احمد بن حسین بن عبیدالله مهرانی

احمد بن حسین بن عبیدالله مهرانی
نام کامل	احمد بن حسین بن عبیدالله مهرانی
اطلاعات شخصی
محل درگذشت	مرو
دین	اسلام، شیعه
استادان	احمد بن حسین قمی ابوالحسین زید بن عبدالله بغدادی
شاگردان	شیخ صدوق
آثار	النقض علی ابی‌‏خلف ترتیب الادله المكافاه فی المذهب
فعالیت‌ها	ادیب محدث شیعی

احمد بن حسین بن عبیدالله مهرانی، ابوالعباس آبی عروضی. ادیب و محدث شیعی. شیخ صدوق در اواخر عمر خویش به شهر مرو سفر کرده و از او حدیث شنیده است. از نسبت «آبی» پیداست که وی اصالتاً اهل یکی از آبادی‏‌های یمن به نام «أب» است ولی این‌که وی در کجا به دنیا آمده و محل پرورش او کجا بوده چیزی نمی‌‏دانیم. از آثار او کتاب «ترتیب الادله» است که در این کتاب، ادله دشمنان شیعه را که منکر غیبت امام دوازدهم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بوده‏‌اند، رد نموده است. از دیگر تألیفات او «المکافاه فی المذهب» است.

معرفی اجمالی

احمد بن حسین بن عبیدالله مهرانی، ابوالعباس آبی عروضی. ادیب و محدث شیعی. در اواخر قرن سوم هجری چشم به جهان گشود و در حدود 381هجری یا پیش از آن دیده از جهان فرو بست. احتمالاً محل وفات او در مرو بوده است، زیرا شیخ صدوق در اواخر عمر خویش به این شهر سفر کرده و از او حدیث شنیده است و طبعاً صدوق نزد کسی جلوس می‌‏کند که از او سالخورده‌‏تر و دارای وجاهت علمی بیشتر بوده باشد. نیاکان او از «قبیله أزد» بزرگ‏ترین قبیله عرب هستند که به شش شاخه اصلی تقسیم شدند و سپس انشعابات فراوانی در یمن، شام، مصر، عراق و سایر ممالک اسلامی پیدا کردند. از نسبت «آبی» پیداست که وی اصالتاً اهل یکی از آبادی‏‌های یمن به نام «أب» است ولی این‌که وی در کجا به دنیا آمده و محل پرورش او کجا بوده چیزی نمی‌‏دانیم. این اندازه روشن است که بعضی از هم‌‏روزگارانش که با وی اشتراک اسمی و نسبت خویشاوندی دارد، در نیشابور اقامت داشته است. بر همین اساس بعضی از صاحب‌نظران احتمال اتحاد وی با «ابوبکر احمد بن حسین مهرانی نیشابوری» را که عالمی برجسته و مستجاب‌‏الدعوه بود، بعید ندانسته‌‏اند. هم‌چنین احادیثی که «شیخ صدوق» در «مرو» از او شنیده است گواه آن است که وی از مسیر نیشابور به مرو رفته است. چنان‌که قبل از رفتن به نیشابور مدتی در قم اقامت داشته و بخشی از حیات علمی خود را در این شهر به سر آورده است. وی در قم نزد «احمد بن حسین قمی» حدیث شنیده است و احتمالاً کتاب النقض علی ابی‏‌خلف را که در رد آراء ابی خلف اشعری قمی نوشته شده، در همین ایام به رشته تحریر در‌آورده است. شاید بتوان گفت که وی پیش از اقامت در قم، در نخستین سفر خویش به بغداد آمد و در آنجا بخش عمده‌‏ای از تحصیلات خود در علوم حدیث، ادبیات و شعر را سپری کرده است زیرا وی از «ابوالحسین زید بن عبدالله بغدادی» روایت دارد. از اساتید و شاگردان او افزون بر آنچه گفته شد، چیزی در منابع ذکر نشده است.

استادان

احمد بن حسین قمی و ابوالحسین زید بن عبدالله بغدادی از استادان سرشناس وی بودند.

شاگردان

شیخ صدوق اواخر عمر خویش به شهر مرو سفر کرده و از او حدیث شنیده است.

آثار

از آثار او کتاب ترتیب الادله است که در این کتاب، ادله دشمنان شیعه را که منکر غیبت امام دوازدهم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بوده‏‌اند، رد نموده است. از دیگر تألیفات او المکافاه فی المذهب است.

جستارهای وابسته

• شیخ صدوق
• شام
• مصر

منابع

• امل الآمل، ج2ص12 شماره 23؛
• الانساب، سمعانی، ج5ص412 ذیل مهرانی؛
• تنقیح المقال(حجری)، ج1ص58 شماره 340؛
• کمال الدین و تمام النعمه، ترجمه منصور پهلوان، ج2ص160 باب42 حدیث15، و ص226 باب43 حدیث26؛
• معالم العلماء، ص60 شماره 113؛
• معانی الاخبار، ص40؛
• معجم رجال الحدیث، ج2ص104 شماره 525.