جعفر بن حسن بن جعفر بن حسن مثنی بن حسن (علیه‌السلام)
نام‌های دیگر	کثیرالسماع کثیر الروایه محدث
اطلاعات شخصی
سال تولد	244 ق، ۲۳۷ ش‌، ۸۵۸ م
محل تولد	سامرا
سال درگذشت	308 ق، ۲۹۹ ش‌، ۹۲۰ م
روز درگذشت	1 ذی القعده
محل درگذشت	بغداد
دین	اسلام، شیعه
استادان	احمدبن عبدالمنعم ابوموسی عیسی بن مهران ایوب بن محمدبن فروخ علی بن عبدک موسی بن عبدالله بن موسی
شاگردان	محمدبن عمربن محمد جعابی محمدبن عبدالله ابوالمفضل شیبانی کوفی
آثار	تاریخ علوی الصخره و البئر
فعالیت‌ها	محدث

جعفر بن حسن مثنی بن حسن، از نوادگان امام حسن علیه‌السلام و از محدثان معتبر شیعه است. وی را «کثیرالسماع» و کثیر الروایه» و «محدث» لقب داده‏‌اند. وی علاوه بر کار علمی، فعالیت‌‏های اجتماعی نیز داشت و از حقوق آل ابی‌طالب به شدت دفاع می‏‌کرد، از این‏‌رو مرحوم نجاشی وی را از چهره‏‌های برجسته طالبیین، معرفی کرده است.

زندگی‌نامه

جعفر بن محمد بن جعفر بن حسن بن جعفر بن حسن مثنی بن حسن (علیه‌السلام)، از سادات حسنی و از محدثان معتبر شیعه است. ولادت او در سامرا به سال 224 هجری، و وفاتش در روز چهارشنبه اول ذی‌ال‏قعده سال 308 هجری در بغداد روی داد. دوران زندگی و حیات علمی او را می‏‌توان به سه مرحله تقسیم کرد. ابتداء به شنیدن حدیث علاقه نشان داد به‏ طوری که وی را «کثیرالسماع» لقب داده و این دوره را مرحله‏‌ای از حیات علمی او به حساب آورده‏‌اند. در مرحله دوم، به نقل احادیث مذکور پرداخت و در این مرحله وی را «کثیر الروایه» لقب داده‌‏اند. وی به دلیل روایات بسیارش، نخستین کس از سادات است که لقب «محدث» به او داده شده است. سپس در مرحله سوم و در اواخر عمرش به تصنیف کتاب روی آورد. وی علاوه بر کار علمی، فعالیت‌‏های اجتماعی نیز داشت و از حقوق آل ابی‌طالب به شدت دفاع می‏‌کرد، از این‏‌رو مرحوم نجاشی وی را از چهره‏‌های برجسته طالبیین، معرفی کرده است. مقام علمی و عظمت شأن او باعث شده تا در منابع رجالی و تاریخی اهل سنت نیز فردی خوش‌نام و مورد اعتماد معرفی شود. فرزندان او «حسن بن جعفر»، «یحیی بن جعفر» و «محمدبن جعفر» مشهور به «ابوقیراط» از راویان مورد وثوق هستند به ویژه ابوقیراط که شهرت بسیار دارد و کسی است که بر جنازه مرحوم کلینی نماز گزارده است.

اساتید

اساتید او احمدبن عبدالمنعم، ابوموسی عیسی بن مهران، ایوب بن محمدبن فروخ، علی بن عبدک و موسی بن عبدالله بن موسی هستند.

شاگردان

از جمله شاگردان معروف او محمدبن عمربن محمد جعابی و محمدبن عبدالله ابوالمفضل شیبانی کوفی هستند.

آثار

از آثار و روایاتی که از او بر جای مانده می‌‏توان دریافت که تخصص عمده او در فقه، حدیث و تاریخ بوده است. از جمله تألیفات او کتاب «تاریخ علوی» و «الصخره و البئر» را می‌‏توان نام برد.

منابع

1. رجال نجاشی، ص122 شماره 314؛
2. خلاصه الاقوال، ص91؛
3. رجال ابن داود، ص65 شماره 325؛
4. نقد الرجال، تفرشی، ج1ص355 شماره 1004؛
5. تنقیح المقال، ج1ص223 شماره 1779؛
6. معجم رجال الحدیث، ج5ص75 شماره 2262؛ و ج16ص171 شماره 10408؛
7. لسان المیزان، ابن حجر، ج2ص127 شماره 550؛
8. تاریخ بغداد، ج2ص144 شماره 563؛ وج7صص213 و214 شماره 3669؛
9. ایضاح المکنون، ج2ص279؛ هدیه العارفین، ج1ص252؛
10. الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج3ص267؛
11. الاعلام، زرکلی، ج2ص128؛
12. معجم المؤلفین، عمر کحاله، ج3ص145؛
13. المجدی فی انساب الطالبیین، ص359.