افزودن پیوند

    شیخ حر عاملی: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌وحدت
    بدون خلاصۀ ویرایش
     
    (۶۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    {{جعبه اطلاعات شخصیت
    | عنوان = محمد بن حسن حر عاملی
    | تصویر = شیخ حر عاملی.jpg
    | نام = محمد بن حسن حُرّ عاملی
    | نام‌های دیگر = شیخ حر عاملی
    | سال تولد = 1033 ق
    | تاریخ تولد =
    | محل تولد = [[لبنان]]، [[جبل عامل]]
    | سال درگذشت =  ۱۱۰۴ ق
    | تاریخ درگذشت = ۲۱ [[رمضان|ماه رمضان]]
    | محل درگذشت = [[مشهد]]
    | استادان = {{فهرست جعبه عمودی | صاحب معالم و فرزند [[شهید ثانی]] | شیخ حسین ظهیری | آقا حسین خوانساری | سید هاشم توبلی بحرانی | مولی محمد کاشی }}
    | شاگردان = {{فهرست جعبه عمودی | سید محمد موسوی عاملی | سید محمد حسینی أعرجی | سید نورالدین جزایری}}
    | دین = [[اسلام]]
    | مذهب = [[مذهب شیعه|شیعه]]
    | آثار = {{فهرست جعبه افقی | وسائل الشیعه | الجواهر السنیة فی الاحادیث القدسیة | الصحیفة الثانیة من أدعیة علی بن الحسین علیه‌السلام | اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، امل الآمل}}
    | وبگاه =
    }}
    '''محمد بن حسن حُرّ عاملی''' [[محدّث|محدث]] بزرگ و [[فقیه]] دانشمند صاحب تألیفات ارزش‌مند و گران‌بها، شیخ الاسلام و زعیم [[مذهب شیعه|شیعه]] در شب [[جمعه]] 8 [[رجب]] سال 1033 ق در روستای مشغره در منطقه [[جبل عامل]] [[لبنان]] در خانواده‌ای مذهبی، اهل علم و علاقه‌مند به خاندان [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)]] به دنیا آمد.
    شیخ در مکتب اساتید بزرگی همچون [[فیض کاشانی]] پرورش یافته است. وی صاحب کتاب [[وسائل الشیعه (کتاب)|وسائل الشیعه]] یکی از ارزشمندترین کتب مرجع حدیثی شیعه ست که هم‌چنان مرجع استنباط علما و [[مجتهد|مجتهدان]] است. شیخ حر در [[فقه]] مسلک اخباریان را داشت ولی [[اخباری]] معتدل بود.


    <div class="wikiInfo">[[پرونده:شیخ حر عاملی.jpg |جایگزین=شیخ حر عاملی|شیخ حر عاملی]]
    == زندگی‌نامه شیخ حر عاملی ==
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    محمد بن حسن بن علی بن محمد بن حسین، معروف به شیخ حر عاملی در شب جمعه 8 رجب سال 1033 هجری در خانواده‌ای اهل علم و علاقه‌مند به خاندان رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در روستای مشغر، یکی از بخش‌های منطقه [[جبل عامل]] (جبح)<ref> سایت تخصصی امیرالمومنین علیه‌السلام</ref> دیده به جهان گشود<ref> حموی بغدادی، یاقوت، معجم‌البلدان، 5/134</ref>. منطقه [[جبل عامل]] به دست [[ابوذر غفاری]] شیعه شد و توسط آن سردار بزرگ اسلام با [[اهل بیت|اهل‌بیت]] رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) آشنا گشت. وی از ابتدا مورد تعلیم و تربیت پدر و عموی خویش قرار گرفت و پس از آن در نزد اساتید بزرگی به علم‌آموزی پرداخت.
    !نام
    !شیخ حر عاملی
    |-
    |نام کامل
    |محمد بن حسن بن علی بن محمد بن حسین
    |-
    |لقب
    |شیخ حُرّ عاملی
    |-
    |زادگاه
    |[[لبنان]] • [[جبل عامل]]
    |-
    |محل زندگی
    |[[سوریه]] • [[عراق]] • [[ایران]]
    |-
    |نام پدر
    |شیخ حسن بن علی عاملی
    |-
    |استادان
    |صاحب معالم و فرزند [[شهید ثانی]] • شیخ حسین ظهیری • آقا حسین خوانساری • سید هاشم توبلی بحرانی • مولی محمد کاشی • و...
    |-
    |شاگردان
    |سید محمد موسوی عاملی • سید محمد حسینی أعرجی • سید نورالدین جزایری • و... 
    |-
    |آثار
    |وسائل الشیعه • الجواهر السنیة فی الاحادیث القدسیة • الصحیفة الثانیة من أدعیة علی بن الحسین علیه‌السلام • اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، امل الآمل و...
    |-
    |فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
    |قاضی القضات • شیخ الاسلام
    |-
    |درگذشت
    |۲۱ [[رمضان]] ۱۱۰۴ ق
    |-
    |آرامگاه
    |ایران • [[مشهد]] • حرم امام رضا(ع)
    |-
    |}
    </div>


    '''محمد بن حسن بن علی بن محمد بن حسین''' [[محدث]] بزرگ و [[فقیه]] دانشمند، صاحب تألیفات ارزش‌مند و گران‌بها، [[شیخ الاسلام]] و زعیم [[شیعه]]، در شب جمعه 8 رجب سال 1033 ق در روستاى مشغره در منطقه [[جبل عامل]] [[لبنان]]، در خانواده‌اى مذهبى، اهل علم و علاقه‌مند به خاندان [[رسول خدا(ص)]] به دنیا آمد.
    جبل عامل زادگاه شخصیت‌های برجسته‌ای از عالمان شیعه همچون [[محقق ثانی]]، [[شهید اول]]، [[شهید ثانی]]<ref> اعیان الشیعه، ج1، ص199</ref> و [[شیخ بهایی]] است که تشیع آن ریشه در [[تبعید]] ابوذر دارد. شیخ حر عاملی در کتاب «امل الامل» دراین‌باره می‌نویسد<ref> اعیان الشیعه، ج1،ص 13 </ref>: «هنگامی که در زمان [[عثمان]] ابوذر به [[شام (شامات)|شام]] تبعید شد و مدتی در آنجا ماند گروه زیادی در آن سامان شیعه شدند. سپس [[معاویه]] او را به روستاها تبعید کرد و او به [[جبل عامل]] آمد و از آن روز مردم به [[تشیع]] رو آوردند.» گذشته از این، قاضی [[نورالله شوشتری]] می‌افزود: «...هیچ قریه‌ای از آن نیست که جمعی از فقها و فضلای امامیه در آنجا نباشند<ref>مجالس المؤمنین، ج 1، ص 177</ref>.»


    شیخ در مکتب اساتید بزرگی همچون [[فیض کاشانی]] پرورش یافته است. وی صاحب کتاب [[وسائل الشیعه]]، یکی از ارزشمندترین کتب مرجع حدیثی شیعه می‌باشد که همچنان مرجع استنباط علما و [[مجتهدان]] است. شیخ حر در [[فقه]] مسلک اخباریان را داشت ولی [[اخباری]] معتدل بود.  
    نسب شیخ حر عاملی مشغری با 36 واسطه به [[حر بن یزید ریاحی]] شهید و آزادمرد حادثه [[کربلا]] می‌رسد.  


    =زندگی نامه شیخ حر عاملی=
    [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|آیت‌الله‌العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی]] در [[سجع البلابل]] درباره خانواده مادر شیخ می‌نویسد: «مادر بزرگوار حر عاملی دختر [[علامه شیخ عبدالسلام]] است که دختری فاضل و ادیب بود.»
       
    محمد بن حسن بن علی بن محمد بن حسین، معروف به شیخ حر عاملی در شب جمعه 8 رجب سال 1033 هجری در خانواده‌ای اهل علم و علاقه‌مند به خاندان [[رسول خدا(ص)]] در روستای مشغر، یكی از بخش‌های منطقه [[جبل عامل]] (جبح) <ref> سایت تخصصی امیرالمومنین علیه السلام</ref> دیده به جهان گشود. <ref> حموی بغدادی، یاقوت، معجم‌البلدان، 5/134</ref> منطقه [[جبل عامل]] به دست [[ابوذر غفارى]] شیعه شد و توسط آن سردار بزرگ اسلام با [[اهل بیت]] [[رسول خدا (ص)]] اجمعین آشنا گشت. وی از ابتدا مورد تعلیم و تربیت پدر و عموی خویش قرار گرفت و پس از آن در نزد اساتید بزرگی به علم‌آموزی پرداخت.


    جبل عامل زادگاه شخصیت‌های برجسته‌ای از عالمان شیعه همچون [[محقق ثانی]]، [[شهید اول]]، [[شهید ثانی]] <ref> اعیان الشیعه، ج1، ص199</ref> و [[شیخ بهایی]] است که تشیع آن ریشه در [[تبعید]] [[ابوذر]] دارد.  شیخ حر عاملی در کتاب «امل الامل» دراین‌باره می‌نویسد: <ref> اعیان الشیعه، ج1،ص 13 </ref> «هنگامی که در زمان [[عثمان]] ابوذر به شام تبعید شد و مدتی در آنجا ماند گروه زیادی در آن سامان شیعه شدند. سپس [[معاویه]] او را به روستاها تبعید کرد و او به [[جبل عامل]] آمد و از آن روز مردم به [[تشیع]] رو آوردند.» گذشته از این، قاضی [[نورالله شوشتری]] می‌افزود: «...هیچ قریه‌ای از آن نیست که جمعی از فقها و فضلای امامیه در آنجا نباشند.» <ref>مجالس المؤمنین، ج 1، ص 177</ref>
    شیخ حر درباره پدربزرگ مادری خود می‌نویسد: «او دانشمندی عظیم‌الشأن و بلندپایه و زاهدی عابد و پارسا و فقیهی حدیث دان و مورد اعتماد بود که زهد و عبادت هیچ کس به او نمی‌رسد. او در [[فقه]] و ادبیات عرب استادی زبردست بود<ref>امل الآمل، ج 1، ص 107</ref>.»


    نسب [[شیخ حر عاملی مشغری]] با 36 واسطه به [[حر بن یزید ریاحی]] [[شهید]] و آزادمرد حادثه [[کربلا]] می‌رسد.  
    گذشته از زهد و پارسایی پدربزرگ مادری‌اش شیخ حر از پدربزرگ پدری خود نیز شهادت را چون سر سلسله این خاندان حر بن یزید بن ریاحی به ارث برده بود. شهید شیخ علی فرزند محمد حر عاملی مشغری پدربزرگ شیخ حر عاملی است.  


    [[آیت‌الله العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی (ره)]] در [[سجع البلابل]] درباره خانواده مادر شیخ می‌نویسد: «مادر بزرگوار حر عاملی دختر [[علامه شیخ عبدالسلام]] فرزند حراست که دختری فاضل و ادیب بود.»
    شیخ حسن (پدر شیخ حر عاملی) شیخ حر درباره ویژگی‌های پدر عالم خود می‌نویسد: «او دانشمندی فاضل و زبردست و ماهر و شایسته و ادیب و [[فقیه]] و مورد اعتماد بود. وی [[حافظ قرآن]] و آشنا به رشته‌های علوم عربی و [[فقه]] و ادب بود. مردم در مسائل فقهی به ویژه مسائل ارث به او مراجعه می‌کردند<ref>امل الآمل، ج 5، ص 65</ref>.»


    شیخ حر درباره پدربزرگ مادری خود می‌نویسد: «او دانشمندی عظیم الشان و بلندپایه و زاهدی عابد و پارسا و فقیهی [[حدیث دان]] و مورد اعتماد بود که زهد و عبادت هیچ کس به او نمی‌رسد. او در [[فقه]] و [[ادبیات عرب]] استادی زبردست بود.» <ref>امل الآمل، ج 1، ص 107</ref>
    برادر کوچک‌تر حر، احمد بن حسن، از عالمان امامی بود و به تاریخ‌نگاری علاقه خاص داشت. وی کتابی در تفسیر قرآن، دو اثر تاریخی، حاشیه‌ای بر [[المختصر النافع (کتاب)|المختصر النافع]] و چند اثر دیگر تألیف کرده است. کتاب <big>الدُّرالمَسْلوک فی أخبار الأنبیاء و الأوصیاء و الخلفاء و الملوک</big> او تاریخ عمومی است که درآن به ذکر حوادث تا سال 1086 ق، پرداخته و در پایان، اطلاعاتی درباره خود، مانند سفر به [[عتبات]] در 1070 ق، سفر [[حج]] در 1071 ق و مجاورت در [[مشهد]] در 1086 ق، ذکر کرده است. وی در این بخش از کتاب خود اشاره کرده که در 1084ق، که وی در مشهد سکونت گزیده بود، زلزله‌ای رخ داد که به ویرانی گنبد حرم و دو مناره مسجدجامع انجامید و به فرمان [[شاه‌ سلیمان صفوی|شاه‌سلیمان صفوی]]، بار دیگر بناهای ویران شده، بازسازی شد. وی بعد از درگذشت برادرش، شیخ حرّ، شیخ‌الاسلام مشهد شد. در 1115 ق، [[شاه‌سلطان حسین]] او را به [[اصفهان]] فراخواند.


    گذشته از زهد و پارسایی پدربزرگ مادری‌اش شیخ حر از پدربزرگ پدری خود نیز شهادت را چون سر سلسله این خاندان حر بن یزید بن ریاحی به [[ارث]] برده بود. [[شهید شیخ علی]] فرزند [[محمد حر عاملی مشغری]] پدربزرگ شیخ حر عاملی است.
    دیگر برادر حرّعاملی، شیخ زین‌العابدین، نیز از عالمان امامی بوده و شعر نیز می‌سروده است. شرحی با عنوان <big>المناسک المَرویة فی شرح الإثنَیْ عشریة الحَجّیة</big> بر رساله حج [[شیخ بهایی]] و اثری در تاریخ به زبان فارسی نوشته است. وی در هنگام بازگشت از سفر حج، در 1078 ق، در صنعا درگذشت. دیگر برادر حرّ، شیخ‌علی، نیز عالمی فاضل بود که نزد پدرش و شیخ‌حرّ تحصیل کرد. وی در 1078ق، درگذشت.


    [[شیخ حسن]] (پدر شیخ حر عاملی) شیخ حر درباره ویژگی های پدر عالم خود می‌نویسد: «او دانشمندی فاضل و زبردست و ماهر و شایسته و ادیب و فقیه و مورد اعتماد بود. وی [[حافظ قرآن]] و آشنا به رشته‌های علوم عربی و فقه و ادب بود. مردم در [[مسائل فقهی]] به ویژه مسائل ارث به او مراجعه می‌کردند.» <ref>امل الآمل، ج 5، ص 65</ref>
    شیخ‌حرّ چهار پسر به نام‌های محمدرضا، حسن، احمد، محمود و دختری داشت که به امّ سید صالح مشهور بود و همسر شاگرد حرّعاملی، سیدمحمد بن ابراهیم شرف‌الدین، (نیای مادری سید حسن صدر) بود. از محمدرضا، همچون پدرش به عنوان فقیه و محدثی اخباری یاد شده است. از جمله آثار او تدوین مجموعه‌ای از اشعار شیخ‌بهایی بوده است.


    برادر کوچک‌تر حر، [[احمد بن حسن]]، از عالمان [[امامی]] بود و به تاریخ‌نگاری علاقه خاص داشت. وی کتابی در [[تفسیر قرآن]]، دو اثر تاریخی، حاشیه‌ای بر [[المختصر النافع]] و چند اثر دیگر تألیف کرده است. کتاب <big>الدُّرالمَسْلوک فی أخبار الأنبیاء و الأوصیاء و الخلفاء و الملوک</big> او تاریخ عمومی است که درآن به ذکر حوادث تا سال 1086 ق، پرداخته و در پایان، اطلاعاتی درباره خود، مانند سفر به [[عتبات]] در 1070 ق، سفر [[حج]] در 1071 ق و مجاورت در [[مشهد]] در 1086 ق، ذکر کرده است. وی در این بخش از کتاب خود اشاره کرده که در 1084ق، که وی در مشهد سکونت گزیده بود، زلزله‌ای رخ داد که به ویرانی [[گنبد]] [[حرم]] و دو [[مناره]] [[مسجدجامع]] انجامید و به فرمان [[شاه‌سلیمان صفوی]]، بار دیگر بناهای ویران شده، بازسازی شد. وی بعد از درگذشت برادرش، شیخ حرّ، [[شیخ‌الاسلام]] مشهد شد. در 1115 ق، [[شاه‌سلطان حسین]] او را به [[اصفهان]] فراخواند.
    شیخ حر تحصیلاتش را در زادگاهش مشغری و نزد پدر، عمو و جمعی دیگر از عالمان آن دیار آغاز کرد. در جبع نیز نزد عمو و زین الدین محمد(نوه صاحب معالم) و تعدادی از مشایخ آن دیار تحصیلات خود را ادامه داد. وی تا 40 سالگی در منطقه جبل عامل زندگی می‌کرد و در این مدت دوبار به سفر حج مشرف گردید.  


    دیگر برادر حرّعاملی، [[شیخ زین‌العابدین]]، نیز از عالمان امامی بوده و شعر نیز می‌سروده است. شرحی با عنوان <big>المناسک المَرویة فی شرح الإثنَیْ عشریة الحَجّیة</big> بر [[رساله حج]] [[شیخ بهایی]] و اثری در تاریخ به زبان فارسی نوشته است. وی در هنگام بازگشت از [[سفر حج]]، در 1078 ق، در [[صنعا]] درگذشت. دیگر برادر حرّ، شیخ‌علی، نیز عالمی فاضل بود که نزد پدرش و شیخ‌حرّ تحصیل کرد. وی در 1078ق، درگذشت.
    شیخ حر در سال 1073 ق، برای [[زیارت]] [[ائمه معصومین(ع)|ائمه معصوم(علیه‌السلام)]] به [[عراق]] رفت و از آنجا برای زیارت [[علی بن موسی (رضا)|امام رضا(علیه‌السلام)]] عازم [[مشهد]] مقدس گشت و در آنجا ساکن شد. در سال‌های 1087 و 1088 ق، نیز دوبار به زیارت [[حج]] و ائمه معصومین در عراق مشرف شد و بعد از آن به [[اصفهان]] رفت و به دیدار عالمان بزرگ اصفهان مانند [[علامه مجلسی]] نایل آمد. وی در آن سفر به علامه مجلسی اجازه روایت داد و علامه نیز به شیخ حر اجازه روایت داد. در همین سفر، منصب قاضی‌القضاتی و شیخ‌الاسلامی خراسان از سوی شاه سلیمان صفوی به او رسید گرچه از پذیرش آن خودداری می‌کرد. شیخ حر عاملی بعد از آن به [[مشهد|مشهد مقدس]] بازگشت.


    شیخ‌حرّ چهار پسر به نامهای محمدرضا، حسن، احمد، محمود و دختری داشت که به [[امّ سید صالح]] مشهور بود و همسر شاگرد حرّعاملی، [[سیدمحمد بن ابراهیم شرف‌الدین]]، (نیای مادری سید حسن صدر ) بود. از محمدرضا، همچون پدرش، به عنوان [[فقیه]] و محدثی [[اخباری]] یاد شده است. از جمله آثار او تدوین مجموعه‌ای از اشعار شیخ‌بهایی بوده است.
    == اساتید شیخ حُر عاملی ==
    شیخ حُر عاملی در وطن خود جبل عامل در طول زندگی خود نزد اساتید بزرگی به فراگیری علوم آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) پرداخت و از آنان بهره‏‌های فراوانی برد که اثر مهمی در رشد و نمو او داشت و او را آماده ساخت تا عالمی بزرگ و مجتهدی نام آور گردد. که برخی از آنها عبارت‌اند از:


    شیخ حر تحصیلاتش را در زادگاهش مشغری و نزد پدر، عمو و جمعی دیگر از عالمان آن دیار آغاز کرد. در جبع نیز نزد عمو و [[زین الدین محمد]](نوه صاحب معالم) و تعدادی از مشایخ آن دیار تحصیلات خود را ادامه داد. وی تا 40 سالگی در منطقه جبل عامل زندگی میکرد و در این مدت دوبار به سفر حج مشرف گردید.  
    # پدرش حسن بن علی(متوفای ۱۰۶۲ هجری)
    # عمویش شیخ محمد بن علی حُر(متوفای ۱۰۸۱ هجری)
    # جد مادری، شیخ عبدالسلام بن محمد حُر.
    # دایی پدرش شیخ علی بن محمود عاملی.
    # شیخ زین الدین، صاحب معالم و فرزند شهید ثانی.
    # شیخ حسین ظهیری.
    # سید حسن حسینی عاملی.
    # شیخ عبدالله حرفوشی.
    # سید میرزا جزایری نجفی.
    # شیخ علی نوه [[شهید ثانی]].
    # علامه شیخ حسین فرزند حسن بن ظهیرالدین عاملی ظهیری.
    # [[علامه مجلسی]] که مشهورترین و بزرگ‌ترین استادان شیخ حُرّ عاملی بوده و غواص دریاهای اخبار و [[احادیث]] شمرده می‌شود. شیخ حُرّ در موارد زیادی در کتاب [[امل الآمل (کتاب)|امل الآمل]] تصریح کرده که از مرحوم مجلسی [[حدیث]] نقل کرده است.
    # [[فیض کاشانی]] که زینت فقهای حدیث‌شناس و الگوی سالکان است. تصریح به نام وی را به خط برخی از شاگردان او دیده‌ام.
    # علامه مولی محمدطاهر فرزند محمدحسن شیرازی نجفی، نویسنده کتاب‌های مشهور مثل حجه الاسلام در شرح <big>تهذیب الاحکام</big> و <big>حکمه العارفین</big> و <big>فوائد الدینیه در حکماء صوفیه</big> و غیر این ها. شیخ حر به شاگردی نزد این استاد در کتاب امل الآمل تصریح کرده است.
    # علامه محقق آقا حسین خوانساری، شارح کتاب دروس.
    # علامه سید هاشم بحرانی، صاحب [[البرهان (کتاب)|تفسیر البرهان]].
    # مولی محمد کاشی<ref>بحارالانوار، ج۱۰۷، ص۱۰۴ - ۱۰۹</ref>.
    # علامه مولا محمد کاشانی مقیم [[قم]].


    شیخ حر در سال 1073 ق، برای [[زیارت]] [[ائمه معصوم (ع)]] به [[عراق]] رفت و از آنجا برای زیارت [[امام رضا (ع)]] عازم مشهد مقدس گشت و در آنجا ساکن شد. در سالهای 1087 و 1088 ق، نیز دوبار به زیارت حج و [[ائمه معصومین]] در عراق مشرف شد و بعد از آن به اصفهان رفت و به دیدار عالمان بزرگ اصفهان مانند [[علامه مجلسی]] نایل آمد. وی در آن سفر به علامه مجلسی [[اجازه روایت]] داد و علامه نیز به شیخ حر اجازه روایت داد. در همین سفر، منصب [[قاضی‌القضاتی]] و [[شیخ‌الاسلامی]] [[خراسان]]، از سوی شاه سلیمان صفوی به او رسید، گرچه از پذیرش آن خودداری می‌کرد. شیخ حر عاملی بعد از آن به مشهد مقدس بازگشت.
    == شاگردان حرعاملی ==
    شیخ حر تنها مرد تتبع، تحقیق و نگارش نبود بلکه در تدریس و تربیت شاگردان از مردان موفق زمان خود به شمار می‌رفت. محل تدریس او در [[مشهد|مشهد مقدس]]، صحن [[علی بن موسی (رضا)|حضرت ثامن الائمه]] بود. گرچه به درستی از عدد شاگردان شیخ اطلاعی در دست نیست، از مکان و گفتار هم عصران شیخ این‌چنین به نظر می‌آید که درس شیخ یکی از باشکوه‌ترین کلاس‌های درس در عصر وی بوده است. از شمار بسیار شاگردان و آنان که از شیخ حر روایت نقل کرده‌‌اند می‌توان به افراد ذیل اشاره کرد:


    =اساتید شیخ حُر عاملى=
    # شیخ مصطفی بن عبدالواحد بن سیار حوبز؛
    # شیخ محمد رضا فرزند شیخ مصطفی؛
    # شیخ حسن فرزند دیگر شیخ مصطفی؛
    # سید محمد بن محمد باقر حسینی اعرجی مختاری نائینی؛
    # سید محمد بن محمد بدیع رضوی مشهدی؛
    # مولی محمدفاضل بن محمد مهدی مشهدی؛
    # سید محمد بن علی بن محیی الدین موسوی عاملی؛
    # مولی محمدصالح بن محمد باقر قزوینی مشهور به روغنی؛
    # مولی محمدتقی بن عبدالوهاب استرآبادی مشهدی؛
    # مولی محمدتقی دهخوارقانی قزوینی؛
    # سید محمد بن احمد حسینی گیلانی<ref> اثبات الهداة، ج۱، ص، ۱۰ - ۱۲</ref>.


    شیخ حُر عاملى در وطن خود جبل عامل در طول زندگی خود نزد اساتید بزرگى به فراگیرى علوم [[آل محمد (ص)]] پرداخت و از آنان بهره‏هاى فراوانى برد كه اثر مهمى در رشد و نمو او داشت و او را آماده ساخت تا عالمى بزرگ و مجتهدى نام آور گردد.که برخی از آنها عبارت‌اند از:
    == تالیفات شیخ حرعاملی ==
    # وسائل الشیعة (مجموعه‌ای از روایات دربارهٔ احکام شرعی در تمام ابواب فقه است که طی بیست سال به نگارش درآمده)
    # جواهر السنیة
    # صحیفه ثانیه
    # الایقاظ من الهجعة برهان علی الرجعة
    # خلق الکافر
    # الفوائد الطوسیة
    # بدایة الهدایة
    # امل الآمل
    # اثبات الهداة
    # هدایة الامة
    # تعلیقه‌ای بر کتاب مزار<ref>تألیف سید شرف‌الدین علی حسینی مرعشی حائری</ref>
    # کتاب الفصول المهمة فی اصول الائمة<ref>ر بردارنده قواعد کلی که از ائمه(علیه‌السلام) دربارهٔ اصول دین، فروع دین، طب، اصول فقه و … وارد شده و بیش از هزار باب است و به چاپ رسیده‌است</ref>
    # کتابی در رد [[صوفیه]]
    # کتاب اجازات
    # کتاب کشف التعمیة فی حکم التسمیة
    # کتابی در اثبات اینکه [[نماز جمعه]] [[واجب عینی]] است.
    # کتاب نزهة الاسماع فی الاجماع
    # کتابی در اثبات متواتر بودن [[قرآن]]
    # کتابی در [[رجال]]
    # کتابی دربارهٔ منزه بودن امامان معصوم از فراموشی و سهو
    # کتابی در [[اخلاق]]
    # کتاب در ابطال مسئله عمومیت داشتن «حدیث منزلت»
    # دیوان امام زین‌العابدین(علیه‌السلام)
    # حاشیه بر کتاب کافی مرحوم [[شیخ کلینی|کلینی]]
    # حاشیه بر کتاب «من لایحضره الفقیه»
    # حاشیه بر کتاب تهذیب شیخ طوسی
    # رساله الاثنا عشریّه فی الرّد علی الصوفیّة
    # حاشیه بر استبصار شیخ طوسی<ref>ر بردارنده قواعد کلی که از ائمه(علیه‌السلام) دربارهٔ اصول دین، فروع دین، طب، اصول فقه و … وارد شده و بیش از هزار باب است و به چاپ رسیده‌است</ref>. <ref>الذریعة، ج ۱، ص ۲۷۱</ref>
    #
    == درگذشت  ==
    او در ۲۱ [[رمضان|ماه رمضان]] ۱۱۰۴، برابر ۶ [[خرداد]] ۱۰۷۲، در سن ۷۱ سالگی درگذشت و در سرداب [[مدرسه میرزا جعفر]] درگذشت<ref>مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱)، خاندان شیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، صص۱۱۸–۱۲۲</ref>. و در صحن انقلاب حرم علی بن موسی الرضا(علیه‌السلام) به خاک سپرده شد<ref>سجع البلابل، ج ۱، مقدمه</ref>.


    1. پدرش حسن بن علی (متوفای ۱۰۶۲ هجری)
    == جستارهای وابسته ==
    * [[فیض کاشانی]]
    * [[محقق کرکی|محقق ثانی]]
    * [[بهاءالدین محمد عاملی|شیخ بهایی]]
    * [[محمد باقر مجلسی|علامه مجلسی]]


    2. عمویش شیخ محمد بن علی حُر (متوفای ۱۰۸۱ هجری)
    == پانویس ==
    {{پانویس}}


    3. جد مادری، شیخ عبد السلام بن محمد حُر.
    {{علمای اسلام}}


    4. دایی پدرش شیخ علی بن محمود عاملی.
    [[رده:عالمان]]
     
    [[رده:عالمان شیعه]]
    5. شیخ زین الدین، صاحب معالم و فرزند شهید ثانی.
    [[رده:عالمان]]
     
    6. شیخ حسین ظهیری.
     
    7. سید حسن حسینی عاملی.
     
    8. شیخ عبد الله حرفوشی.
     
    9. سید میرزا جزایری نجفی.
     
    10. شیخ علی نوه [[شهید ثانی]].
     
    11. علامه شیخ حسین فرزند حسن بن ظهیرالدین عاملی ظهیری.
     
    12. [[علامه مجلسی]] كه مشهورترین و بزرگترین استادان شیخ حُرّ عاملی بوده و غواص دریاهای اخبار و [[احادیث]] شمرده می‌شود. شیخ حُرّ در موارد زیادی در كتاب [[امل الآمل]] تصریح كرده كه از مرحوم مجلسی [[حدیث]] نقل كرده است.
     
    13. [[فیض كاشانی]] كه زینت فقهای حدیث شناس و الگوی سالكان است. تصریح به نام وی را به خط برخی از شاگردان او دیده‌ام.
     
    14. علامه مولی محمدطاهر فرزند محمدحسن شیرازی نجفی، نویسنده كتاب های مشهور مثل حجه الاسلام در شرح <big>تهذیب الاحكام</big> و <big>حكمه العارفین</big> و <big>فوائد الدینیه در حكماء صوفیه</big> و غیر این ها. شیخ حر به شاگردی نزد این استاد در كتاب امل الآمل تصریح كرده است.
     
    15. علامه محقق آقا حسین خوانساری، شارح كتاب دروس.
     
    16. علامه سید هاشم بحرانی، صاحب [[تفسیر البرهان]].
     
    17. مولی محمد کاشی <ref>بحارالانوار، ج۱۰۷، ص۱۰۴ - ۱۰۹</ref>
     
    18. علامه مولا محمد كاشانی مقیم [[قم]]
     
    =شاگردان حرعاملی=
     
    شيخ حر تنها مرد تتبع، تحقيق و نگارش نبود بلكه در تدريس و تربيت شاگردان از مردان موفق زمان خود به شمار مي‌رفت. محل تدريس او در [[مشهد مقدس]]، صحن [[حضرت ثامن الائمه]] بود. گرچه به درستي از عدد شاگردان شيخ اطلاعي در دست نيست، از مكان و گفتار هم عصران شيخ اينچنين به نظر مي‌آيد كه درس شيخ يكي از باشكوه‌ترين كلاسهاي درس در عصر وي بوده است . از شمار بسيار شاگردان و آنان كه از شيخ حر روايت نقل كرده‌‌اند مي‌توان به افراد ذيل اشاره كرد:
     
    1. شیخ مصطفی بن عبد الواحد بن سیار حوبز.
     
    2. شیخ محمد رضا فرزند شیخ مصطفی.
     
    3. شیخ حسن فرزند دیگر شیخ مصطفی.
     
    4. سید محمد بن محمد باقر حسینی اعرجی مختاری نائینی.
     
    5. سید محمد بن محمد بدیع رضوی مشهدی.
     
    6. مولی محمدفاضل بن محمد مهدی مشهدی.
     
    7. سید محمد بن علی بن محیی الدین موسوی عاملی.
     
    8. مولی محمدصالح بن محمد باقر قزوینی مشهور به روغنی.
     
    9. مولی محمدتقی بن عبد الوهاب استرآبادی مشهدی.
     
    10. مولی محمدتقی دهخوارقانی قزوینی.
     
    11. سید محمد بن احمد حسینی گیلانی. <ref> اثبات الهداة، ج۱، ص، ۱۰ - ۱۲</ref>
     
    =تالیفات شیخ حرعاملی=
     
    1. وسائل الشیعة (مجموعه ای از روایات دربارهٔ احکام شرعی در تمام ابواب فقه است که طی بیست سال به نگارش درآمده)
     
    2. جواهر السنیة
     
    3. صحیفه ثانیه
     
    4. الایقاظ من الهجعة برهان علی الرجعة
     
    5. خلق الکافر
     
    6. الفوائد الطوسیة
     
    7. بدایة الهدایة
     
    8. امل الآمل
     
    9. اثبات الهداة
     
    10. هدایة الامة
     
    11. تعلیقه‌ای بر کتاب مزار <ref>تألیف سید شرف‌الدین علی حسینی مرعشی حائری</ref>
     
    12. کتاب الفصول المهمة فی اصول الائمة <ref>ر بردارنده قواعد کلی که از ائمه (ع) دربارهٔ اصول دین، فروع دین، طب، اصول فقه و … وارد شده و بیش از هزار باب است و به چاپ رسیده‌است</ref>
     
    13. کتابی در رد [[صوفیه]]
     
    14. کتاب اجازات
     
    15 کتاب کشف التعمیة فی حکم التسمیة
     
    16 کتابی در اثبات اینکه [[نماز جمعه]] [[واجب عینی]] است.
     
    17. کتاب نزهة الاسماع فی الاجماع
     
    18. کتابی در اثبات متواتر بودن [[قرآن]]
     
    19. کتابی در [[رجال]]
     
    20. کتابی دربارهٔ منزه بودن [[امامان معصوم]] از فراموشی و سهو
     
    21. کتابی در [[اخلاق]]
     
    22. کتاب در ابطال مسئله عمومیت داشتن «حدیث منزلت»
     
    23. دیوان امام زین العابدین (ع)
     
    24. حاشیه بر کتاب کافی [[مرحوم کلینی]]
     
    25. حاشیه بر کتاب «من لایحضره الفقیه»
     
    26. حاشیه بر کتاب تهذیب شیخ طوسی
     
    27. رساله الاثنا عشریّه فی الرّد علی الصوفیّة
     
    28. حاشیه بر استبصار شیخ طوسی <ref>ر بردارنده قواعد کلی که از ائمه (ع) دربارهٔ اصول دین، فروع دین، طب، اصول فقه و … وارد شده و بیش از هزار باب است و به چاپ رسیده‌است</ref> <ref>الذریعة، ج ۱، ص ۲۷۱</ref>
     
    =در گذشت شیخ حرعاملی=
     
    او در ۲۱ [[ماه رمضان]] ۱۱۰۴، برابر ۶ خرداد ۱۰۷۲، در سن ۷۱ سالگی درگذشت و در سرداب [[مدرسه میرزا جعفر]] درگذشت. <ref>مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱)، خاندان شیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، صص۱۱۸–۱۲۲</ref> و در [[صحن انقلاب]] حرم [[علی بن موسی الرضا (ع)]] به خاک سپرده شد. <ref>سجع البلابل، ج ۱، مقدمه</ref>
     
    =پانویس=
    {{پانویس|2}}
     
    [[رده:فقیهان شیعه]]
    [[رده:عالمان مسلمان]]
    [[رده:محدثان شیعه]]
    [[رده:محدثان شیعه]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۰۵

    محمد بن حسن حر عاملی
    شیخ حر عاملی.jpg
    نام کاملمحمد بن حسن حُرّ عاملی
    نام‌های دیگرشیخ حر عاملی
    اطلاعات شخصی
    سال تولد1033 ق، ۱۰۰۲ ش‌، ۱۶۲۴ م
    محل تولدلبنان، جبل عامل
    سال درگذشت۱۱۰۴ ق، ۱۰۷۱ ش‌، ۱۶۹۳ م
    روز درگذشت۲۱ ماه رمضان
    محل درگذشتمشهد
    دیناسلام، شیعه
    استادان
    • صاحب معالم و فرزند شهید ثانی
    • شیخ حسین ظهیری
    • آقا حسین خوانساری
    • سید هاشم توبلی بحرانی
    • مولی محمد کاشی
    شاگردان
    • سید محمد موسوی عاملی
    • سید محمد حسینی أعرجی
    • سید نورالدین جزایری
    آثار
    • وسائل الشیعه
    • الجواهر السنیة فی الاحادیث القدسیة
    • الصحیفة الثانیة من أدعیة علی بن الحسین علیه‌السلام
    • اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، امل الآمل

    محمد بن حسن حُرّ عاملی محدث بزرگ و فقیه دانشمند صاحب تألیفات ارزش‌مند و گران‌بها، شیخ الاسلام و زعیم شیعه در شب جمعه 8 رجب سال 1033 ق در روستای مشغره در منطقه جبل عامل لبنان در خانواده‌ای مذهبی، اهل علم و علاقه‌مند به خاندان رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) به دنیا آمد. شیخ در مکتب اساتید بزرگی همچون فیض کاشانی پرورش یافته است. وی صاحب کتاب وسائل الشیعه یکی از ارزشمندترین کتب مرجع حدیثی شیعه ست که هم‌چنان مرجع استنباط علما و مجتهدان است. شیخ حر در فقه مسلک اخباریان را داشت ولی اخباری معتدل بود.

    زندگی‌نامه شیخ حر عاملی

    محمد بن حسن بن علی بن محمد بن حسین، معروف به شیخ حر عاملی در شب جمعه 8 رجب سال 1033 هجری در خانواده‌ای اهل علم و علاقه‌مند به خاندان رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در روستای مشغر، یکی از بخش‌های منطقه جبل عامل (جبح)[۱] دیده به جهان گشود[۲]. منطقه جبل عامل به دست ابوذر غفاری شیعه شد و توسط آن سردار بزرگ اسلام با اهل‌بیت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) آشنا گشت. وی از ابتدا مورد تعلیم و تربیت پدر و عموی خویش قرار گرفت و پس از آن در نزد اساتید بزرگی به علم‌آموزی پرداخت.

    جبل عامل زادگاه شخصیت‌های برجسته‌ای از عالمان شیعه همچون محقق ثانی، شهید اول، شهید ثانی[۳] و شیخ بهایی است که تشیع آن ریشه در تبعید ابوذر دارد. شیخ حر عاملی در کتاب «امل الامل» دراین‌باره می‌نویسد[۴]: «هنگامی که در زمان عثمان ابوذر به شام تبعید شد و مدتی در آنجا ماند گروه زیادی در آن سامان شیعه شدند. سپس معاویه او را به روستاها تبعید کرد و او به جبل عامل آمد و از آن روز مردم به تشیع رو آوردند.» گذشته از این، قاضی نورالله شوشتری می‌افزود: «...هیچ قریه‌ای از آن نیست که جمعی از فقها و فضلای امامیه در آنجا نباشند[۵].»

    نسب شیخ حر عاملی مشغری با 36 واسطه به حر بن یزید ریاحی شهید و آزادمرد حادثه کربلا می‌رسد.

    آیت‌الله‌العظمی سید شهاب‌الدین مرعشی در سجع البلابل درباره خانواده مادر شیخ می‌نویسد: «مادر بزرگوار حر عاملی دختر علامه شیخ عبدالسلام است که دختری فاضل و ادیب بود.»

    شیخ حر درباره پدربزرگ مادری خود می‌نویسد: «او دانشمندی عظیم‌الشأن و بلندپایه و زاهدی عابد و پارسا و فقیهی حدیث دان و مورد اعتماد بود که زهد و عبادت هیچ کس به او نمی‌رسد. او در فقه و ادبیات عرب استادی زبردست بود[۶].»

    گذشته از زهد و پارسایی پدربزرگ مادری‌اش شیخ حر از پدربزرگ پدری خود نیز شهادت را چون سر سلسله این خاندان حر بن یزید بن ریاحی به ارث برده بود. شهید شیخ علی فرزند محمد حر عاملی مشغری پدربزرگ شیخ حر عاملی است.

    شیخ حسن (پدر شیخ حر عاملی) شیخ حر درباره ویژگی‌های پدر عالم خود می‌نویسد: «او دانشمندی فاضل و زبردست و ماهر و شایسته و ادیب و فقیه و مورد اعتماد بود. وی حافظ قرآن و آشنا به رشته‌های علوم عربی و فقه و ادب بود. مردم در مسائل فقهی به ویژه مسائل ارث به او مراجعه می‌کردند[۷].»

    برادر کوچک‌تر حر، احمد بن حسن، از عالمان امامی بود و به تاریخ‌نگاری علاقه خاص داشت. وی کتابی در تفسیر قرآن، دو اثر تاریخی، حاشیه‌ای بر المختصر النافع و چند اثر دیگر تألیف کرده است. کتاب الدُّرالمَسْلوک فی أخبار الأنبیاء و الأوصیاء و الخلفاء و الملوک او تاریخ عمومی است که درآن به ذکر حوادث تا سال 1086 ق، پرداخته و در پایان، اطلاعاتی درباره خود، مانند سفر به عتبات در 1070 ق، سفر حج در 1071 ق و مجاورت در مشهد در 1086 ق، ذکر کرده است. وی در این بخش از کتاب خود اشاره کرده که در 1084ق، که وی در مشهد سکونت گزیده بود، زلزله‌ای رخ داد که به ویرانی گنبد حرم و دو مناره مسجدجامع انجامید و به فرمان شاه‌سلیمان صفوی، بار دیگر بناهای ویران شده، بازسازی شد. وی بعد از درگذشت برادرش، شیخ حرّ، شیخ‌الاسلام مشهد شد. در 1115 ق، شاه‌سلطان حسین او را به اصفهان فراخواند.

    دیگر برادر حرّعاملی، شیخ زین‌العابدین، نیز از عالمان امامی بوده و شعر نیز می‌سروده است. شرحی با عنوان المناسک المَرویة فی شرح الإثنَیْ عشریة الحَجّیة بر رساله حج شیخ بهایی و اثری در تاریخ به زبان فارسی نوشته است. وی در هنگام بازگشت از سفر حج، در 1078 ق، در صنعا درگذشت. دیگر برادر حرّ، شیخ‌علی، نیز عالمی فاضل بود که نزد پدرش و شیخ‌حرّ تحصیل کرد. وی در 1078ق، درگذشت.

    شیخ‌حرّ چهار پسر به نام‌های محمدرضا، حسن، احمد، محمود و دختری داشت که به امّ سید صالح مشهور بود و همسر شاگرد حرّعاملی، سیدمحمد بن ابراهیم شرف‌الدین، (نیای مادری سید حسن صدر) بود. از محمدرضا، همچون پدرش به عنوان فقیه و محدثی اخباری یاد شده است. از جمله آثار او تدوین مجموعه‌ای از اشعار شیخ‌بهایی بوده است.

    شیخ حر تحصیلاتش را در زادگاهش مشغری و نزد پدر، عمو و جمعی دیگر از عالمان آن دیار آغاز کرد. در جبع نیز نزد عمو و زین الدین محمد(نوه صاحب معالم) و تعدادی از مشایخ آن دیار تحصیلات خود را ادامه داد. وی تا 40 سالگی در منطقه جبل عامل زندگی می‌کرد و در این مدت دوبار به سفر حج مشرف گردید.

    شیخ حر در سال 1073 ق، برای زیارت ائمه معصوم(علیه‌السلام) به عراق رفت و از آنجا برای زیارت امام رضا(علیه‌السلام) عازم مشهد مقدس گشت و در آنجا ساکن شد. در سال‌های 1087 و 1088 ق، نیز دوبار به زیارت حج و ائمه معصومین در عراق مشرف شد و بعد از آن به اصفهان رفت و به دیدار عالمان بزرگ اصفهان مانند علامه مجلسی نایل آمد. وی در آن سفر به علامه مجلسی اجازه روایت داد و علامه نیز به شیخ حر اجازه روایت داد. در همین سفر، منصب قاضی‌القضاتی و شیخ‌الاسلامی خراسان از سوی شاه سلیمان صفوی به او رسید گرچه از پذیرش آن خودداری می‌کرد. شیخ حر عاملی بعد از آن به مشهد مقدس بازگشت.

    اساتید شیخ حُر عاملی

    شیخ حُر عاملی در وطن خود جبل عامل در طول زندگی خود نزد اساتید بزرگی به فراگیری علوم آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) پرداخت و از آنان بهره‏‌های فراوانی برد که اثر مهمی در رشد و نمو او داشت و او را آماده ساخت تا عالمی بزرگ و مجتهدی نام آور گردد. که برخی از آنها عبارت‌اند از:

    1. پدرش حسن بن علی(متوفای ۱۰۶۲ هجری)
    2. عمویش شیخ محمد بن علی حُر(متوفای ۱۰۸۱ هجری)
    3. جد مادری، شیخ عبدالسلام بن محمد حُر.
    4. دایی پدرش شیخ علی بن محمود عاملی.
    5. شیخ زین الدین، صاحب معالم و فرزند شهید ثانی.
    6. شیخ حسین ظهیری.
    7. سید حسن حسینی عاملی.
    8. شیخ عبدالله حرفوشی.
    9. سید میرزا جزایری نجفی.
    10. شیخ علی نوه شهید ثانی.
    11. علامه شیخ حسین فرزند حسن بن ظهیرالدین عاملی ظهیری.
    12. علامه مجلسی که مشهورترین و بزرگ‌ترین استادان شیخ حُرّ عاملی بوده و غواص دریاهای اخبار و احادیث شمرده می‌شود. شیخ حُرّ در موارد زیادی در کتاب امل الآمل تصریح کرده که از مرحوم مجلسی حدیث نقل کرده است.
    13. فیض کاشانی که زینت فقهای حدیث‌شناس و الگوی سالکان است. تصریح به نام وی را به خط برخی از شاگردان او دیده‌ام.
    14. علامه مولی محمدطاهر فرزند محمدحسن شیرازی نجفی، نویسنده کتاب‌های مشهور مثل حجه الاسلام در شرح تهذیب الاحکام و حکمه العارفین و فوائد الدینیه در حکماء صوفیه و غیر این ها. شیخ حر به شاگردی نزد این استاد در کتاب امل الآمل تصریح کرده است.
    15. علامه محقق آقا حسین خوانساری، شارح کتاب دروس.
    16. علامه سید هاشم بحرانی، صاحب تفسیر البرهان.
    17. مولی محمد کاشی[۸].
    18. علامه مولا محمد کاشانی مقیم قم.

    شاگردان حرعاملی

    شیخ حر تنها مرد تتبع، تحقیق و نگارش نبود بلکه در تدریس و تربیت شاگردان از مردان موفق زمان خود به شمار می‌رفت. محل تدریس او در مشهد مقدس، صحن حضرت ثامن الائمه بود. گرچه به درستی از عدد شاگردان شیخ اطلاعی در دست نیست، از مکان و گفتار هم عصران شیخ این‌چنین به نظر می‌آید که درس شیخ یکی از باشکوه‌ترین کلاس‌های درس در عصر وی بوده است. از شمار بسیار شاگردان و آنان که از شیخ حر روایت نقل کرده‌‌اند می‌توان به افراد ذیل اشاره کرد:

    1. شیخ مصطفی بن عبدالواحد بن سیار حوبز؛
    2. شیخ محمد رضا فرزند شیخ مصطفی؛
    3. شیخ حسن فرزند دیگر شیخ مصطفی؛
    4. سید محمد بن محمد باقر حسینی اعرجی مختاری نائینی؛
    5. سید محمد بن محمد بدیع رضوی مشهدی؛
    6. مولی محمدفاضل بن محمد مهدی مشهدی؛
    7. سید محمد بن علی بن محیی الدین موسوی عاملی؛
    8. مولی محمدصالح بن محمد باقر قزوینی مشهور به روغنی؛
    9. مولی محمدتقی بن عبدالوهاب استرآبادی مشهدی؛
    10. مولی محمدتقی دهخوارقانی قزوینی؛
    11. سید محمد بن احمد حسینی گیلانی[۹].

    تالیفات شیخ حرعاملی

    1. وسائل الشیعة (مجموعه‌ای از روایات دربارهٔ احکام شرعی در تمام ابواب فقه است که طی بیست سال به نگارش درآمده)
    2. جواهر السنیة
    3. صحیفه ثانیه
    4. الایقاظ من الهجعة برهان علی الرجعة
    5. خلق الکافر
    6. الفوائد الطوسیة
    7. بدایة الهدایة
    8. امل الآمل
    9. اثبات الهداة
    10. هدایة الامة
    11. تعلیقه‌ای بر کتاب مزار[۱۰]
    12. کتاب الفصول المهمة فی اصول الائمة[۱۱]
    13. کتابی در رد صوفیه
    14. کتاب اجازات
    15. کتاب کشف التعمیة فی حکم التسمیة
    16. کتابی در اثبات اینکه نماز جمعه واجب عینی است.
    17. کتاب نزهة الاسماع فی الاجماع
    18. کتابی در اثبات متواتر بودن قرآن
    19. کتابی در رجال
    20. کتابی دربارهٔ منزه بودن امامان معصوم از فراموشی و سهو
    21. کتابی در اخلاق
    22. کتاب در ابطال مسئله عمومیت داشتن «حدیث منزلت»
    23. دیوان امام زین‌العابدین(علیه‌السلام)
    24. حاشیه بر کتاب کافی مرحوم کلینی
    25. حاشیه بر کتاب «من لایحضره الفقیه»
    26. حاشیه بر کتاب تهذیب شیخ طوسی
    27. رساله الاثنا عشریّه فی الرّد علی الصوفیّة
    28. حاشیه بر استبصار شیخ طوسی[۱۲]. [۱۳]

    درگذشت

    او در ۲۱ ماه رمضان ۱۱۰۴، برابر ۶ خرداد ۱۰۷۲، در سن ۷۱ سالگی درگذشت و در سرداب مدرسه میرزا جعفر درگذشت[۱۴]. و در صحن انقلاب حرم علی بن موسی الرضا(علیه‌السلام) به خاک سپرده شد[۱۵].

    جستارهای وابسته

    پانویس

    1. ↑ سایت تخصصی امیرالمومنین علیه‌السلام
    2. ↑ حموی بغدادی، یاقوت، معجم‌البلدان، 5/134
    3. ↑ اعیان الشیعه، ج1، ص199
    4. ↑ اعیان الشیعه، ج1،ص 13
    5. ↑ مجالس المؤمنین، ج 1، ص 177
    6. ↑ امل الآمل، ج 1، ص 107
    7. ↑ امل الآمل، ج 5، ص 65
    8. ↑ بحارالانوار، ج۱۰۷، ص۱۰۴ - ۱۰۹
    9. ↑ اثبات الهداة، ج۱، ص، ۱۰ - ۱۲
    10. ↑ تألیف سید شرف‌الدین علی حسینی مرعشی حائری
    11. ↑ ر بردارنده قواعد کلی که از ائمه(علیه‌السلام) دربارهٔ اصول دین، فروع دین، طب، اصول فقه و … وارد شده و بیش از هزار باب است و به چاپ رسیده‌است
    12. ↑ ر بردارنده قواعد کلی که از ائمه(علیه‌السلام) دربارهٔ اصول دین، فروع دین، طب، اصول فقه و … وارد شده و بیش از هزار باب است و به چاپ رسیده‌است
    13. ↑ الذریعة، ج ۱، ص ۲۷۱
    14. ↑ مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱)، خاندان شیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، صص۱۱۸–۱۲۲
    15. ↑ سجع البلابل، ج ۱، مقدمه
    برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/w/index.php?title=شیخ_حر_عاملی&oldid=199534»