ابوسعید حسن بن عبدالله سیرافی

قاضی ابوسعید حسن بن عبدالله بن مرزبان سیرافی که به اختصار «ابوسعید سیرافی» خوانده می‌شود، عالم مشهور نحو، لغت، فقه، حدیث، علوم قرآن و کلام است.

ابوسعید حسن بن عبدالله سیرافی
نام کامل	ابوسعید حسن بن عبدالله بن مرزبان سیرافی
نام‌های دیگر	ابوسعید سیرافی قاضی ابوسعید حسن بن عبدالله بن مرزبان سیرافی
اطلاعات شخصی
سال تولد	284 ق، ۲۷۶ ش‌، ۸۹۷ م
محل تولد	روستای سیراف بوشهر
سال درگذشت	368 ق، ۳۵۷ ش‌، ۹۷۹ م
محل درگذشت	بغداد قبرستان خیزران
دین	اسلام، شیعه
شاگردان	سید رضی
آثار	الوقف و الابتداء شرح کتاب سیبویه در نحو
فعالیت‌ها	قاضی نحو لغت فقه حدیث علوم قرآن کلام

معرفی اجمالی

«قاضی ابوسعید حسن بن عبدالله بن مرزبان سیرافی» که به اختصار «ابوسعید سیرافی» خوانده می‌شود، عالم مشهور نحو، لغت، فقه، حدیث، علوم قرآن و کلام است. او اهل سیراف (از توابع استان بوشهر) بود.

نام و مذهب پدر

پدرش زرتشتی بود و بهزاد نام داشت؛ ولی بعد از مسلمان شدن نام عبدالله بر خود نهاد.

سال تولد

ابوسعید در سال ۲۸۴ ق و به قولی دیگر ۲۹۰ ق به دنیا آمد.

تحصیلات

تحصیلات خود را تا سن ۲۰ سالگی در سیراف گذراند و به عمان مهاجرت کرد و پس از اخذ اجتهاد به وطن برگشت. سپس راهی بغداد شد و در آنجا منصب قضاوت را عهده‌دار بود. ابن ندیم با وی دوست بود و سید رضی پیش از ده سالگی از او نحو آموخت.

ویژگی‌ها

وی فردی پرهیزکار و عفیف بود و با اجرت استنساخ کتاب‌ها روزگار می‌گذراند و درآمد دیگری نمی‌پذیرفت. کرخی فقیه بزرگ شیعی او را تحلیل و تکریم می‌کرد و بر همه برتری می‌داد و مجلس فتوا برایش ترتیب داده بود. وی عالمی جامع بود و در نحو، فقه، لغت، شعر، عروض، قرائت، حدیث، کلام، حساب و هندسه چیره‌دست بود. ابوسعید علم نحو را از ابن سراج و لغت را از ابن درید آموخت تا این‌که خود از اکابر و اعاظم علمای زمان خویش شد. وی در فقه، حدیث، علوم قرآن و کلام از اساتید بنام بود؛ اما در نحو و لغت عرب، خاصه نحو بصریان، اشتهار بیشتری یافت. بر اثر شهرتی که داشت، مرجع امراء، علما و افاضل بود. از آن جمله نوح سامانی نامه‌ای به او نوشت و چهارصد سؤال که غالب آنها الفاظ لغوی بود از وی پرسید و دیلمی وزیر نامه‌ای مشتمل بر سئوالاتی در باب قرآن بدو نوشت و مروان بن محمد ملک دیلم از آذربایجان یکصد و بیست سؤال در باب قرآن و حدیث نزد او فرستاد و همچنین عده‌ای دیگر و او همه را جواب داد.

سیرافی همان کسی است‌که با ابوبِشر متّی بن یونس القُنّائی مناظره‌ی بزرگی در رجحان نحو عربی بر منطق یونانی کرد و صورت این مناظره در کتاب «الامتاع و المؤانسة» آمده است.

آثار

برخی از کتاب‌های او عبارتند از:

1. الوقف و الابتداء؛
2. شرح کتاب سیبویه در نحو؛
3. اخبار النحویین البصریین‌؛
4. اللغات الوصل و القطع‌؛
5. صنعه الشعر و البلاغة؛
6. شرح مقصوره ابن درید؛
7. الاقناع فی النحو که پسرش یوسف آن را بعد از او کامل نمود.

درگذشت

او در دوم رجب سال ۳۶۸ ق درگذشت و در مقبره خیزران دفن گردید.

جستارهای وابسته

• فقه
• حدیث
• علوم قرآن
• کلام