محقق کرکی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۴۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{Mbox
{{جعبه اطلاعات شخصیت
| type  = notice
| عنوان = محقق کرکی
| class = ambox-In_use
| تصویر = محقق کرکی.jpg
| image = [[File:Ambox clock.svg|48px|alt=|link=]]
| نام = علی بن حسین بن عبدالعالی کَرَکی جبل عامِلی
| css = margin: 1px
| نام‌های دیگر = {{فهرست جعبه افقی|محقق ثانی |محقّق کَرَکی |ک‍رک‍ی‌ |ع‍ل‍ی‌ ب‍ن‌ ح‍س‍ی‍ن‌م‍ح‍ق‍ق‌ ث‍ان‍ی‌ |ع‍ل‍ی‌ ب‍ن‌ ح‍س‍ی‍ن‌م‍ح‍ق‍ق‌ ک‍رک‍ی‌ |اب‍وال‍ح‍س‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍ع‍ال‍ی‌م‍ح‍ق‍ق‌ ک‍رک‍ی‌|ن‍ورال‍دی‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ ب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍ع‍ال‍ی‌ علی بن عبدالعالی کرکی }}
| text  = این {{#ifeq:{{{1|}}}|بخش|[[راهنما:بخجعفر طیار‎‏ ش|بخش]]|{{#switch:{{NAMESPACE}}
| سال تولد = 870 ق
| {{ns:0}}      = مقاله
| تاریخ تولد =  
| بحث          = [[راهنما:صفحه بحث|صفحه بحث]]
| محل تولد = روستاهای [[جبل‌عامل]]، [[لبنان]]
| رده‌بندی      = [[ویکی‌پدیا:رده‌بندی|رده]]
| سال درگذشت = ۹۴۰ ق
| راهنما          = [[راهنما:فهرست|فهرست]]
| تاریخ درگذشت = 18 ذی الحجه
| درگاه        = [[ویکی‌پدیا:درگاه|درگاه]]
| محل درگذشت = [[عراق]]
| الگو      = [[ویکی‌پدیا:فضای نام الگو|الگو]]
| استادان = {{فهرست جعبه عمودی |علی بن هلال جزایری |محمد بن داود بن مؤذن جزینی |شمس‌الدین محمد بن خاتون عاملی |سید حیدر عاملی |احمد بن علی عاملی }}
| کاربر          = [[ویکی‌پدیا:صفحه‌های کاربری|صفحه کاربری]]
| شاگردان = {{فهرست جعبه افقی |جمال‌الدین بن عبدالله حسینی جرجانی |سید شرف‌الدین سماک عجمی |[[شهید ثانی]] |شیخ احمد بن محمد بن خاتون عاملی |[[سید نعمت الله جزایری]] }}
| بحث کاربر      = [[ویکی‌پدیا:صفحه‌های کاربری|صفحه بحث کاربری]]
| دین = [[اسلام]]
| ویکی‌پدیا      = [[ویکی‌پدیا:فضای نام ویکی‌پدیا|صفحه ویکی‌پدیا]]
| مذهب = [[مذهب شیعه|شیعه]]
| بحث ویکی‌پدیا = [[ویکی‌پدیا:فضای نام ویکی‌پدیا|صفحه بحث ویکی‌پدیا]]
| آثار = {{فهرست جعبه افقی |جامع المقاصد، منهج السداد |حاشیه بر مختلف |الشیعه نفحات اللاهوت در لعن جبت و طاغوت }}
}}}} هم‌اکنون  برای {{#ifeq:{{{1|}}}|بخش|{{{2|مدتی کوتاه}}}|{{{1|مدتی کوتاه}}}}} '''تحت ویرایش عمده''' است. این برچسب برای جلوگیری از [[راهنما:تعارض ویرایشی|تعارض ویرایشی]] اینجا گذاشته شده‌است، لطفا تا زمانیکه این پیام نمایش داده می‌شود ویرایشی در این {{#ifeq:{{{1|}}}|بخش|بخش|صفحه}} انجام ندهید.<br>
| فعالیت‌ها =
<small>{{#if:{{{زمان|}}}|این پیام در {{{زمان|}}} اضافه شده است.|}} این صفحه آخرین‌بار در {{#time:H:i، j F Y|{{REVISIONTIMESTAMP}}}} ({{کوچک}}ساعت هماهنگ جهانی{{پایان کوچک}}) ({{Time ago|{{REVISIONTIMESTAMP}}}}) تغییر یافته‌است؛ لطفا اگر در چند ساعت اخیر [{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=history}} ویرایش نشده است]، این الگو را حذف کنید. اگر شما ویرایشگری هستید که این الگو را اضافه کرده است، لطفا مطمئن شوید آن را حذف یا با در دست ساخت جایگزین می‌کنید.</small>
| وبگاه =  
<includeonly>{{#ifeq:{{{category}}}|no||{{#switch:{{NAMESPACE}}
}}
| کاربر
| بحث کاربر = <!-- no category -->
| [[رده:صفحه‌های سخت در دست ویرایش]]}}}}</includeonly>
}}<noinclude>
</noinclude>


<div class="wikiInfo">[[پرونده:محقق کرکی.jpg |جایگزین=محقق کرکی|محقق کرکی]]
'''شیخ علی بن عبدالعالی کرکی''' معروف به '''محقق کرکی''' یا محقق ثانی از فقهای [[جبل عامل]] و از اکابر فقهاء [[شیعه]] است. در [[شام]] و [[عراق]] [[نجف]] تحصیلات خود را تکمیل کرده و سپس بدعوت [[شاه اسماعیل]] به [[ایران]] آمد و در زمان [[شاه طهماسب]] منصب شیخ الاسلامی برای نخستین بار در ایران به او تفویض شد.
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
منصب شیخ الاسلامی بعد از محقق کرکی به شاگردش [[شیخ علی منشار]]، پدر زن [[شیخ بهایی]] رسید و بعد از او این منصب به شیخ بهایی واگذار شد. فرمانی که شاه طهماسب به نام او نوشته و به او اختیارات تام داده در حقیقت او را صاحب اختیار واقعی و خود را نماینده او دانسته است معروف است.
!نام
!محقق کرکی
|-
|نام کامل
|علی بن حسین بن عبدالعالی کَرَکی جبل عامِلی
|-
|القاب
|محقق ثانی • محقّق کَرَکی
|-
|نام‌های دیگر
|ک‍رک‍ی‌، ع‍ل‍ی‌ ب‍ن‌ ح‍س‍ی‍ن‌م‍ح‍ق‍ق‌ ث‍ان‍ی‌، ع‍ل‍ی‌ ب‍ن‌ ح‍س‍ی‍ن‌م‍ح‍ق‍ق‌ ک‍رک‍ی‌، اب‍وال‍ح‍س‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ ب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍ع‍ال‍ی‌م‍ح‍ق‍ق‌ ک‍رک‍ی‌، ن‍ورال‍دی‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ ب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍ع‍ال‍ی‌ علی بن عبدالعالی کرکی
|-
|محل زندگی
|لبنان • عراق ایران
|-
|اساتید
|علی بن هلال جزایری، محمد بن داود بن مؤذن جزینی، شمس الدین محمد بن خاتون عاملی، سید حیدر عاملی، احمد بن علی عاملی و...
|-
|شاگردان
|جمال الدین بن عبد الله حسینی جرجانی، سید شرف الدین سماک عجمی، شهید ثانی، شیخ احمد بن محمد بن خاتون عاملی، سید نعمت الله جزایری، شهید ثانی و...
|-
|آثار و تألیفات
|جامع المقاصد، منهج السداد، حاشیه بر مختلف الشیعه، نفحات اللاهوت در لعن جبت و طاغوت و...
|-
|فعالیت‌
|اصلاحات دینی در مقام شیخ الاسلامی، بازگرداندن «‌أشهد ان علیاً ولی الله» و «‌حی علی خیرالعمل» به اذان؛ اقامه نخسیتن نماز جمعه در عصر صفویه
|-
|شهر وفات
|نجف
|-
|تاریخ وفات
|عید غدیر در ۹۴۰ق
|-
|}
</div>


'''شیخ علی بن عبد العالی کرکی'''،معروف به <big>محقق کرکی</big> یا <big>محقق ثانی</big>،از فقهای [[جبل عامل]] و از اکابر فقهاء [[شیعه]] است.در [[شام]] و [[عراق]] [[نجف]] تحصیلات خود را تکمیل کرده و سپس بدعوت [[شاه اسماعیل]] به [[ایران]] آمدودر زمان [[شاه طهماسب]] منصب [[شیخ الاسلامی]] برای نخستین بار در ایران به او تفویض شد.
آمدن محقق ثانی به ایران و تشکیل حوزه درسی در [[قزوین]] و سپس در [[اصفهان]] و پرورش شاگردانی مبرز در [[فقه]] سبب شده که برای نخستین بار پس از دوره صدوقین(پدروپسر) ایران مرکز فقه شیعه بشود. محقق کرکی میان سال‌های 937-941درگذشته است. محقق کرکی شاگرد [[علی بن هلال جزائری]] و او شاگرد [[ابن فهد حلی]] بوده است.
منصب شیخ الاسلامی بعد از محقق کرکی به شاگردش [[شیخ علی منشار]]،پدر زن [[شیخ بهایی]] رسید و بعد از او،این منصب به شیخ بهایی واگذار شد.فرمانی که شاه طهماسب به نام او نوشته و به اواختیارات تام داده،در حقیقت او را صاحب اختیار واقعی و خود را نماینده اودانسته است،معروف است.
عالمان بزرگی چون [[شهید ثانی]] و [[سید نعمت الله جزایری]] از شاگردان بارز او هستند. اثر مهم فقهی محقق کرکی [[جامع المقاصد فى شرح القواعد (کتاب)|جامع المقاصد فى شرح القواعد]] می‌باشد.  


آمدن محقق ثانی به ایران و تشکیل حوزه درسی در [[قزوین]] و سپس در [[اصفهان]]،وپرورش شاگردانی مبرز در [[فقه]]،سبب شده که برای نخستین بار پس از دوره صدوقین(پدروپسر)،ایران مرکز [[فقه شیعه]] بشود.محقق کرکی میان سالهای 937-941درگذشته است.محقق کرکی شاگرد [[علی بن هلال جزائری]] و او شاگرد [[ابن فهدحلی]] بوده است.
== تولد و تحصیل ==
در یک خانواده صمیمی در روستای کرک از روستاهای جبل عامل [[لبنان]] کودکی به دنیا آمد. سال 865 یا 870 بود که خانة <big>سادة عزالدین حسین</big> به نور جمال کودکی شیعی نورانی شد. پدرش نام وی را «علی» گذاشت و او با نشانی از [[تشیّع]] در اولین قدم‌های زندگی پیش رفت و «نور‌الدین» لقب گرفت. دوران کودکی او به پاس مراقبت مادر و تلاش پدر بخوبی گذشت و محیط خانواده اسلامی آنان در او تأثیر شگرفی گذاشت.


عالمان بزرگی چون [[شهید ثانی]] و [[سید نعمت الله جزایری]] از شاگردان بارز او هستند. اثر مهم فقهی محقق کرکی، [[جامع المقاصد فى شرح القواعد]] می باشد.  
پس آموزشهای ابتدایی به [[حوزه علمیه]] کرک و در جرگه دانش پژوهان [[علوم اسلامی]] وارد شد. درس و بحث و مطالعه از او طلبه‌ای جوان و دوست داشتنی ساخت و با تقوای الهی بر گزمه‌های سپاه شب پرستان حمله برد و به تهذیب نفس همگام با تحصیل همت گماشت. پس از آن به روستای «میس» رفت و با تلاش پیگیر از استادان آن حوزه شناخته شد. شهید ثانی یکی از شاگردان آن حوزه بود که شرایع الاسلام و قواعد را نزد او فراگرفته است<ref>التنبیهات العلیّه، شهید ثانی، تحقیق صفاء الدین بصری، ص 28 (چاپ اول آستان قدس رضوی، 1371 ش).</ref>.


=تولد و تحصیل=
چندی نیز در «جبع» [[لبنان]] به تحصیل مشغول بود و پس از آشنایی و به دست آوردن تجارب و علوم در حوزه علمیه «جبل عامل» رهسپار حوزه [[دمشق]] شد. آنگاه از دمشق راهی [[بیت‌المقدس]] شد و لختی از زمان را نیز به تحقیق و دانش اندوزی در شهر الخلیل گذراند و سپس بار خود را بسته، ره‌سپار مرکز حوزه [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] در [[مصر]] گردید. این سفرها و دیدار حوزه‌های گوناگون از او مردی حزیم و دانشمندی خوش اندیشه ساخت و شخصیت او را چنان زیبا ترسیم کرد که عاقبت یکی از بزرگترین دانشمندان قرن دهم به شمار آمد و به <big>محقق ثانی</big>، <big>مولای مروّج</big>، <big>محقق کرکی</big> و <big>شیخ علایی</big> شهرت یافت.


در یك خانوادة صمیمی در روستای كرك از روستاهای جبل عامل [[لبنان]] كودكی به دنیا آمد. سال 865 یا 870 بود كه خانة <big>سادة عز الدین حسین</big> به نور جمال كودكی شیعی نورانی شد. پدرش نام وی را «علی» گذاشت و او با نشانی از [[تشیّع]] در اولین قدمهای زندگی پیش رفت و «نور الدین» لقب گرفت. دوران كودكی او به پاس مراقبت مادر و تلاش پدر بخوبی گذشت و محیط خانواده اسلامی آنان در او تأثیر شگرفی گذاشت.
زندگی علمی علی بن عبدالعالی که در این زمان از دانشمندان بلند‌مرتبه جبل عامل بود زیبا و شیرین و مساله آموز می‌گذشت. او در پی ورود به سرزمینی تازه توشه‌ای از خرمن اندیشمندان آن سامان بر می‌گرفت و باز سوار بر گرده سفر بار و بنه به سویی دیگر می‌کشید و این بار حوزه مصر را به سوی [[عراق]] و [[حوزه علمیه نجف|حوزه نجف اشرف]] ترک گفت و به سرزمین [[ولایت]] و آستان [[امامان معصوم]] وارد شد.


پس آموزشهای ابتدایی به [[حوزه علمیه]] كرك و در جرگة دانش پژوهان [[علوم اسلامی]] وارد شد. درس و بحث و مطالعه از او طلبه‌ای جوان و دوست داشتنی ساخت و با تقوای الهی بر گزمه‌های سپاه شب پرستان حمله برد و به تهذیب نفس همگام با تحصیل همت گماشت. پس از آن به روستای «میس» رفت و با تلاش پیگیر، از استادان آن حوزه شناخته شد. شهید ثانی یكی از شاگردان آن حوزه بود كه [[شرایع الاسلام]] و [[قواعد]] را نزد او فرا گرفته است. <ref>التنبیهات العلیّه، شهید ثانی، تحقیق صفاء الدین بصری، ص 28 (چاپ اول آستان قدس رضوی، 1371 ش)</ref>
== اساتید ==
علی بن عبدالعالی فروغ معرفت و فقیهی جان بر کف برای [[شیعه]] شد ولی این میوه شیرین به آسانی به دست نیامد. از [[لبنان]] تا [[جمهوری عربی مصر|مصر]] و از مصر تا [[نجف]]، حضور در حلقه‌های درس و تحقیق و استفاده از محضر استادان دل‌سوز و با معرفت بود که توانست جوانة علم و تحقیق را در وجودش بارور کند و درخت تناور فقاهت و دیانت را در جانش به بار بنشاند.


چندی نیز در« جبع» لبنان به تحصیل مشغول بود و پس از آشنایی و به دست آوردن تجارب و علوم در حوزه علمیه «جبل عامل» رهسپار حوزة [[دمشق]] شد. آنگاه از دمشق راهی [[بیت المقدس]] شد و لختی از زمان را نیز به تحقیق و دانش اندوزی در شهر [[الخلیل]]  گذراند و سپس بار خود را بسته، رهسپار مركز حوزه [[اهل سنت]] در [[مصر]] گردید. این سفرها و دیدار حوزه‌های گوناگون از او مردی حزیم و دانشمندی خوش اندیشه ساخت و شخصیت او را چنان زیبا ترسیم كرد كه عاقبت یكی از بزرگترین دانشمندان قرن دهم به شمار آمد و به <big>محقق ثانی</big>، <big>مولای مروّج</big>، <big>محقق كركی</big> و <big>شیخ علایی</big> شهرت یافت.
=== اساتید شیعه ===
[[علی بن هلال جزایری]] (بزرگترین استاد محقق ثانی)، محمد بن داود بن مؤذّن جزّینی، شمس‌الدین محمد بن خاتون عاملی، سید حیدر عاملی، احمد بن علی عاملی، زین‌الدین جعفر بن حسام عاملی، شمس‌الدین محمد بن احمد صهیونی، که جملگی از استادان [[شیعی]] اویند.  


زندگی علمی علی بن عبد العالی كه در این زمان از دانشمندان بلند مرتبه جبل عامل بود زیبا و شیرین و مساله آموز می‌گذشت. او در پی ورود به سرزمینی تازه توشه‌ای از خرمن اندیشمندان آن سامان بر می‌گرفت و باز سوار بر گردة سفر، بار و بنه به سویی دیگر می‌كشید و این بار حوزه مصر را به سوی [[عراق]] و [[حوزه نجف اشرف]] ترك گفت و به سرزمین [[ولایت]] و آستان [[امامان معصوم]] وارد شد.
=== اساتید اهل‌سنت ===
 
[[ابی یحیی زکریا انصاری]] (متوفی 926 ق) و کمال‌الدین ابراهیم بن محمد بن ابی شریف قرشی (متوفی 923 ق) از علمای [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] نیز بهره برده است<ref>فوائد رضویه، شیخ عباس قمی، ص 341؛ المهاجرة العاملیّه، جعفر مهاجر، ص 121 و 122 بیروت، 1410 ق</ref>.
=اساتید=
 
علی بن عبد العالی فروغ معرفت و فقیهی جان بر كف برای [[شیعه]] شد ولی این میوة شیرین به آسانی به دست نیامد. از لبنان تا مصر و از مصر تا [[نجف]]، حضور در حلقه‌های درس و تحقیق و استفاده از محضر استادان دلسوز و با معرفت بود كه توانست جوانة علم و تحقیق را در وجودش بارور كند و درخت تناور فقاهت و دیانت را در جانش به بار بنشاند.
 
==اساتید [[شیعه]]==
 
علی بن هلال جزایری (بزرگترین استاد محقق ثانی)، محمد بن داود بن مؤذّن جزّینی، شمس الدین محمد بن خاتون عاملی، سید حیدر عاملی، احمد بن علی عاملی، زین الدین جعفر بن حسام عاملی، شمس الدین محمد بن احمد صهیونی، كه جملگی از استادان [[شیعی]] اویند.
 
==اساتید [[اهل سنت]]==
ابی یحیی زكریا انصاری (متوفی 926 ق) و كمال الدین ابراهیم بن محمد بن ابی شریف قرشی (متوفی 923 ق) از علمای اهل سنت نیز بهره برده است. <ref>فوائد رضویه، شیخ عباس قمی، ص 341؛ المهاجرة العاملیّه، جعفر مهاجر، ص 121 و 122 بیروت، 1410 ق</ref>
 
=شاگردان=


== شاگردان ==
محقق کرکی همت به تربیت شاگردانی نمود که هر یک مسئولیتی را در [[جامعه اسلامی]] به عهده گرفتند و کمبودی را در اجتماع برطرف کردند. از جمله شاگردان محقق ثانی می‌توان به ناموران ذیل اشاره کرد:
محقق کرکی همت به تربیت شاگردانی نمود که هر یک مسئولیتی را در [[جامعه اسلامی]] به عهده گرفتند و کمبودی را در اجتماع برطرف کردند. از جمله شاگردان محقق ثانی می‌توان به ناموران ذیل اشاره کرد:


* شیخ علی منشار عاملی (پدر زن شیخ بهایی)
* شیخ علی منشار عاملی (پدر زن [[شیخ بهایی]])
* شهید ثانی
* [[شهید ثانی]]
* سید نعمت الله جزایری
* [[سید نعمت الله جزایری]]
* شیخ محمد بن حسن عاملی نطنزی
* شیخ محمد بن حسن عاملی نطنزی
* سید محمد بن ابیطالب استرآبادی
* سید محمد بن ابیطالب استرآبادی
خط ۱۰۳: خط ۵۵:
* علی بن عبدالعالی عاملی میسی
* علی بن عبدالعالی عاملی میسی
* شیخ عبدالعباس بن عماره ‌الجزائری
* شیخ عبدالعباس بن عماره ‌الجزائری
* شیخ زین الدین فقعانی
* شیخ زین‌الدین فقعانی
* احمد بن احمد بن ابی جامع، معروف به ابن ابی جامع
* احمد بن احمد بن ابی جامع، معروف به ابن ابی جامع
* شیخ نعمت الله بن احمد بن خاتون عاملی
* شیخ نعمت الله بن احمد بن خاتون عاملی
* ابراهیم بن علی خوانساری
* ابراهیم بن علی خوانساری
* سید شرف الدین سماک عجمی
* سید شرف‌الدین سماک عجمی
* حسین بن محمد بن مکی. <ref> امل الآمل فی علماء‌ جبل عامل، شیخ حر عاملی، ج ۲، ص ۱۴۹؛ فوائدالرضویه، شیخ عباس قمی، ص ۴۱۹؛ مفاخر الاسلام، علی دوانی، ج ۴، ص ۴۳۴؛ مجموعه رسائل محقق کرکی (۱ـ۳)، تحقیق شیخ محمد حسون، ج ۱، ص ۳۳</ref>
* حسین بن محمد بن مکی<ref> امل الآمل فی علماء‌ جبل عامل، شیخ حر عاملی، ج ۲، ص ۱۴۹؛ فوائدالرضویه، شیخ عباس قمی، ص ۴۱۹؛ مفاخر الاسلام، علی دوانی، ج ۴، ص ۴۳۴؛ مجموعه رسائل محقق کرکی (۱ـ۳)، تحقیق شیخ محمد حسون، ج ۱، ص ۳۳</ref>.
 
== آثار و تألیفات ==
از شیخ الاسلام بزرگ قرن دهم اندوخته‌های علمی فراوانی حدود ۷۱ کتاب و رساله به جای مانده و تألیفات گران‌سنگی به نسل‌های پس از خود هدیت کرده است. آثار قلمی آن بزرگوار عبارت‌اند از:
{{فهرست ستونی |3}}
* جامع المقاصد (شرح قواعد الاحکام)
* منهج السداد (شرح ارشاد الاذهان علامه حلی)
* حاشیه بر «مختلف الشیعه» [[علامه حلی]]
* رساله جعفریه
* رساله‌ای در صیغه‌های عقود و ایقاعات
* نفحات اللاهوت در لعن جبت و طاغوت
* رساله‌ای در آب کر
* رساله‌ای در تعقیبات نماز
* رساله غیبت
* رساله نجمیه
* رساله‌ای در تعریف طهارت
* رساله‌ای در احکام شیردادن
* حاشیه بر الفیه و نفلیه [[شهید اول]]
* شرح الفیه
* حاشیه بر تحریر علامه حلی
* حاشیه بر «الدروس الشرعیه» شهید اول
* حاشیه بر «الذکری فی الفقه»
* رساله‌ای در قبله
* رساله‌ای در تسبیح، رساله‌ای در تقیه
* رساله‌ای در نماز و روزه مسافر
* رساله‌ای در شنیدن دعوای مدعی در دادگاه و راه استنباط احکام شرعی
* حاشیه بر بخش میراث‌ «مختصر النافع»
* رساله‌ای در اثبات رجعت
* کتابی در [[ارث]]
* حاشیه بر قواعدالاحکام
* حدیث شناسی
* المطاعن المحرمیه
* رساله‌ای در قبله خراسان
* رساله‌ای در نیت<ref> الذریعه الی تصانیف الشیعه، آقا بزرگ تهرانی، چاپ اسماعیلیان قم</ref>.
{{پایان}}


=آثار و تألیفات=
== نظر محقق کرکی درباره ولایت فقیه ==
محقق کرکی از قائلان به نظریه ولایت فقیه بوده است. از نظر او فقیه جامع الشرایط نایب امام معصوم است و تمام اختیارات حکومتی رسول الله و امامان معصوم را دارد.
از اندیشه‌های فقیه سترگ شیعه، را می‌توان اعتقاد به مسئله [[ولایت فقیه]] برشمرد. او این اندیشه بلند را در رساله [[نماز جمعه]] چنین بیان می‌کند: «فقها و دانشمندان [[امامیه]] اتفاق کرده‌اند که فقیه عادل امین که جامع شرایط [[فتوی]] باشد ـ فقیهی که از او به [[مجتهد]] در [[احکام شرعی]] تعبیر می‌شودـ نایب [[امامان شیعه]] است در حال غیبت، در تمام آن چه که یک امام در راستای حکومت می‌تواند انجام دهد و البته عده‌ای از اصحاب کشتن و جاری کردن [[حد]] را استثنا کرده‌اند». <ref> دین و سیاست در دوره صفوی، ص ۳۲؛ ص ۳۱۲، رسائل محقق کرکی، ج ۱، رساله سوم</ref>


از شیخ الاسلام بزرگ قرن دهم اندوخته‌های علمی فراوانی حدود ۷۱ کتاب و رساله به جای مانده و تألیفات گرانسنگی به نسل‌های پس از خود هدیت کرده است. آثار قلمی آن بزرگوار عبارت‌اند از:
== خانواده کرکی ==
محقق ثانی دارای دو پسر و دو دختر بود که پسر اول او شیخ عبدالعالی نام داشت و از دانشمندان بزرگ عصر خود شناخته می‌شد و در [[کاشان|کاشان]] مقیم بود<ref> افندی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ۱۴۳۱ق٬ ج۳، ص۱۳۱</ref>. پسر دیگرش شیخ حسن نام داشت<ref>دوانی، مفاخر الاسلام، ۱۳۸۶ش٬ ج۴، ص۴۴۹-۴۵۰</ref>.


* جامع المقاصد (شرح قواعد الاحکام)،
یکی از دختران محقق در جبل عامل ازدواج کرده است که فرزندی از این پیوند مبارک متولد شد که میر سید حسین حسینی نام داشت. او در [[اردبیل]] به تدریس و حل و فصل مشکلات مردم پرداخته و شیخ الاسلام آن شهر بوده است. دختر دیگرش در [[ایران]] با میرشمس‌الدین محمد استرآبادی ازدواج کرد و از آنان فرزندی عزیز به دنیا آمد که نامش را سیدمحمد باقر گذاردند. او در آسمان علم و معرفت ایران درخشید و به [[میرداماد]] معروف شد<ref>افندی، تعلیقة أمل الآمل، ۱۴۱۰ق٬ ص۵۹؛ دوانی، مفاخر الاسلام، ۱۳۸۶ش٬ ج۴، ص۴۴۹-۴۵۰</ref> و همو استاد [[صدرالمتالهین]] فیلسوف بزرگ و بنیان‌گذار حکمت متعالیه بود<ref> امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۱۴۷</ref>.
* منهج السداد (شرح ارشاد الاذهان علامه حلی)،
* حاشیه بر «مختلف الشیعه» علامه حلی،
* رساله جعفریه،
* رساله‌ای در صیغه‌های عقود و ایقاعات،
* نفحات اللاهوت در لعن جبت و طاغوت،
* رساله‌ای در آب کر،
* رساله‌ای در تعقیبات نماز،
* رساله غیبت،
* رساله نجمیه،
* رساله‌ای در تعریف طهارت،
* رساله‌ای در احکام شیردادن،
* حاشیه بر الفیه و نفلیه شهید اول،
* شرح الفیه،
* حاشیه بر تحریر علامه حلی،
* حاشیه بر «الدروس الشرعیه» شهید اول،
* حاشیه بر «الذکری فی الفقه»،
* رساله‌ای در قبله،
* رساله‌ای در تسبیح، رساله‌ای در تقیه،
* رساله‌ای در نماز و روزه مسافر،
* رساله‌ای در شنیدن دعوای مدعی در دادگاه و راه استنباط احکام شرعی،
* حاشیه بر بخش میراث‌ «مختصر النافع»،
* رساله‌ای در اثبات رجعت،
* کتابی در ارث،
* حاشیه بر قواعدالاحکام،
* حدیث شناسی،
* المطاعن المحرمیه،
* رساله‌ای در قبله خراسان،
* رساله‌ای در نیت. <ref> الذریعه الی تصانیف الشیعه، آقا بزرگ تهرانی، چاپ اسماعیلیان قم</ref>


از اندیشه‌های فقیه سترگ شیعه، را می توان اعتقاد به مسئله [[ولایت فقیه]] برشمرد. او این اندیشه بلند را در رساله [[نماز جمعه]] چنین بیان می‌کند: «فقها و دانشمندان [[امامیه]] اتفاق کرده‌اند که فقیه عادل امین که جامع شرایط [[فتوی]] باشد ـ فقیهی که از او به [[مجتهد]] در [[احکام شرعی]] تعبیر می‌شودـ نایب [[امامان شیعه]] است در حال غیبت، در تمام آن چه که یک امام در راستای حکومت می‌تواند انجام دهد و البته عده‌ای از اصحاب کشتن و جاری کردن [[حد]] را استثنا کرده‌اند». <ref> دین و سیاست در دوره صفوی، ص ۳۲؛ ص ۳۱۲، رسائل محقق کرکی، ج ۱، رساله سوم</ref>
== درگذشت ==
سال ۹۴۰ ق. فرا رسید و محقق ثانی باز به [[نجف اشرف]] بازگشته بود. در این دوران او [[سنی]] نزدیک به ۷۵ سال داشت. تلاش ارزشمند و قابل ستایش او موجب کینه‌توزی‌های فراوانی نسبت به او گردیده بود و این حقد و حسدها هنوز ادامه داشت و هر لحظه جان پیر شیعی [[حوزه علمیه نجف|حوزه نجف]] را تهدید می‌کرد. تا این که عاقبت در ۱۸ [[ذی الحجه|ماه ذی الحجه]] سال ۹۴۰ قمری همزمان با [[عید غدیر]] به وسیله زهر عده‌ای از متعصبان مسموم شده و به [[شهادت]] رسید. پیکر آن عالم الهی را در جوار مرقد امیرالمومنین(علیه‌السلام) به خاک سپردند. ماده تاریخ فوتش (سال ۹۴۰ ق) «مقتدای شیعه» را رقم زد<ref> شهیدان راه فضیلت</ref>.


=پانویس=
== پانویس ==
{{پانویس|2}}
{{پانویس}}


[[رده:مراجع تقلید]]
{{علمای اسلام}}
[[رده:روحانیان شیعه]]
[[رده:عالمان]]
[[رده:شیخ‌الاسلام‌های حکومت صفوی]]
[[رده:عالمان شیعه]]
[[رده:محدثان شیعه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۵۱

محقق کرکی
محقق کرکی.jpg
نام کاملعلی بن حسین بن عبدالعالی کَرَکی جبل عامِلی
نام‌های دیگر
  • محقق ثانی
  • محقّق کَرَکی
  • ک‍رک‍ی‌
  • ع‍ل‍ی‌ ب‍ن‌ ح‍س‍ی‍ن‌م‍ح‍ق‍ق‌ ث‍ان‍ی‌
  • ع‍ل‍ی‌ ب‍ن‌ ح‍س‍ی‍ن‌م‍ح‍ق‍ق‌ ک‍رک‍ی‌
  • اب‍وال‍ح‍س‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍ع‍ال‍ی‌م‍ح‍ق‍ق‌ ک‍رک‍ی‌
  • ن‍ورال‍دی‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ ب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍ع‍ال‍ی‌ علی بن عبدالعالی کرکی
اطلاعات شخصی
سال تولد870 ق، ۸۴۴ ش‌، ۱۴۶۶ م
محل تولدروستاهای جبل‌عامل، لبنان
سال درگذشت۹۴۰ ق، ۹۱۲ ش‌، ۱۵۳۴ م
روز درگذشت18 ذی الحجه
محل درگذشتعراق
دیناسلام، شیعه
استادان
  • علی بن هلال جزایری
  • محمد بن داود بن مؤذن جزینی
  • شمس‌الدین محمد بن خاتون عاملی
  • سید حیدر عاملی
  • احمد بن علی عاملی
شاگردان
آثار
  • جامع المقاصد، منهج السداد
  • حاشیه بر مختلف
  • الشیعه نفحات اللاهوت در لعن جبت و طاغوت

شیخ علی بن عبدالعالی کرکی معروف به محقق کرکی یا محقق ثانی از فقهای جبل عامل و از اکابر فقهاء شیعه است. در شام و عراق نجف تحصیلات خود را تکمیل کرده و سپس بدعوت شاه اسماعیل به ایران آمد و در زمان شاه طهماسب منصب شیخ الاسلامی برای نخستین بار در ایران به او تفویض شد. منصب شیخ الاسلامی بعد از محقق کرکی به شاگردش شیخ علی منشار، پدر زن شیخ بهایی رسید و بعد از او این منصب به شیخ بهایی واگذار شد. فرمانی که شاه طهماسب به نام او نوشته و به او اختیارات تام داده در حقیقت او را صاحب اختیار واقعی و خود را نماینده او دانسته است معروف است.

آمدن محقق ثانی به ایران و تشکیل حوزه درسی در قزوین و سپس در اصفهان و پرورش شاگردانی مبرز در فقه سبب شده که برای نخستین بار پس از دوره صدوقین(پدروپسر) ایران مرکز فقه شیعه بشود. محقق کرکی میان سال‌های 937-941درگذشته است. محقق کرکی شاگرد علی بن هلال جزائری و او شاگرد ابن فهد حلی بوده است. عالمان بزرگی چون شهید ثانی و سید نعمت الله جزایری از شاگردان بارز او هستند. اثر مهم فقهی محقق کرکی جامع المقاصد فى شرح القواعد می‌باشد.

تولد و تحصیل

در یک خانواده صمیمی در روستای کرک از روستاهای جبل عامل لبنان کودکی به دنیا آمد. سال 865 یا 870 بود که خانة سادة عزالدین حسین به نور جمال کودکی شیعی نورانی شد. پدرش نام وی را «علی» گذاشت و او با نشانی از تشیّع در اولین قدم‌های زندگی پیش رفت و «نور‌الدین» لقب گرفت. دوران کودکی او به پاس مراقبت مادر و تلاش پدر بخوبی گذشت و محیط خانواده اسلامی آنان در او تأثیر شگرفی گذاشت.

پس آموزشهای ابتدایی به حوزه علمیه کرک و در جرگه دانش پژوهان علوم اسلامی وارد شد. درس و بحث و مطالعه از او طلبه‌ای جوان و دوست داشتنی ساخت و با تقوای الهی بر گزمه‌های سپاه شب پرستان حمله برد و به تهذیب نفس همگام با تحصیل همت گماشت. پس از آن به روستای «میس» رفت و با تلاش پیگیر از استادان آن حوزه شناخته شد. شهید ثانی یکی از شاگردان آن حوزه بود که شرایع الاسلام و قواعد را نزد او فراگرفته است[۱].

چندی نیز در «جبع» لبنان به تحصیل مشغول بود و پس از آشنایی و به دست آوردن تجارب و علوم در حوزه علمیه «جبل عامل» رهسپار حوزه دمشق شد. آنگاه از دمشق راهی بیت‌المقدس شد و لختی از زمان را نیز به تحقیق و دانش اندوزی در شهر الخلیل گذراند و سپس بار خود را بسته، ره‌سپار مرکز حوزه اهل‌سنت در مصر گردید. این سفرها و دیدار حوزه‌های گوناگون از او مردی حزیم و دانشمندی خوش اندیشه ساخت و شخصیت او را چنان زیبا ترسیم کرد که عاقبت یکی از بزرگترین دانشمندان قرن دهم به شمار آمد و به محقق ثانی، مولای مروّج، محقق کرکی و شیخ علایی شهرت یافت.

زندگی علمی علی بن عبدالعالی که در این زمان از دانشمندان بلند‌مرتبه جبل عامل بود زیبا و شیرین و مساله آموز می‌گذشت. او در پی ورود به سرزمینی تازه توشه‌ای از خرمن اندیشمندان آن سامان بر می‌گرفت و باز سوار بر گرده سفر بار و بنه به سویی دیگر می‌کشید و این بار حوزه مصر را به سوی عراق و حوزه نجف اشرف ترک گفت و به سرزمین ولایت و آستان امامان معصوم وارد شد.

اساتید

علی بن عبدالعالی فروغ معرفت و فقیهی جان بر کف برای شیعه شد ولی این میوه شیرین به آسانی به دست نیامد. از لبنان تا مصر و از مصر تا نجف، حضور در حلقه‌های درس و تحقیق و استفاده از محضر استادان دل‌سوز و با معرفت بود که توانست جوانة علم و تحقیق را در وجودش بارور کند و درخت تناور فقاهت و دیانت را در جانش به بار بنشاند.

اساتید شیعه

علی بن هلال جزایری (بزرگترین استاد محقق ثانی)، محمد بن داود بن مؤذّن جزّینی، شمس‌الدین محمد بن خاتون عاملی، سید حیدر عاملی، احمد بن علی عاملی، زین‌الدین جعفر بن حسام عاملی، شمس‌الدین محمد بن احمد صهیونی، که جملگی از استادان شیعی اویند.

اساتید اهل‌سنت

ابی یحیی زکریا انصاری (متوفی 926 ق) و کمال‌الدین ابراهیم بن محمد بن ابی شریف قرشی (متوفی 923 ق) از علمای اهل‌سنت نیز بهره برده است[۲].

شاگردان

محقق کرکی همت به تربیت شاگردانی نمود که هر یک مسئولیتی را در جامعه اسلامی به عهده گرفتند و کمبودی را در اجتماع برطرف کردند. از جمله شاگردان محقق ثانی می‌توان به ناموران ذیل اشاره کرد:

  • شیخ علی منشار عاملی (پدر زن شیخ بهایی)
  • شهید ثانی
  • سید نعمت الله جزایری
  • شیخ محمد بن حسن عاملی نطنزی
  • سید محمد بن ابیطالب استرآبادی
  • علی بن عبدالصمد عاملی
  • میر معزالدین اصفهانی
  • علی بن عبدالعالی عاملی میسی
  • شیخ عبدالعباس بن عماره ‌الجزائری
  • شیخ زین‌الدین فقعانی
  • احمد بن احمد بن ابی جامع، معروف به ابن ابی جامع
  • شیخ نعمت الله بن احمد بن خاتون عاملی
  • ابراهیم بن علی خوانساری
  • سید شرف‌الدین سماک عجمی
  • حسین بن محمد بن مکی[۳].

آثار و تألیفات

از شیخ الاسلام بزرگ قرن دهم اندوخته‌های علمی فراوانی حدود ۷۱ کتاب و رساله به جای مانده و تألیفات گران‌سنگی به نسل‌های پس از خود هدیت کرده است. آثار قلمی آن بزرگوار عبارت‌اند از:

  • جامع المقاصد (شرح قواعد الاحکام)
  • منهج السداد (شرح ارشاد الاذهان علامه حلی)
  • حاشیه بر «مختلف الشیعه» علامه حلی
  • رساله جعفریه
  • رساله‌ای در صیغه‌های عقود و ایقاعات
  • نفحات اللاهوت در لعن جبت و طاغوت
  • رساله‌ای در آب کر
  • رساله‌ای در تعقیبات نماز
  • رساله غیبت
  • رساله نجمیه
  • رساله‌ای در تعریف طهارت
  • رساله‌ای در احکام شیردادن
  • حاشیه بر الفیه و نفلیه شهید اول
  • شرح الفیه
  • حاشیه بر تحریر علامه حلی
  • حاشیه بر «الدروس الشرعیه» شهید اول
  • حاشیه بر «الذکری فی الفقه»
  • رساله‌ای در قبله
  • رساله‌ای در تسبیح، رساله‌ای در تقیه
  • رساله‌ای در نماز و روزه مسافر
  • رساله‌ای در شنیدن دعوای مدعی در دادگاه و راه استنباط احکام شرعی
  • حاشیه بر بخش میراث‌ «مختصر النافع»
  • رساله‌ای در اثبات رجعت
  • کتابی در ارث
  • حاشیه بر قواعدالاحکام
  • حدیث شناسی
  • المطاعن المحرمیه
  • رساله‌ای در قبله خراسان
  • رساله‌ای در نیت[۴].

نظر محقق کرکی درباره ولایت فقیه

محقق کرکی از قائلان به نظریه ولایت فقیه بوده است. از نظر او فقیه جامع الشرایط نایب امام معصوم است و تمام اختیارات حکومتی رسول الله و امامان معصوم را دارد. از اندیشه‌های فقیه سترگ شیعه، را می‌توان اعتقاد به مسئله ولایت فقیه برشمرد. او این اندیشه بلند را در رساله نماز جمعه چنین بیان می‌کند: «فقها و دانشمندان امامیه اتفاق کرده‌اند که فقیه عادل امین که جامع شرایط فتوی باشد ـ فقیهی که از او به مجتهد در احکام شرعی تعبیر می‌شودـ نایب امامان شیعه است در حال غیبت، در تمام آن چه که یک امام در راستای حکومت می‌تواند انجام دهد و البته عده‌ای از اصحاب کشتن و جاری کردن حد را استثنا کرده‌اند». [۵]

خانواده کرکی

محقق ثانی دارای دو پسر و دو دختر بود که پسر اول او شیخ عبدالعالی نام داشت و از دانشمندان بزرگ عصر خود شناخته می‌شد و در کاشان مقیم بود[۶]. پسر دیگرش شیخ حسن نام داشت[۷].

یکی از دختران محقق در جبل عامل ازدواج کرده است که فرزندی از این پیوند مبارک متولد شد که میر سید حسین حسینی نام داشت. او در اردبیل به تدریس و حل و فصل مشکلات مردم پرداخته و شیخ الاسلام آن شهر بوده است. دختر دیگرش در ایران با میرشمس‌الدین محمد استرآبادی ازدواج کرد و از آنان فرزندی عزیز به دنیا آمد که نامش را سیدمحمد باقر گذاردند. او در آسمان علم و معرفت ایران درخشید و به میرداماد معروف شد[۸] و همو استاد صدرالمتالهین فیلسوف بزرگ و بنیان‌گذار حکمت متعالیه بود[۹].

درگذشت

سال ۹۴۰ ق. فرا رسید و محقق ثانی باز به نجف اشرف بازگشته بود. در این دوران او سنی نزدیک به ۷۵ سال داشت. تلاش ارزشمند و قابل ستایش او موجب کینه‌توزی‌های فراوانی نسبت به او گردیده بود و این حقد و حسدها هنوز ادامه داشت و هر لحظه جان پیر شیعی حوزه نجف را تهدید می‌کرد. تا این که عاقبت در ۱۸ ماه ذی الحجه سال ۹۴۰ قمری همزمان با عید غدیر به وسیله زهر عده‌ای از متعصبان مسموم شده و به شهادت رسید. پیکر آن عالم الهی را در جوار مرقد امیرالمومنین(علیه‌السلام) به خاک سپردند. ماده تاریخ فوتش (سال ۹۴۰ ق) «مقتدای شیعه» را رقم زد[۱۰].

پانویس

  1. التنبیهات العلیّه، شهید ثانی، تحقیق صفاء الدین بصری، ص 28 (چاپ اول آستان قدس رضوی، 1371 ش).
  2. فوائد رضویه، شیخ عباس قمی، ص 341؛ المهاجرة العاملیّه، جعفر مهاجر، ص 121 و 122 بیروت، 1410 ق
  3. امل الآمل فی علماء‌ جبل عامل، شیخ حر عاملی، ج ۲، ص ۱۴۹؛ فوائدالرضویه، شیخ عباس قمی، ص ۴۱۹؛ مفاخر الاسلام، علی دوانی، ج ۴، ص ۴۳۴؛ مجموعه رسائل محقق کرکی (۱ـ۳)، تحقیق شیخ محمد حسون، ج ۱، ص ۳۳
  4. الذریعه الی تصانیف الشیعه، آقا بزرگ تهرانی، چاپ اسماعیلیان قم
  5. دین و سیاست در دوره صفوی، ص ۳۲؛ ص ۳۱۲، رسائل محقق کرکی، ج ۱، رساله سوم
  6. افندی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ۱۴۳۱ق٬ ج۳، ص۱۳۱
  7. دوانی، مفاخر الاسلام، ۱۳۸۶ش٬ ج۴، ص۴۴۹-۴۵۰
  8. افندی، تعلیقة أمل الآمل، ۱۴۱۰ق٬ ص۵۹؛ دوانی، مفاخر الاسلام، ۱۳۸۶ش٬ ج۴، ص۴۴۹-۴۵۰
  9. امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۱۴۷
  10. شهیدان راه فضیلت