سید محسن امین
| سید محسن امین | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | سید محسن بن سید عبدالکریم امین عامِلی |
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | ۱۲۸۴ ق، ۱۲۴۶ ش، ۱۸۶۸ م |
| محل تولد | لبنان |
| سال درگذشت | ۱۳۷۱ ق، ۱۳۳۰ ش، ۱۹۵۲ م |
| روز درگذشت | ۴ رجب |
| محل درگذشت | سوریه |
| دین | اسلام، شیعه |
| استادان |
|
| شاگردان |
|
| آثار |
|
سیدمحسن امین از جمله مفاخر بزرگ اسلامی است که بسیاری از منابع بزرگ دینی وامدار تلاش‌های وی در عرصه تهیه آثار بزرگ در زمینه نگارش تاریخی و عقیدتی هستند.
خاندان امین در گذشتههای دور قبیله «قشاقش» یا «قشاقیش» شهرت داشت. در روستای شقراء، تابع بخش هونین دیده به دنیا گشود. و در حله (سوریه) روزگار میگذراند. دست سرنوشت آنان را به جبل عامل (لبنان) کوچاند. خاندانی که از وابستگان اهلبیت پیامبر (علیه‌السلام) به شمار می‌آمد و نسب خود را به امام علی بن الحسین (علیه‌السلام) میرساند.
از علما و فقهای نامدار شیعه در قرن چهاردهم هجری و از شاگردان آخوند خراسانی بود. وی فعالیت‌های مهمی در روشنگری اسلامی و ایجاد وحدت بین مسلمانان انجام داده است. کتاب ده جلدی اعیان الشیعه از آثار معروف اوست.
آشنایی مختصر با علامه سید محسن امین
خاندان آل امین یکی از خاندان‌های مشهور علمی و از مدافعان حقوق شیعه در قرن چهاردهم هجری است. این خاندان جلیل از ذریه حسین ذی الدمعه فرزند زید شهید]] بن امام سجاد (علیه‌السلام) اند که سلسله نسبشان در اعیان الشیعه مضبوط است[۱].
اصالت این خانواده از حله عراق بوده‌اند که در قرن دوازدهم هجری به جبل عامل هجرت کردند و قریه «شقراء» ـ از توابع هونین ـ را مسکن دایمی خویش قرار دادند.
اشتهار این خاندان به آل امین به خاطر نبوغ سید محمد امین، فرزند سید موسی بن سید حیدر فرزند سید احمد بن سید ابراهیم است.
پدر بزرگوارش سید عبدالکریم فرزند سید علی بن محمد است که درباره او در اعیان الشیعه می‌خوانیم: «فکان تقیاً نقیاصالحاً صوّاما قواما طیب السریرة بکّاءأ من خشیة الله تعالی»
مادرش، دختر عالم صالح شیخ محمد حسین فلحة میسی است که درباره او در اعیان الشیعه آمده است: «و کانت من فضلیات النساء عاقلة صالحة ذکیة مدبرة, عابدة مواظبة علی الاوارد و الادعیة[۲].»
سید محسن امین در حدود سال 1284 هـ .ق متولد شد [۳] و در هفت سالگی قرآن و خط آموخت و پس از آن به نحو و صرف و منطق و معانی بیان پرداخت و در مدارس جبل عامل تحصیل کرد و از محضر مرحوم شیخ موسی شراره بهره برد. و از همان دوران صباوت آثار بلوغ فکری و نبوغ علمی در او محسوس بود.
آن بزرگوار در سال 1308 برای ادامه تحصیل به نجف اشرف هجرت کرد و پس از اتمام سطح از محضر علامه مدقق استاد شیخ محمد طه نجف و فقیه محقق حاج آقا رضا همدانی مؤلف کتاب بسیار ارجمند مصباح الفقیه و استاد الاساتید آخوند ملا‌محمد کاظم خراسانی و استاد شیخ محمدباقر نجم آبادی تهرانی و استاد توانا شریعت اصفهانی بهره گرفت[۴].
شخصیت علمی سید محسن امین
سید محسن دروس ابتدایی را در لبنان فراگرفت و در سال ۱۳۰۸ برای ادامه تحصیل رهسپار نجف اشرف شد و مقاطع سطح و خارج را به ترتیب گذراند. او شرح لمعه را نزد پسر عمویش سید علی، قوانین را نزد شیخ محمدباقر نجم‌آبادی، رسائل را نزد ملافتح‌الله اصفهانی معروف به شیخ‌الشریعـۂ و درس خارج فقه را در محضر شیخ آقا رضا همدانی و شیخ محمد طه نجف فراگرفت و مدتی نیز در جلسات فقه میرزا محمدحسن شیرازی که در سامرا اقامت داشت، حضور یافت.
دوره کامل خارج اصول را نزد آخوند محمدکاظم خراسانی (صاحب کفایـۂ) گذراند. [۵] سال‌های زندگی سید محسن در نجف، سال‌های سختی بود. او طلبه تهی‌دستی بود و حتی نان خود را از نیک‌مردی به نام حاج احمد نسیه می‌کرد، ولی پاک‌دلی و اخلاص در دانش‌اندوزی را با هیچ ثروتی عوض نمی‌کرد. به همین دلیل هنگامی که برخی از آشنایان از وی خواستند تا در درس استادی که توانایی مادی بالایی داشت، حضور یابد، بی‌درنگ گفت: هرچند آن استاد دانشوری گرانقدر است، ولی نمی‌توانم خود را راضی کرده، در درسی حاضر شوم که بهره‌مندی از ثروت استاد می‌تواند یکی از انگیزه‌های آن شمرده شود.[۶]
چیزی نگذشت که سید محسن امین در حوزه علمیه نجف در ردیف علما و دانشمندان صاحب‌اندیشه قرار گرفت و خود کرسی درسی به راه انداخت و شاگردان زیادی را مجذوب خود ساخت. او در حوزه نجف از جمله مفاخر شیعه به شمار می‌آمد. سید محسن، پس از اتمام تحصیلات در اواخر جمادی‌الثانی سال ۱۳۱۹هـ .ق بعد از ده سال و نیم اقامت در نجف در حالی که ۳۵ سال از عمرش می‌گذشت، به درخواست مردم لبنان و سوریه رهسپار شام گردید. [۷]
دوران زندگی ثمربخش امین که بیش از پنجاه سال به طول انجامید، در دمشق که وطن دوم او به شمار می‌آمد، سپری شد. علامه سید محسن امین پس از بازگشت به سوریه و لبنان دریافت که درد شیعه تنها جهل و فقر است. از این‌رو با این دو عامل بدبختی به مبارزه برخاست و جامعه خود را برای مقامی که شایسته آن بود مهیا ساخت. [۸]
سید محسن امین به علت شبهه‌پراکنی‌ای که بعد از حرکت اصلاحی او برای اصلاح مراسم عزاداری امام حسین (علیه‌السلام) درباره او در نجف مطرح شده بود، تصمیم گرفت به آن دیار سفر کند. خبر حرکت محسن امین به سوی نجف همه‌جا پخش شد و آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی [۹] مرجع بزرگ شیعیان با صدور اعلامیه‌ای علما و مردم را به استقبال از سید محسن امین دعوت کرد. مردم نیز در آن روز چنان استقبالی از او کردند که در تاریخ نجف نظیر نداشت. [۱۰] علمای نجف در تکریم و تجلیل از مقام شامخ علاّمه امین، از هیچ کوششی فروگذار نکردند و مدت‌ها به برکت قدوم وی ولیمه دادند. [۱۱] این‌گونه برخورد، نشان‌دهنده جایگاه والای علمی سید محسن امین است.
سید محسن برای بهبود وضع تحصیلی طلاب، گام‌‌های بلندی برداشت. وی می‌دانست که وقت طلاب بیش از اندازه برای فهم عبارات دشوارِ کتاب‌های کهن صرف می‌شود و مباحثی را می‌خوانند که فایده علمی و عملی چندانی ندارد. [۱۲]
به همین دلیل به تألیف کتاب‌های درسی در سطوح مختلف همت گماشت. او همچنین کتاب‌ها و مقالات بسیاری در زمینه‌های مختلف از جمله وحدت مذاهب، به رشته تحریر درآورد که شأن شیعه را در جامعه اسلامی سوریه و لبنان بالا برد و تا حد زیادی سوء تفاهم‌ها را برطرف نمود و بین مذاهب مسلمان، آشتی و وحدت برقرار ساخت تا جایی که شیعه و سنی او را به رهبری پذیرفتند. [۱۳] استاد وجیه بیضون می‌نویسد: «اگر جهان اسلام و عرب به تعداد انگشتان دست همانند او داشتند، سخنش (در جهان اسلام) برتر و پرچمش در اهتزاز می‌بود». [۱۴]
شاگردان سید محسن امین
- سید حسن فرزند عمویش سید محمود
- سید مهدی ابن سید حسن آل ابراهیم حسینی عاملی
- شیخ منیر عسیران
- سید امین ابن سید علی احمد حسینی عاملی
- شیخ علی بن شیخ محمد مروه عاملی حداثی
- شیخ عبداللطیف شبلی ناصر عاملی حداثی
- استاد ادیب تقی دمشقی
- شیخ مصطفی خلیل صوری
- شیخ علی صوری
- شیخ حسین سمرو حمّصی غوری
- شیخ علی شمیع حمصی غوری
- شیخ علی جمال دمشقی. [۱۵]
آثار سید محسن امین
- اعیان الشیعه
- تاریخ جبل عامل
- کشف الارتیاب فی أتباع محمد بن عبدالوهاب بایگانی‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine
- حاشیه بر عروة الوثقی
- حذف القتول عن علم الاصول
- لواعج الاشجان فی مقتل الحسین [۱۶]
- اصدق الاخبار فی قضیة الاخذ بالثار
- الدر النضید فی مراثی السبط الشهید
- البحر الزخار فی شرح احادیث الائمة الاطهار
- نقض الوشیعة أو الشیعة بین الحقائق و الاوهام
- المجالس السنیة فی مناقب و مصائب العترة النبویة [۱۷]
- فی رحاب ائمه اهل البیت. [۱۸]
وفات سید محسن امین
علامه سید محسن امین در شب ۴ رجب سال ۱۳۷۱ق (۱۳۳۰ ش) در دمشق درگذشت و در حرم حضرت زینب (سلام الله علیها) دفن شد. [۱۹]
پانویس
- ↑ اعیان الشیعه، ج10/333
- ↑ السید محسن الامین، ص7
- ↑ بعضی از منابع 1282 ذکر کرده‌اند که غلط است
- ↑ آشنایی مختصر با زندگانی مرحوم علامه سید محسن امین جبل عاملی https://www.tebyan.net › newindex
- ↑ جمعی از پژوهش‌گران، گلشن ابرار، معروف، ۱۳۸۲ش
- ↑ جمعی از پژوهش‌گران، گلشن ابرار، ج۲، ص۶۱۰٫
- ↑ جمعی از پژوهش‌گران، گلشن ابرار، ج۲، ص ۱۰۰
- ↑ سید محسن امین، اعیان الشیعـۂ، ترجمه کمال موسوی، ج۱، ص۶٫
- ↑ سید محسن امین درباره او می‌گوید: در سال ۱۳۵۲هـ .ق که به عراق سفر کردم، او را مورد ارزیابی قرار دادم. دیدم مردی است دارای فکری بزرگ که میدان اندیشه‌اش وسیع است. در علم و فقه بسیار وسعت‌نظر دارد. دورنگر است و ژرف اندیش. (گلشن ابرار، ج۲، ص۵۸۸)
- ↑ در این خیرمقدم گویی علاوه بر علما، فضلا، تجار و اقشار مختلف مردم، شیخ کلو الحبیب نیز که در خط مقدم مخالفان او بود، با پای خویش به استقبال آمد و دست علامه امین را بوسید و خطاب به او گفت: خداوند لعنت کند کسانی را که مرا گمراه کردند. این چهره نورانی توست که مالامال از ایمان است. مرا به خاطر سوء‌ظنی که پیدا کرده بودم، ببخش. (اندیشه تقریب، شماره ۷، ص۱۰۳)
- ↑ رحیم ابوالحسن، اندیشه تقریب، شماره۷، ص۱۰۴٫
- ↑ سید محسن امین بر این باور بود که باید کتاب‌های سودمندتر برای تدریس جایگزین کتاب‌های فعلی مانند (کفایه، رسائل) گردد. برای این کار باید کمیته‌ای از فضلا و کارشناسان ادبیات عرب تشکیل شود و در هر رشته علمی سه کتاب تدوین و مقرر کنند؛ مختصر، متوسط و مفصل. این سه کتاب از کتاب‌های مشهور گزینش شود و محور تدریس حوزه قرار گیرد. (پیام حوزه، شماره چهارم، ص۱۰۴)
- ↑ او برای اینکه نشان دهد میان شیعه و سنی فاصله‌ای نیست، در مدرسه علویه، که خود بنا نهاده بود از استادان شیعه و سنی یکسان بهره می‌برد. وحدت در این مدرسه چنان بود که علی قضمانی (دانش‌آموز اهل‌سنت) به عنوان مؤذن انتخاب شده هر روز به روش برادران اهل‌سنت در مدرسه اذان می‌گفت. روزی یکی از برادران اهل‌سنت نزدش شتافته، گفت: می‌خواهم شیعه شوم. سید فرمود فرقی میان شیعه و سنی نیست. هر وقت خواستی می‌توانی به فتوای مجتهدان شیعه عمل کنی. مرد همچنان از سید می‌خواست او را شیعه کند. سید امین نگاهی مهرآمیز به وی افکند و فرمود: بگو: لا اله الا الله، محمد۶ رسول الله. چون این مرد این کلمات را بر زبان آورد، سید فرمود اینک شیعه جعفری شدی. (گلشن ابرار، ج۲، ص۶۱۵)
- ↑ سید محسن امین، شرح وصال، ترجمه المجالس السنیـۂ، ص۱۹٫
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج ۱۰، ص۳۷۱
- ↑ وی این کتاب را به علت وجود احادیث فاقد سند تاریخی راجع به حوادث کربلا که ذاکران و خطیبان در منبر قرائت می‌کردند و غالب آنها جعلی، دروغ و اضافات خودشان برای تحریک عواطف شنوندگان بود، با استفاده از منابع تاریخی معتبر به رشته تحریر درآورده است.
- ↑ السید محسن الامین، اعیان الشیعة، دارالتعارف، چاپ هجدهم، ص ۲۶۳–۳۶۱، بیروت: ۱۹۸۶ م
- ↑ ترجمه شده توسط مرحوم علی حجتی کرمانی با نام سیرهٔ معصومان
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۳۸۳
