ترمذی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'انسان شناسی' به 'انسان‌شناسی') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات | {{جعبه اطلاعات شخصیت | ||
| عنوان = ترمذی | | عنوان = ترمذی | ||
| تصویر = ترمذی.jpg | | تصویر = ترمذی.jpg | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
| استادان = {{فهرست جعبه عمودی | ابوعبداللّه محمد بن اسماعیل بخاری}} | | استادان = {{فهرست جعبه عمودی | ابوعبداللّه محمد بن اسماعیل بخاری}} | ||
| شاگردان = | | شاگردان = | ||
| دین = | | دین = [[اسلام]] | ||
| مذهب = | | مذهب = [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] | ||
| آثار = {{فهرست جعبه افقی | سنن الترمذی| الشمائل المحمدیة| شمائل النبی(ترجمه)}} | | آثار = {{فهرست جعبه افقی | سنن الترمذی| الشمائل المحمدیة| شمائل النبی(ترجمه)}} | ||
| فعالیت‌ها = | | فعالیت‌ها = | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
}} | }} | ||
'''ترمذی'''، با نام کامل ابوعیسی محمد بن عیسی ابن سَوْره ابن موسی ابن ضحاک السلمی الترمذی معروف به <big>امام الترمذی</big>، یک ایرانی جمع‌آوری‌کنندهٔ [[حدیث]] بود و نویسندهٔ [[کتاب سنن ترمذی]] است که یکی از [[صحاح سته]] است. | '''ترمذی'''، با نام کامل ابوعیسی محمد بن عیسی ابن سَوْره ابن موسی ابن ضحاک السلمی الترمذی معروف به <big>امام الترمذی</big>، یک ایرانی جمع‌آوری‌کنندهٔ [[حدیث]] بود و نویسندهٔ کتاب [[سنن ترمذی (کتاب)|سنن ترمذی]] است که یکی از [[کتاب‌های شش‌گانه اهل‌سنت|صحاح سته]] است. | ||
وی در شهر ترمذ زاده شد و در همانجا درگذشت. تألیف او راجع به حدیث موسوم به جامع است، که در آن اختلاف آراء [[مذاهب]] را شرح داده است. این دانشمند کتاب دیگری دارد معروف به شمائل که شرح چهرهٔ [[ | وی در شهر ترمذ زاده شد و در همانجا درگذشت. تألیف او راجع به حدیث موسوم به جامع است، که در آن اختلاف آراء [[مذاهب]] را شرح داده است. این دانشمند کتاب دیگری دارد معروف به شمائل که شرح چهرهٔ [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)]] است. در اواخر عمر نابینا شد و در قریه بوغ ترمذ درگذشت. | ||
== ترمذی کیست == | == ترمذی کیست == | ||
ترمذی به احتمال بسیار بین سال‌های ۲۰۵ و ۲۱۵ در خانواده‌ای اهل علم در ترمذ به دنیا آمد. پدرش علی بن حسن یا علی بن حسین، [[محدث]] بود. احتمالاً اولین معلمِ ترمذی پدرش بود. ترمذی نیز مانند او به سرزمین‌های شرق اسلامی سفر کرد و در شهرهایی چون [[بغداد]] [[حدیث]] شنید. در بیست وهشت سالگی به [[حج]] رفت. در زمان اقامتش در [[مکه]] حالی روحانی به او دست داد که خود آن را سرآغاز سلوک عارفانه اش خوانده است. بر اثر این حال، وی میل شدیدی به کناره‌گیری از دنیا یافت و شروع به حفظ [[قرآن]] کرد. | ترمذی به احتمال بسیار بین سال‌های ۲۰۵ و ۲۱۵ در خانواده‌ای اهل علم در ترمذ به دنیا آمد. پدرش علی بن حسن یا علی بن حسین، [[محدّث|محدث]] بود. احتمالاً اولین معلمِ ترمذی پدرش بود. ترمذی نیز مانند او به سرزمین‌های شرق اسلامی سفر کرد و در شهرهایی چون [[بغداد]] [[حدیث]] شنید. در بیست وهشت سالگی به [[حج]] رفت. در زمان اقامتش در [[مکه]] حالی روحانی به او دست داد که خود آن را سرآغاز سلوک عارفانه اش خوانده است. بر اثر این حال، وی میل شدیدی به کناره‌گیری از دنیا یافت و شروع به حفظ [[قرآن]] کرد. | ||
ترمذی پس از بازگشت به موطنش، به ریاضت‌های شدید پرداخت و پس از چندی گروهی گرد او جمع شدند. ظاهراً دیدگاه‌های او سبب | ترمذی پس از بازگشت به موطنش، به ریاضت‌های شدید پرداخت و پس از چندی گروهی گرد او جمع شدند. ظاهراً دیدگاه‌های او سبب بدنامی‌اش شد و سرانجام نزد مقامات حکومتی متهم به [[ارتداد]] گردید. ترمذی برای دفاع از خود به اقامت‌گاه حاکم در بلخ رفت و گویا توانست این اتهام را رفع کند. | ||
بخشی از شرح حالی که ترمذی از خود به جا گذاشته، شرح رؤیاهای او و همسرش است که با مضامین رمزی، از وصول وی به مقامات عرفانی خبر می‌دهد. | بخشی از شرح حالی که ترمذی از خود به جا گذاشته، شرح رؤیاهای او و همسرش است که با مضامین رمزی، از وصول وی به مقامات عرفانی خبر می‌دهد. | ||
ترمذی به احتمال بسیار بین ۲۹۵ و ۳۰۰ درگذشت. بسیاری از [[صوفیه]] را از مریدان و پیروان او دانسته‌اند، از جمله احمدبن محمدبن عیسی از مشایخ [[عراق]]، حسن بن علی جوزجانی | ترمذی به احتمال بسیار بین ۲۹۵ و ۳۰۰ درگذشت. بسیاری از [[صوفیه]] را از مریدان و پیروان او دانسته‌اند، از جمله احمدبن محمدبن عیسی از مشایخ [[عراق]]، حسن بن علی جوزجانی و ابوبکرِ وراق ترمذی. علما و عرفایی مانند [[امام محمد غزالی]]<ref>برای نمونه رجوع کنید به ج ۳، ص ۳۹۹ـ۴۰۹.</ref>. وابن‌عربی <ref>برای نمونه رجوع کنید به سفر ۲، ص ۳۵۶ـ۳۶۴.</ref> نیز از آثار و افکار او بهره برده‌اند. | ||
نفوذ ترمذی عمدتاً از طریق تألیفاتش پایدار ماند. آثار او را به دو دسته می‌توان تقسیم کرد: آثاری که با عناوین مختلف از آنها یاد شده است، و گزیده‌هایی از آثار پرحجم او. | نفوذ ترمذی عمدتاً از طریق تألیفاتش پایدار ماند. آثار او را به دو دسته می‌توان تقسیم کرد: آثاری که با عناوین مختلف از آنها یاد شده است، و گزیده‌هایی از آثار پرحجم او. | ||
== مهمترین آثار ترمذی == | == مهمترین آثار ترمذی == | ||
# رساله سیره الاولیاء، که شهرت آن بیشتر به سبب موضوع [[ختم ولایت]] است که یکی از بخش‌های فرعی کتاب محسوب می‌شود، ولی عنوان ختم الولایه چنان شهرت یافت که کتاب به نام ختم الاولیاء یا ختم الولایه معروف، و دو بار هم به همین نام چاپ شد، یک بار به اهتمام عثمان یحیی در [[بیروت]] (۱۹۶۵/ ۱۳۴۴ ش) و بار دیگر در ۱۹۹۲/ ۱۳۷۱ ش در همانجا. ترمذی در این رساله برای نخستین بار موضوع سلسله مراتب اولیاءاللّه را مطرح کرد که قرن‌ها بعد بر [[ابن عربی]] و از طریق او بر آثار [[صوفیان]] دیگر تأثیر گذاشت. <ref>رجوع کنید به اولیاءاللّه *؛ ولایت *.</ref>. | |||
# رساله سیره الاولیاء، که شهرت آن بیشتر به سبب موضوع [[ختم ولایت]] است که یکی از بخش‌های فرعی کتاب محسوب می‌شود، ولی عنوان ختم الولایه چنان شهرت یافت که کتاب به نام ختم الاولیاء یا ختم الولایه معروف، و دو بار هم به همین نام چاپ شد، یک بار به اهتمام عثمان یحیی در [[بیروت]] (۱۹۶۵/ ۱۳۴۴ ش) و بار دیگر در ۱۹۹۲/ ۱۳۷۱ ش در همانجا. ترمذی در این رساله برای نخستین بار موضوع سلسله مراتب | |||
# نوادر الاصول، که در آن ضمن شرح و [[تفسیر]] ۲۹۱ حدیث نبوی، درباره عبادات و معاملات و سلوک و [[اخلاق]] سخن گفته است. این کتاب حجیم‌ترین اثر ترمذی است و در ۱۲۹۳ در [[استانبول]] چاپ شده است. | # نوادر الاصول، که در آن ضمن شرح و [[تفسیر]] ۲۹۱ حدیث نبوی، درباره عبادات و معاملات و سلوک و [[اخلاق]] سخن گفته است. این کتاب حجیم‌ترین اثر ترمذی است و در ۱۲۹۳ در [[استانبول]] چاپ شده است. | ||
# علل الشریعه، که در آن تکالیف شرعی به شیوه‌ای عرفانی تأویل شده است. ظاهراً ترمذی به سبب برخی مطالب این کتاب از زادگاهش بیرون رانده شد. از این اثر دو نسخه خطی، یکی در استانبول و دیگری در [[قاهره]]، وجود دارد. | |||
# علل الشریعه، که در آن | |||
# کتاب الصلوه، درباره [[نماز]] و آثار آن به شیوه باطنی. این کتاب در ۱۹۶۵ در قاهره چاپ شد. | # کتاب الصلوه، درباره [[نماز]] و آثار آن به شیوه باطنی. این کتاب در ۱۹۶۵ در قاهره چاپ شد. | ||
# المَنهیّات، که تأویل باطنی منهیّات شرعی است(بیروت ۱۹۸۶). | # المَنهیّات، که تأویل باطنی منهیّات شرعی است(بیروت ۱۹۸۶). | ||
# کتاب الحقوق، درباره تکالیف متقابل و [[واجب]] گروه‌های اجتماعی، که هر کدام منافع خاصی برای جامعه دارند. نسخه خطی آن در مخطوطات اسماعیل صائب در [[ترکیه]] موجود است. | # کتاب الحقوق، درباره تکالیف متقابل و [[واجب]] گروه‌های اجتماعی، که هر کدام منافع خاصی برای جامعه دارند. نسخه خطی آن در مخطوطات اسماعیل صائب در [[ترکیه]] موجود است. | ||
# کتاب الامثال، مجموعه‌ای نسبتاً بزرگ از مثلهایی که در [[قرآن]] و [[سنت پیامبر]] و کلام مشایخ آمده است و مقصود از نگارش آن تبیین ماهیت تجربه‌های عرفانی و طریقت صوفیانه است (قاهره ۱۹۷۵). | |||
# کتاب الامثال، مجموعه‌ای نسبتاً بزرگ از | # کتاب الفُروق، که در آن مؤلف کوشیده است به کمک ۱۶۴جفت کلمه هم‌معنا، نشان دهد که کلمات مترادف وجود ندارند. این کتاب چاپ نشده است. نسخه‌های خطی متعددی از آن در کتابخانه‌های ترکیه و [[جمهوری عربی مصر|مصر]] و [[فرانسه]] وجود دارد. | ||
# کتاب الاَکیاس و المُغتَرّین، درباره اعمال صحیح و ناصحیح در ادای [[واجبات]] و [[مستحب|مستحبات]] دینی، مانند [[وضو]] و [[نماز]] و طلب علم و [[نکاح]] و تلاوت قرآن و بنای [[مسجد|مساجد]] و برخی خطاهایی که زهاد، سالکان مبتدی و جز آنها مرتکب می‌شوند، با عنایت به سیروسلوک عارفانه. [[غزالی]] در احیاء علوم الدین در رُبع مهلکات از این کتاب استفاده کرده است<ref>رجوع کنید به ص ۳۹۹ـ۴۳۵.</ref>. | |||
# کتاب الفُروق، که در آن مؤلف کوشیده است به کمک ۱۶۴جفت کلمه | # کتاب ریاضة‌النفس، در مسائل انسان‌شناسی و طریقت عرفانی. این کتاب دو بار و آخرین بار به اهتمام آرتور جان آربری<ref>رجوع کنید به قاهره ۱۹۴۷.</ref>. چاپ شده است. | ||
# کتاب ادب النفس، شامل پرسشهایی درباره عرفان و مخصوصاً درباره معنای یقین (قاهره ۱۹۴۷). | |||
# کتاب الاَکیاس و المُغتَرّین، درباره اعمال صحیح و ناصحیح در ادای [[واجبات]] و [[مستحب|مستحبات]] دینی، مانند [[وضو]] و [[نماز]] و طلب علم و [[نکاح]] و تلاوت قرآن و بنای [[مساجد]] و برخی خطاهایی که زهاد، سالکان مبتدی و جز آنها مرتکب می‌شوند، با عنایت به سیروسلوک عارفانه. [[غزالی]] در احیاء علوم الدین در رُبع مهلکات از این کتاب استفاده کرده است | |||
# کتاب | |||
# کتاب ادب النفس، شامل | |||
# منازل القاصدین، اثری کم حجم درباره هفت مقام یا منزل سیروسلوک. این کتاب با عنوان منازلُ العِباد نیز شناخته شده و در ۱۹۸۸ در [[قاهره]] به چاپ رسیده است. | # منازل القاصدین، اثری کم حجم درباره هفت مقام یا منزل سیروسلوک. این کتاب با عنوان منازلُ العِباد نیز شناخته شده و در ۱۹۸۸ در [[قاهره]] به چاپ رسیده است. | ||
# علم الاولیاء، درباره علم اولیای الاهی و برخی موضوعات عرفانی دیگر. | # علم الاولیاء، درباره علم اولیای الاهی و برخی موضوعات عرفانی دیگر. | ||
# الفَرقُ بین الایات و الکرامات، که تکمله سیرة‌الاولیاء به شمار می‌آید و در آن موضوع امکان کرامات اولیا بررسی شده است. نسخه‌های خطی آن در مخطوطات اسماعیل صائب در [[ترکیه]] و در گوتینگن وجود دارد. | |||
# الفَرقُ بین | |||
== جستارهای وابسته == | |||
* [[کتاب‌های شش‌گانه اهل‌سنت|صحاح سته]] | |||
* [[حج]] | |||
* [[ارتداد]] | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۶۷: | خط ۵۸: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
[https://olama-orafa.ir/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%91%D9%87-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%AA%D9%90%D8%B1%D9%85%D9%90/ برگرفته از سایت زندگی‌نامه شیخ ابوعبداللّه محمد تِرمِذی(۳۰۰-۲۱۵ه ق) - | * [https://olama-orafa.ir/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%91%D9%87-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%AA%D9%90%D8%B1%D9%85%D9%90/ برگرفته از سایت زندگی‌نامه شیخ ابوعبداللّه محمد تِرمِذی(۳۰۰-۲۱۵ه ق) - علماوعرفا] olama-orafa.ir | ||
{{علمای اسلام}} | |||
[[رده:عالمان]] | [[رده:عالمان]] | ||
[[رده:عالمان اهل سنت]] | [[رده:عالمان اهل سنت]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۱۱
| ترمذی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | ابو عیسی محمد بن عیسی ابن سَوْره ابن موسی ابن ضحاک السلمی الترمذی |
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | 210 ق، ۲۰۴ ش، ۸۲۵ م |
| محل تولد | ترمذ |
| سال درگذشت | 279 ق، ۲۷۱ ش، ۸۹۲ م |
| دین | اسلام، اهل‌سنت |
| استادان |
|
| آثار |
|
ترمذی، با نام کامل ابوعیسی محمد بن عیسی ابن سَوْره ابن موسی ابن ضحاک السلمی الترمذی معروف به امام الترمذی، یک ایرانی جمع‌آوری‌کنندهٔ حدیث بود و نویسندهٔ کتاب سنن ترمذی است که یکی از صحاح سته است.
وی در شهر ترمذ زاده شد و در همانجا درگذشت. تألیف او راجع به حدیث موسوم به جامع است، که در آن اختلاف آراء مذاهب را شرح داده است. این دانشمند کتاب دیگری دارد معروف به شمائل که شرح چهرهٔ محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا) است. در اواخر عمر نابینا شد و در قریه بوغ ترمذ درگذشت.
ترمذی کیست
ترمذی به احتمال بسیار بین سال‌های ۲۰۵ و ۲۱۵ در خانواده‌ای اهل علم در ترمذ به دنیا آمد. پدرش علی بن حسن یا علی بن حسین، محدث بود. احتمالاً اولین معلمِ ترمذی پدرش بود. ترمذی نیز مانند او به سرزمین‌های شرق اسلامی سفر کرد و در شهرهایی چون بغداد حدیث شنید. در بیست وهشت سالگی به حج رفت. در زمان اقامتش در مکه حالی روحانی به او دست داد که خود آن را سرآغاز سلوک عارفانه اش خوانده است. بر اثر این حال، وی میل شدیدی به کناره‌گیری از دنیا یافت و شروع به حفظ قرآن کرد.
ترمذی پس از بازگشت به موطنش، به ریاضت‌های شدید پرداخت و پس از چندی گروهی گرد او جمع شدند. ظاهراً دیدگاه‌های او سبب بدنامی‌اش شد و سرانجام نزد مقامات حکومتی متهم به ارتداد گردید. ترمذی برای دفاع از خود به اقامت‌گاه حاکم در بلخ رفت و گویا توانست این اتهام را رفع کند.
بخشی از شرح حالی که ترمذی از خود به جا گذاشته، شرح رؤیاهای او و همسرش است که با مضامین رمزی، از وصول وی به مقامات عرفانی خبر می‌دهد.
ترمذی به احتمال بسیار بین ۲۹۵ و ۳۰۰ درگذشت. بسیاری از صوفیه را از مریدان و پیروان او دانسته‌اند، از جمله احمدبن محمدبن عیسی از مشایخ عراق، حسن بن علی جوزجانی و ابوبکرِ وراق ترمذی. علما و عرفایی مانند امام محمد غزالی[۱]. وابن‌عربی [۲] نیز از آثار و افکار او بهره برده‌اند.
نفوذ ترمذی عمدتاً از طریق تألیفاتش پایدار ماند. آثار او را به دو دسته می‌توان تقسیم کرد: آثاری که با عناوین مختلف از آنها یاد شده است، و گزیده‌هایی از آثار پرحجم او.
مهمترین آثار ترمذی
- رساله سیره الاولیاء، که شهرت آن بیشتر به سبب موضوع ختم ولایت است که یکی از بخش‌های فرعی کتاب محسوب می‌شود، ولی عنوان ختم الولایه چنان شهرت یافت که کتاب به نام ختم الاولیاء یا ختم الولایه معروف، و دو بار هم به همین نام چاپ شد، یک بار به اهتمام عثمان یحیی در بیروت (۱۹۶۵/ ۱۳۴۴ ش) و بار دیگر در ۱۹۹۲/ ۱۳۷۱ ش در همانجا. ترمذی در این رساله برای نخستین بار موضوع سلسله مراتب اولیاءاللّه را مطرح کرد که قرن‌ها بعد بر ابن عربی و از طریق او بر آثار صوفیان دیگر تأثیر گذاشت. [۳].
- نوادر الاصول، که در آن ضمن شرح و تفسیر ۲۹۱ حدیث نبوی، درباره عبادات و معاملات و سلوک و اخلاق سخن گفته است. این کتاب حجیم‌ترین اثر ترمذی است و در ۱۲۹۳ در استانبول چاپ شده است.
- علل الشریعه، که در آن تکالیف شرعی به شیوه‌ای عرفانی تأویل شده است. ظاهراً ترمذی به سبب برخی مطالب این کتاب از زادگاهش بیرون رانده شد. از این اثر دو نسخه خطی، یکی در استانبول و دیگری در قاهره، وجود دارد.
- کتاب الصلوه، درباره نماز و آثار آن به شیوه باطنی. این کتاب در ۱۹۶۵ در قاهره چاپ شد.
- المَنهیّات، که تأویل باطنی منهیّات شرعی است(بیروت ۱۹۸۶).
- کتاب الحقوق، درباره تکالیف متقابل و واجب گروه‌های اجتماعی، که هر کدام منافع خاصی برای جامعه دارند. نسخه خطی آن در مخطوطات اسماعیل صائب در ترکیه موجود است.
- کتاب الامثال، مجموعه‌ای نسبتاً بزرگ از مثلهایی که در قرآن و سنت پیامبر و کلام مشایخ آمده است و مقصود از نگارش آن تبیین ماهیت تجربه‌های عرفانی و طریقت صوفیانه است (قاهره ۱۹۷۵).
- کتاب الفُروق، که در آن مؤلف کوشیده است به کمک ۱۶۴جفت کلمه هم‌معنا، نشان دهد که کلمات مترادف وجود ندارند. این کتاب چاپ نشده است. نسخه‌های خطی متعددی از آن در کتابخانه‌های ترکیه و مصر و فرانسه وجود دارد.
- کتاب الاَکیاس و المُغتَرّین، درباره اعمال صحیح و ناصحیح در ادای واجبات و مستحبات دینی، مانند وضو و نماز و طلب علم و نکاح و تلاوت قرآن و بنای مساجد و برخی خطاهایی که زهاد، سالکان مبتدی و جز آنها مرتکب می‌شوند، با عنایت به سیروسلوک عارفانه. غزالی در احیاء علوم الدین در رُبع مهلکات از این کتاب استفاده کرده است[۴].
- کتاب ریاضة‌النفس، در مسائل انسان‌شناسی و طریقت عرفانی. این کتاب دو بار و آخرین بار به اهتمام آرتور جان آربری[۵]. چاپ شده است.
- کتاب ادب النفس، شامل پرسشهایی درباره عرفان و مخصوصاً درباره معنای یقین (قاهره ۱۹۴۷).
- منازل القاصدین، اثری کم حجم درباره هفت مقام یا منزل سیروسلوک. این کتاب با عنوان منازلُ العِباد نیز شناخته شده و در ۱۹۸۸ در قاهره به چاپ رسیده است.
- علم الاولیاء، درباره علم اولیای الاهی و برخی موضوعات عرفانی دیگر.
- الفَرقُ بین الایات و الکرامات، که تکمله سیرة‌الاولیاء به شمار می‌آید و در آن موضوع امکان کرامات اولیا بررسی شده است. نسخه‌های خطی آن در مخطوطات اسماعیل صائب در ترکیه و در گوتینگن وجود دارد.
