سید محمد تقی خوانساری
| آیت‌الله خوانساری | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | سید محمد تقی خوانساری |
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | ۱۲۶۷ ش، ۱۸۸۹ م، ۱۳۰۶ ق |
| محل تولد | اصفهان، ایران |
| سال درگذشت | ۱۳۳۱ ش، ۱۹۵۳ م، ۱۳۷۲ ق |
| محل درگذشت | همدان، ایران |
| دین | اسلام، شیعه |
| استادان |
|
| آثار |
|
سیدمحمدتقی خوانساری (۱۳۰۵-۱۳۷۱ق) فقیه و مرجع تقلید شیعی قرن چهاردهم هجری بود. در ۱۳۳۲ق با شروع جنگ جهانی اول و درگیر شدن حکومت عثمانی با دولت انگلیس و اشغال شدن بعضی از مناطق جنوبی عراق، خوانساری با تعدادی از طلبه‌ها و علمای نجف به مقابله با اشغالگران برخاستند. او در این جنگ مجروح و به مدت چهار سال به سنگاپور تبعید شد. خوانساری به اراک و سپس به قم رفت.
خوانساری بعد از درگذشت شیخ عبدالکریم حائری و قبل از ورود آیت‌الله بروجردی از مراجع تقلید بود. او در برابر اقدامات رژیم محمدرضا پهلوی موضع‌گیری می‌کرد. یکی از حوادث معروف زندگی خوانساری، اقامه نماز باران توسط وی در منطقه خاکفرج قم است که پس از سه روز خواندن نماز، باران زیادی از آسمان بارید.
سید محمد تقی خوانساری داماد آیت‌الله اراکی بوده است[۱].
ولادت و نسب
محمدتقی خوانساری در ۱۳۰۵ق (۱۲۶۷ش) در خانواده‌ای که به علم، فضل و ادب مشهور بود در خوانسار به دنیا آمد. پدر او سید اسدالله موسوی خوانساری از تبار ابوالقاسم جعفر بن حسین خوانساری(میر کبیر) بود که نسب او به خاندان خوانساری و در نهایت به موسی بن جعفر (کاظم)(ع) می‌رسد[۲].
فرزندان
از فرزندان خوانساری دو تن یعنی سید محمد باقر و سید محمدعلی عالم دینی بودند[۳].
سید محمدباقر خوانساری فرزند سید محمدتقی خوانساری ساکن تهران بود که در سه شنبه ۲۷ بهمن ۱۳۹۴ش، در تهران درگذشت[۴]. بر طبق وصیتش پیکرش در نجف دفن گردید[۵]. آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی ایران در پی درگذشت او پیامی صادر کردند.
تحصیلات
محمدتقی، تحصیل مقدمات علوم دینی را در خوانسار به پایان برد و در ۱۳۲۲ق برای ادامه تحصیل به عراق رفت. او نزد محمد کاظم خراسانی، سید محمد کاظم طباطبائی یزدی، شیخ الشریعه اصفهانی، محمد حسین نائینی، و آقا ضیاء عراقی، فقه و اصول آموخت و از عراقی اجازه اجتهاد نیز دریافت کرد. همچنین در حکمت و فلسفه اسلامی از درس شیخ علی قوچانی استفاده کرد[۶].
جنگ با انگلستان
در ۱۳۳۲ق با شروع جنگ جهانی اول و درگیر شدن حکومت عثمانی با دولت انگلیس و اشغال شدن بعضی از مناطق جنوبی عراق، شماری از طلاب و علمای نجف از جمله خوانساری به مقابله با اشغالگران برخاستند. او در جبهه جنگ مجروح و پس از غلبه نیروهای انگلستان بر مجاهدان عراقی اسیر شد و به مدت چهار سال به منطقه سنگاپور که بخشی از آن مستعمره انگلیس بود ـ تبعید شد[۷].
مراجع سه‌گانه قم
خوانساری سپس به زادگاهش بازگشت و به دعوت شیخ عبدالکریم حائری یزدی راهی اراک شد و در حوزه علمیه آنجا به تدریس پرداخت. در ۱۳۴۰ق. همراه با حائری یزدی برای تشکیل و توسعه حوزه علمیه به قم رفت و ضمن تدریس دروس فقه و اصول، در درس حائری یزدی نیز حضور یافت.
پس از وفات حائری گروهی از علما و مردم مرجعیت او را پذیرفتند و او همراه با سید محمد حجت کوه کمره ای و سید صدرالدین صدر تا هنگام ورود حاج آقا حسین بروجردی به قم، مسئولیت رسیدگی به وضع طلاب و سرپرستی حوزه علمیه قم را برعهده داشت[۸].خوانساری در تثبیت مرجعیت حاج آقا حسین بروجردی و اقامت او در قم نقش جدی داشت[۹].
شاگردان
خوانساری چه در دوره سطح و چه در درس خارج شاگردان متعددی داشت از جمله؛ امام خمینی، سید محمد محقق یزدی، مشهور به داماد، مرتضی حائری، شیخ موسی زنجانی، ابراهیم خوئی،[۱۰].عبدالکریم حق‌شناس[۱۱].
آثار
آثار ایشان عبارتند از:
- حاشیه بر عروة الوثقی: سید محمد کاظم طباطبایی که نتیجه مباحثات او با محمدعلی اراکی بوده و همراه با حواشی علمای دیگر در سال ۱۳۷۱ در قم چاپ سنگی و بعدها به نام اراکی نیز چاپ شده است.
- رساله علمیه با عنوان منتخب الاحکام اثر فتوایی ذخیرة العباد که مبسوط تر از منتخب است.
- حاشیه بر مناسک الحج شیخ انصاری
- مختصر الاحکام
- رساله تقویم الصلاة[۱۲].
- تقریرات محمدعلی اراکی از درس او با عنوان رسالة فی الدماء الثلاثه و احکام الاموات و التیمم در ۱۴۱۵ در قم همراه با کتاب الطهارة اراکی چاپ شده است.
فعالیت‌های سیاسی-اجتماعی
خوانساری در امور سیاسی نیز فعال بود برخی از مهمترین فعالیت‌های سیاسی‌اش عبارت بودند از: حمایت از فدائیان اسلام، حمایت از جنبش ملی شدن صنعت نفت، فتوا به وجوب مشارکت در هفدهمین انتخابات مجلس شورای ملی ایران، معارضه با کشف حجاب زنان و حمایت از فلسطینیان در پی اشغال سرزمینشان در سال ۱۳۲۷ـ۱۳۲۶ش[۱۳].
نماز باران
در سال ۱۳۲۳ش که بخش‌های مرکز ایران در اشغال متفقین بود، مردم با خشکسالی و قحطی بی‌سابقه‌ای مواجه شدند؛ از این رو مردم قم در شهریور آن سال از خوانساری خواستند که به برگزاری نماز استسقاء اقدام کند، او سه روز پیاپی به همراه گروه زیادی از مردم (که برخی آن را ۲۰۰۰۰ نفر تخمین زده‌اند) راهی بیابان شد و نماز را به جا آورد در سومین روز باران تندی بارید و حتی لشکریان خارجی مقیم منطقه را شگفت‌زده کرد به طوری که خبر آن در مطبوعات آن زمان انعکاس گسترده‌ای یافت. چند تن از شاعران معاصر او در اشعاری که پس از درگذشت وی در مدحش سروده‌اند به این واقعه اشاره کرده‌اند[۱۴].آیت‌الله شبیری که خود در واقعه نماز باران حضور داشته است در خاطرات خود گفته است که مردم برای نماز، دو روز بیرون رفتند و شب دوم باران بارید. به گفته او جمعیت ۲۰۰۰۰ نفر نبود[۱۵].
نماز جمعه
سید موسی شبیری زنجانی از پدرش نقل کرده است که: هنگامی که نظر آقای خوانساری، وجوب نماز جمعه می‌شود (به صورت فتوا یا احتیاط)، چون در قم نماز جمعه خوانده نمی‌شد، به من (یعنی سید احمد حسینی زنجانی، پدر سید موسی) پیشنهاد کرد که شما امامت جمعه کنید و ما هم شرکت می‌کنیم. طبق این نقل، هنگامی که سید احمد زنجانی می‌بیند جمعیت زیادی شرکت کرده‌اند، به اصرار از آقای خوانساری می‌خواهد که خودش امامت کند و وی نیز می‌پذیرد. پس از آن، هر وقت آقای خوانساری در قم نبود، آقای اراکی نماز جمعه را برگزار می‌کرد و هنگامی که هیچ یک از این دو نبودند سید احمد زنجانی نماز جمعه را برگزار می‌کرده است[۱۶].
وفات
محمد تقی خوانساری در ۷ ذی‌الحجه ۱۳۷۱ق، ۷ شهریور (۱۳۳۱ش)[۱۷]در سفری که به همدان داشت بر اثر بیماری گوارشی و قلبی درگذشت و در مسجد بالاسر در حرم حضرت معصومه در کنار قبر استادش حائری یزدی، به خاک سپرده شد[۱۸].
پانویس
- ↑ استادی، رضا، یادنامه آیت‌الله‌العظمی اراکی (ره)، ص۱۳۵
- ↑ ر. ک: آقا بزرگ تهرانی، قسم۱، ص۲۴۶، شریف رازی، ج۱، ص۳۲۱ـ۳۲۲، حسینی یزدی و همکاران، ص۴۳۳
- ↑ شریف رازی ج۱، ص۳۲۶، ابن الرضا، ج۱، ص۵۱۴
- ↑ سایت خبرگزاری ابنا
- ↑ سایت شیعه نیوز
- ↑ ر. ک: عراقی ج۱، مقدمه آصفی، ص۲۰، تبریزی خیابانی، ص۲۱۱، حسینی یزدی و همکاران، ص۴۲۴
- ↑ ر. ک: حسینی یزدی و همکاران، ص۴۲۴ـ۴۲۵ آیت‌الله سید محمدتقی خوانساری، ص۹۹ـ۱۰۰، ابن الرضا، ج۱، ص۴۹۹ که تبعیدگاه او را هند دانسته است
- ↑ تبریزی خیابانی، ص۲۱۳، شریف رازی، ج۱، ص۳۲۲، حسینی یزدی و همکاران، ص۴۲۶
- ↑ ر. ک: بدلا، ص۹۴
- ↑ ر. ک: امام خمینی، ج۱، مقدمه هاشمی، ص۶، حائری یزدی، مقدمه امراللهی، ص۷، حسینی اشکوری، ج۲، ص۸۳۲، موسوعه مولفی الامامیه، ج۱، ص۴۱۸، موسوعه طبقات الفقهاء ج۱۴، قسم۱، ص۵۱۷
- ↑ سایت رسمی آیت‌الله حق شناس
- ↑ ر. ک: تبریزی خیابانی، ص۲۱۲، مشار ۱۳۴۴ش، ستون۶۲۲، همو، ۱۳۵۰ـ۱۳۵۵ش، ج۲، ستون۲۳۹۹، ج۴، ستون۴۹۵۵، ۴۹۷۲، آقا بزرگ تهرانی، همانجا، امینی ج۲، ص۵۴۶، استادی، ص۱۷۱
- ↑ ر. ک: د. اسلام چاپ دوم، د. ا. ترک، ذیل ماده؛ استادی، ص۶۰۷، خوانساری، ص۱۲۹
- ↑ ر. ک: تبریزی خیابانی، ص۲۱۳، شریف رازی، ج۱، ص۳۲۵ـ۳۲۴، نیز برای گزارش شاهدان این واقعه، نوری، ص۳۶، ابن الرضا، ج۱، ص۵۱۱
- ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۱، ص۵۶۷
- ↑ همان، ج۲، ص۶۲۵
- ↑ حائری، علی، روزشمار شمسی، ص ۳۹۰
- ↑ آقا بزرگ طهرانی، قسم۱، ص۲۴۶، حسینی یزدی و همکاران، ص۴۲۷، موسوعه طبقات الفقهاء، ج۱۴، قسم۲، ص۶۲۸
