شیخ عباس قمی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات شخصیت | {{جعبه اطلاعات شخصیت | ||
| عنوان = | | عنوان = عباس قمی | ||
| تصویر = شیخ عباس قمی.jpg | | تصویر = شیخ عباس قمی.jpg | ||
| نام = عباس بن محمدرضا قُمی | | نام = عباس بن محمدرضا قُمی | ||
| نام‌های دیگر = عباس | | نام‌های دیگر = {{فهرست جعبه افقی |شیخ عباس قمی |محدث قمی }} | ||
| سال تولد = ۱۲۹۴ | | سال تولد = ۱۲۹۴ ق | ||
| تاریخ تولد = | | تاریخ تولد = | ||
| محل تولد = [[قم]] | | محل تولد = [[قم]] | ||
| سال درگذشت = ۱۳۵۹ | | سال درگذشت = ۱۳۵۹ ق | ||
| تاریخ درگذشت = ۲۲ [[ذی الحجه|ذی‌الحجه]] | | تاریخ درگذشت = ۲۲ [[ذی الحجه|ذی‌الحجه]] | ||
| محل درگذشت = [[عراق]] | | محل درگذشت ={{فهرست جعبه افقی| [[عراق]] |[[نجف]] }} | ||
| استادان = {{فهرست جعبه عمودی | [[سید محمد کاظم طباطبایی یزدی|سید محمد کاظم طباطبائی یزدی]]| [[میرزا حسین نوری]]| [[میرزا محمدتقی شیرازی]]}} | | استادان = {{فهرست جعبه عمودی | [[سید محمد کاظم طباطبایی یزدی|سید محمد کاظم طباطبائی یزدی]]| [[میرزا حسین نوری]]| [[میرزا محمدتقی شیرازی]]}} | ||
| شاگردان = {{فهرست جعبه عمودی | [[آقا بزرگ تهرانی|آقا بزرگ طهرانی]]| سردار کابلی| [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی]]| عبدالحسین فقیهی رشتی| ملا علی واعظ خیابانی تبریزی| [[سید محمد هادی میلانی]]}} | | شاگردان = {{فهرست جعبه عمودی | [[آقا بزرگ تهرانی|آقا بزرگ طهرانی]]| سردار کابلی| [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی]]| عبدالحسین فقیهی رشتی| ملا علی واعظ خیابانی تبریزی| [[سید محمد هادی میلانی]]}} | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
| مذهب = [[مذهب شیعه|شیعه]] | | مذهب = [[مذهب شیعه|شیعه]] | ||
| آثار = {{فهرست جعبه افقی| [[مفاتیح‌الجنان]]| سفینة البحار| منتهی الآمال}} | | آثار = {{فهرست جعبه افقی| [[مفاتیح‌الجنان]]| سفینة البحار| منتهی الآمال}} | ||
| فعالیت‌ها = | | فعالیت‌ها = [[محدّث|محدث]] | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
}} | }} | ||
''' | '''عباس قمی''' (م ۱۳۵۹ق)، عالم بزرگ [[مذهب شیعه|شیعی]] قرن چهاردهم قمری است. | ||
شیخ عباس قمی یکی از [[محدّث|محدثان]] و مورخان بزرگ [[مذهب شیعه|شیعه]] بود که با نگارش [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح‌الجنان]] اسم خود را در جهان [[مذهب شیعه|تشیع]] جاودانه ساخت. وی در طول عمر پربرکت خود بیش از ۶۰ کتاب را به رشته تحریر درآورد [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح‌الجنان]]، [[سفینة البحار (کتاب)|سفینة البحار]] و [[منتهی الآمال (کتاب)|منتهی الآمال]] از مشهورترین تألیفات اوست. | |||
عباس قمی یکی از [[محدثان]] و مورخان بزرگ [[شیعه]] بود که با نگارش مفاتیح‌الجنان اسم خود را در جهان تشیع جاودانه ساخت. وی در طول عمر پربرکت خود بیش از ۶۰ کتاب را به رشته تحریر درآورد [[مفاتیح‌الجنان]]، [[سفینة البحار]] و [[منتهی الآمال]] از مشهورترین تألیفات اوست. | |||
== زندگی‌نامه شیخ عباس قمی == | == زندگی‌نامه شیخ عباس قمی == | ||
شیخ عباس در سال ۱۲۹۴ق در [[قم]] به دنیا آمد<ref>قمی، الفوائد الرضویه، ۱۳۲۷ش، ص۲۲۱</ref>. پدرش <big>محمدرضا قمی</big> فردی متدین و مرجع مردم برای آگاهی از وظایف شرعی بود. مادر شیخ عباس به نام <big>بانو زینت</big> نیز از زنان متدین و پارسا بود<ref>احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش</ref>. شیخ عباس قمی درباره وی می‌گوید: من هر موفقیتی که دارم از برکت مادرم است؛ زیرا ایشان سعی داشت همیشه مرا با طهارت کامل شیر دهد<ref>دوانی، مفاخر اسلام، ۱۳۷۹ش، ج۱۱، ص۴۰</ref>. | شیخ عباس در سال ۱۲۹۴ق در [[قم]] به دنیا آمد<ref>قمی، الفوائد الرضویه، ۱۳۲۷ش، ص۲۲۱</ref>. پدرش <big>محمدرضا قمی</big> فردی متدین و مرجع مردم برای آگاهی از وظایف شرعی بود. مادر شیخ عباس به نام <big>بانو زینت</big> نیز از زنان متدین و پارسا بود<ref>احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش</ref>. شیخ عباس قمی درباره وی می‌گوید: من هر موفقیتی که دارم از برکت مادرم است؛ زیرا ایشان سعی داشت همیشه مرا با طهارت کامل شیر دهد<ref>دوانی، مفاخر اسلام، ۱۳۷۹ش، ج۱۱، ص۴۰</ref>. | ||
شیخ عباس در بازگشت از [[نجف]] به قم ازدواج کرد. وی دختر سید زکریا قزوینی از علمای قم را به همسری برگزید؛ اما این وصلت پس از چندی به جدایی انجامید. محدث قمی هنگامی که در [[مشهد مقدس|مشهد]] اقامت داشت، با دختر [[آیت‌الله سید احمد طباطبایی]] ازدواج کرد<ref> احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش</ref>. | شیخ عباس در بازگشت از [[نجف]] به قم ازدواج کرد. وی دختر سید زکریا قزوینی از علمای قم را به همسری برگزید؛ اما این وصلت پس از چندی به جدایی انجامید. محدث قمی هنگامی که در [[مشهد مقدس|مشهد]] اقامت داشت، با دختر [[سید احمد طباطبایی|آیت‌الله سید احمد طباطبایی]] ازدواج کرد<ref> احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش</ref>. | ||
== تحصیل شیخ عباس قمی == | == تحصیل شیخ عباس قمی == | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۱: | ||
او در دوران نوجوانی مراحل آغازین تحصیلات حوزوی را به پایان برده بود و در سال 1316 قمری به دنبال فراگیری دانش، عازم [[نجف اشرف]] گردید<ref>واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، ص 181، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش</ref>. | او در دوران نوجوانی مراحل آغازین تحصیلات حوزوی را به پایان برده بود و در سال 1316 قمری به دنبال فراگیری دانش، عازم [[نجف اشرف]] گردید<ref>واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، ص 181، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش</ref>. | ||
از آنجا که شیخ عباس اشتیاق وصف ناپذیری به شناخت راویان و [[محدثان]] و نقل اخبار [[اهل بیت | از آنجا که شیخ عباس اشتیاق وصف ناپذیری به شناخت راویان و [[محدّث|محدثان]] و نقل اخبار [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیه‌السلام)]] داشت، شیفته [[میرزا حسین نوری|حاج میرزا حسین نوری]] (متوفای 1320ق) گشت و در درس او شرکت جست<ref>واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، ص 181، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش</ref>. شیخ عباس قمی بر آن بود تا آنچه را از استاد فرا میگیرد بی کم و کاست بنویسد و همانند استاد، بازگویش کند. به همین سبب طولی نکشید که به کمک حافظه قوی و تلاش پیگیر به مقام و منزلت والایی در نزد استاد خود دست یافت؛ تا آنجا که در همان ایام نسخه‌برداریِ [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک الوسائل]] را در اختیار گرفت. | ||
محدث قمی درک محضر این استاد بزرگ را لطف خداوند میداند و مینویسد: «... پس [[خدا|خداوند]] متعال ملازمت ثقة الاسلام نوری طبرسی را به من منّت گذارد، مستدرک الوسائل را برای او نسخه برداری کردم که برای چاپ به [[ایران]] فرستاده شد<ref>واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، ص 181 و 182، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش</ref>». | |||
وی چهار سال در محضر محدّث نوری بود و در این چهار سال تلاش و کوشش او به حدّی رسید که جزو شاگردان طراز اول استاد به شمار رفت. سپس در سال 1322 قمری به قم بازگشت و مشغول تألیف و تدریس و وعظ و ارشاد مردم شد و تا سال 1329 قمری در این شهر مذهبی اقامت داشت. در این ایام عازم [[بیت الله الحرام]] شد و پس از مراجعت از زیارت خانه خدا | وی چهار سال در محضر محدّث نوری بود و در این چهار سال تلاش و کوشش او به حدّی رسید که جزو شاگردان طراز اول استاد به شمار رفت. سپس در سال 1322 قمری به قم بازگشت و مشغول تألیف و تدریس و وعظ و ارشاد مردم شد و تا سال 1329 قمری در این شهر مذهبی اقامت داشت. در این ایام عازم [[مسجدالحرام|بیت الله الحرام]] شد و پس از مراجعت از زیارت خانه خدا همچنان در قم سکونت داشت. در سال 1332 قمری بنا به عللی -مخصوصاً به موجب تنگدستی- به [[مشهد]] مقدّس مهاجرت کرد و در آنجا سکونت گزید<ref>تاریخ قم، 274</ref>. | ||
== نکاتی از ویژگی‌های اخلاقی شیخ == | == نکاتی از ویژگی‌های اخلاقی شیخ == | ||
شیخ عباس قمی در زمان خود یکی از مربّیان بزرگ و معلّمان اخلاق اسلامی در میان مردم و حوزههای علمیه شناخته میشده و در کلیه اخلاق حسنه و ملکات فاضله انسانی برجسته بود. در مسیری که می رفت اگر کوچک‌ترین | شیخ عباس قمی در زمان خود یکی از مربّیان بزرگ و معلّمان اخلاق اسلامی در میان مردم و حوزههای علمیه شناخته میشده و در کلیه اخلاق حسنه و ملکات فاضله انسانی برجسته بود. در مسیری که می رفت اگر کوچک‌ترین شبههای در دلش رخنه میکرد که قدمش برای خدا نیست یا وسوسهای قلبش را می لرزاند بدون هیچ تأمل، از آنجا باز میگشت. | ||
یکی از ویژگی‌های اخلاقی ایشان این بود که علاقه زیادی به مطالعه و نوشتن داشته است. هم درس و هم دوره اش [[ | یکی از ویژگی‌های اخلاقی ایشان این بود که علاقه زیادی به مطالعه و نوشتن داشته است. هم درس و هم دوره اش [[محمدمحسن بن علی منزوی تهرانی|آیت اللَّه شیخ آقا بزرگ تهرانی]]، در بارۀ او مینویسد: «... او پیوسته سرگرم کار بود، عشق شدید به نوشتن، بحث و تحقیق داشت. هیچ چیز او را از این شوق و عشق منصرف نمیکرد و مانعی در این راه نمی شناخت». | ||
یکی دیگر از خصلت های پسندیده آن مرحوم پایبندی به [[نماز شب]] و شب زنده داری و قرائت قرآن و تلاوت [[دعا|ادعیه]] و اوراد و اذکار مأثور، از [[ائمه | یکی دیگر از خصلت های پسندیده آن مرحوم پایبندی به [[نماز شب]] و شب زنده داری و قرائت قرآن و تلاوت [[دعا|ادعیه]] و اوراد و اذکار مأثور، از [[ائمه|ائمه معصومین (علیه‌السلام)]] بود و در این مورد فرزند بزرگش می‌گوید: «تا آنجا که من به خاطر دارم بیداری آخر شب از آن مرحوم فوت نشد، حتی در سفرها» او مانند [[محمد بن حسن طوسی|شیخ طوسی]] که نخست خود به [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]] عمل کرد، قبل از دیگران خود به مفاتیح‌الجنان عمل میکرد. | ||
یکی دیگر از ملکات روحی و سجایای اخلاقی آن مرحوم، تواضع بسیار و همه‌جانبه ای بود که از خود نشان | یکی دیگر از ملکات روحی و سجایای اخلاقی آن مرحوم، تواضع بسیار و همه‌جانبه ای بود که از خود نشان میداد، در خانه و مدرسه و خیابان، هر کس را که میدیدند خاصه علما و از بین آنان بیشتر به کسانی که با [[حدیث]] و اخبار [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیه‌السلام)]] سر و کار داشتند فروتنی مینمود و هیچ گاه در مجالسی که وارد میشد در صدر مجلس نمینشست و هرگز خود را بر دیگران مقدم نمی‌داشت. آثار صدق و صفا از رخسار و رفتار وی هویدا بود<ref>بخش ویژگی‌های اخلاقی این مقاله، برگرفته شده از: مجله نورعلم، دوره دوم، شماره دوم، شماره مسلسل 14، با عنوان: «نجوم امت» (11): آیة اللّه حاج شیخ عباس قمی (رحمه الله) با اضافات و اصلاحات، ص 24- 27. ر. ک: مرکز کامپیوتری اسلامی نور، نرم‌افزار محدث قمی، شناخت نامه محدث قمی، ص 24- 27</ref>. | ||
== آثار و تألیفات شیخ عباس قمی == | == آثار و تألیفات شیخ عباس قمی == | ||
محدث قمی از عالمان پرکار و با اخلاص بود و در تاریخ، [[رجال]]، [[تراجم]]، [[علوم قرآن]]، [[اخلاق]]، [[عقاید]] و [[علم حدیث]] تألیف کرده است<ref>برای آگاهی بیشتر از سایر تألیفات شیخ عباس قمی(ره) به منابعی مانند «الذریعة إلی تصانیف الشیعة» و نرم‌افزارهای «تراجم و کتابشناسی» و مجموعه آثار شیخ عباس قمی از آثار مرکز تحقیقات کامپیوتری نور مراجعه کنید</ref>، که به چند نمونه اشاره می‌شود: | محدث قمی از عالمان پرکار و با اخلاص بود و در تاریخ، [[رجال]]، [[تراجم]]، [[علوم قرآن]]، [[اخلاق]]، [[عقاید]] و [[علم حدیث]] تألیف کرده است<ref>برای آگاهی بیشتر از سایر تألیفات شیخ عباس قمی(ره) به منابعی مانند «الذریعة إلی تصانیف الشیعة» و نرم‌افزارهای «تراجم و کتابشناسی» و مجموعه آثار شیخ عباس قمی از آثار مرکز تحقیقات کامپیوتری نور مراجعه کنید</ref>، که به چند نمونه اشاره می‌شود: | ||
# کلمات لطیفه (در علم اخلاق) | |||
# کلمات لطیفه (در | |||
# الدرّ النظیم فی لغات القرآن العظیم<ref>عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، طبقات مفسران شیعه، ص 854، نوید اسلام، قم، چاپ چهارم، 1387ش</ref>، | # الدرّ النظیم فی لغات القرآن العظیم<ref>عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، طبقات مفسران شیعه، ص 854، نوید اسلام، قم، چاپ چهارم، 1387ش</ref>، | ||
# کحل البصر فی سیرة سید البشر<ref>این کتاب، توسط محمد محمدی اشتهاردی، تحت عنوان «سیرت پیامبر اعظم و مهربان» به زبان فارسی ترجمه شده است؛ محمدی اشتهاردی، محمد، سیرت پیامبر اعظم و مهربان، انتشارات ناصر، قم، چاپ اول، 1385ش</ref>؛ یعنی سرمه چشم، پیرامون زندگی سرور انسانها [[ | # کحل البصر فی سیرة سید البشر<ref>این کتاب، توسط محمد محمدی اشتهاردی، تحت عنوان «سیرت پیامبر اعظم و مهربان» به زبان فارسی ترجمه شده است؛ محمدی اشتهاردی، محمد، سیرت پیامبر اعظم و مهربان، انتشارات ناصر، قم، چاپ اول، 1385ش</ref>؛ یعنی سرمه چشم، پیرامون زندگی سرور انسانها [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)]] | ||
# کتاب نقد [[الوسائل]] (مختصر کتاب [[وسائل الشیعه]] [[شیخ حر عاملی]]) | # کتاب نقد [[الوسائل (کتاب)|الوسائل]] (مختصر کتاب [[وسائل الشیعه (کتاب)|وسائل‌الشیعه]] [[محمد بن حسن حر عاملی|شیخ حر عاملی]]) | ||
# شرح حکم نهج‌البلاغه (شرح کلمات قصار [[ | # شرح حکم نهج‌البلاغه (شرح کلمات قصار [[علی بن ابی‌طالب|امام علی(علیه‌السلام)]] در [[نهج‌البلاغه (کتاب)|نهج‌البلاغه]]) | ||
# وقایع الایام (فیض العلام فی عمل الشهور و وقایع الایام)؛ در این کتاب، علاوه بر وقایع و حوادث تاریخی، به اعمال روزها و ماههای قمری نیز پرداخته شده است<ref>شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 25، ص 128، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق</ref>. | # وقایع الایام (فیض العلام فی عمل الشهور و وقایع الایام)؛ در این کتاب، علاوه بر وقایع و حوادث تاریخی، به اعمال روزها و ماههای قمری نیز پرداخته شده است<ref>شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 25، ص 128، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق</ref>. | ||
# سفینة البحار<ref>شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 12، ص 195، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق</ref>؛ این کتاب، فهرست موضوعی [[بحارالانوار]] [[علامه مجلسی]] است. ایشان آن را در دو جلد تنظیم نموده و در جهت آسان نمودن مراجعه به بحارالانوار نوشته است. | # سفینة البحار<ref>شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 12، ص 195، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق</ref>؛ این کتاب، فهرست موضوعی [[بحارالانوار]] [[محمد باقر مجلسی|علامه مجلسی]] است. ایشان آن را در دو جلد تنظیم نموده و در جهت آسان نمودن مراجعه به بحارالانوار نوشته است. | ||
# مفاتیح‌الجنان؛ کتاب مشهوری که در اکثر مشاهد مشرف و خانههای [[شیعیان]] مورد استفاده بوده و به عربی نوشته شده و به فارسی نیز ترجمه گردیده است. این کتاب شریف در جایگاه خود کم‌نظیر است؛ زیرا بسیاری از [[دعا|دعاها]] و [[نوافل]] و [[مستحب|مستحباب]] و [[زیارت|زیارات]] ائمه اطهار(علیه‌السلام) را در یکجا گردآوری کرده و در دسترس همگان قرار داده است. | # مفاتیح‌الجنان؛ کتاب مشهوری که در اکثر مشاهد مشرف و خانههای [[مذهب شیعه|شیعیان]] مورد استفاده بوده و به عربی نوشته شده و به فارسی نیز ترجمه گردیده است. این کتاب شریف در جایگاه خود کم‌نظیر است؛ زیرا بسیاری از [[دعا|دعاها]] و [[نافله|نوافل]] و [[مستحب|مستحباب]] و [[زیارت|زیارات]] ائمه اطهار(علیه‌السلام) را در یکجا گردآوری کرده و در دسترس همگان قرار داده است. | ||
# | # منتهی الآمال فی تاریخ النبی و الآل<ref>شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ وج 23، ص 9، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق</ref>؛ در زمینۀ زندگانی [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)]]، [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|حضرت زهرا (سلام الله علیها)]] و [[ائمه |ائمه اطهار(علیه‌السلام)]] و تاریخ ولادت و وفات و وقایع دوران آنها نوشته شده است. | ||
# [[منازل الآخره]]<ref>شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 22، ص 245، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق</ref>؛ کتاب نفیسی است که مکرر چاپ شده و مراحل دشوار سفر آخرت را بر اساس روایات بررسی نموده و توشه لازم را یادآور شده است. | # [[منازل الآخره (کتاب)|منازل الآخره]]<ref>شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 22، ص 245، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق</ref>؛ کتاب نفیسی است که مکرر چاپ شده و مراحل دشوار سفر آخرت را بر اساس روایات بررسی نموده و توشه لازم را یادآور شده است. | ||
== نرم‌افزار محدث قمی == | == نرم‌افزار محدث قمی == | ||
نرم‌افزار مجموعه آثار محدث قمی با هدف نشر آثار شیخ عباس قمی در [[مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی]] تهیه و تنظیم شده است<ref>مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی</ref>. | نرم‌افزار مجموعه آثار محدث قمی با هدف نشر آثار شیخ عباس قمی در [[مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی]] تهیه و تنظیم شده است<ref>مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی</ref>. | ||
== | == درگذشت == | ||
محدث قمی پس از عمری تلاش و خدمت به اسلام و مسلمین و تحمل سختی‌ها و مرارات زمان به ویژه در اواخر عمر که مصادف با توطئههای دشمنان اسلام و دین زدایی رضاخانی بود، در شب سه شنبه بیست و دوم ذیحجه سال 1359 قمری بدرود حیات گفت و پس از [[تشییع]]، در [[نجف اشرف]] صحن مطهر علی(علیه‌السلام) در جوار استادش مرحوم حاجی نوری به خاک سپرده شد<ref>جمعی از نویسندگان، گلشن ابرار، ج 2، ص 574، نور السجاد، قم، 1384ش</ref>. | محدث قمی پس از عمری تلاش و خدمت به اسلام و مسلمین و تحمل سختی‌ها و مرارات زمان به ویژه در اواخر عمر که مصادف با توطئههای دشمنان اسلام و دین زدایی [[رضاخان|رضاخانی]] بود، در شب سه شنبه بیست و دوم [[ذی الحجه|ذیحجه]] سال 1359 قمری بدرود حیات گفت و پس از [[مذهب شیعه|تشییع]]، در [[نجف اشرف]] صحن مطهر علی (علیه‌السلام) در جوار استادش مرحوم حاجی نوری به خاک سپرده شد<ref>جمعی از نویسندگان، گلشن ابرار، ج 2، ص 574، نور السجاد، قم، 1384ش</ref>. | ||
== جستارهای وابسته == | |||
* [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح‌الجنان]] | |||
* [[قم]] | |||
* [[مشهد]] | |||
* [[نماز شب]] | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
{{علمای اسلام}} | |||
[[رده:عالمان]] | [[رده:عالمان]] | ||
[[رده:عالمان شیعه]] | [[رده:عالمان شیعه]] | ||
[[رده:محدثان شیعه]] | [[رده:محدثان شیعه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۳
| عباس قمی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | عباس بن محمدرضا قُمی |
| نام‌های دیگر |
|
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | ۱۲۹۴ ق، ۱۲۵۵ ش، ۱۸۷۷ م |
| محل تولد | قم |
| سال درگذشت | ۱۳۵۹ ق، ۱۳۱۸ ش، ۱۹۴۰ م |
| روز درگذشت | ۲۲ ذی‌الحجه |
| محل درگذشت | |
| دین | اسلام، شیعه |
| استادان | |
| شاگردان |
|
| آثار |
|
| فعالیت‌ها | محدث |
عباس قمی (م ۱۳۵۹ق)، عالم بزرگ شیعی قرن چهاردهم قمری است. شیخ عباس قمی یکی از محدثان و مورخان بزرگ شیعه بود که با نگارش مفاتیح‌الجنان اسم خود را در جهان تشیع جاودانه ساخت. وی در طول عمر پربرکت خود بیش از ۶۰ کتاب را به رشته تحریر درآورد مفاتیح‌الجنان، سفینة البحار و منتهی الآمال از مشهورترین تألیفات اوست.
زندگی‌نامه شیخ عباس قمی
شیخ عباس در سال ۱۲۹۴ق در قم به دنیا آمد[۱]. پدرش محمدرضا قمی فردی متدین و مرجع مردم برای آگاهی از وظایف شرعی بود. مادر شیخ عباس به نام بانو زینت نیز از زنان متدین و پارسا بود[۲]. شیخ عباس قمی درباره وی می‌گوید: من هر موفقیتی که دارم از برکت مادرم است؛ زیرا ایشان سعی داشت همیشه مرا با طهارت کامل شیر دهد[۳].
شیخ عباس در بازگشت از نجف به قم ازدواج کرد. وی دختر سید زکریا قزوینی از علمای قم را به همسری برگزید؛ اما این وصلت پس از چندی به جدایی انجامید. محدث قمی هنگامی که در مشهد اقامت داشت، با دختر آیت‌الله سید احمد طباطبایی ازدواج کرد[۴].
تحصیل شیخ عباس قمی
شیخ عباس قمی دوران کودکی و نوجوانی را در زادگاهش شهر قم گذراند[۵] و دروس مقدماتی را نزد استادانی بزرگ فراگرفت.
او در دوران نوجوانی مراحل آغازین تحصیلات حوزوی را به پایان برده بود و در سال 1316 قمری به دنبال فراگیری دانش، عازم نجف اشرف گردید[۶].
از آنجا که شیخ عباس اشتیاق وصف ناپذیری به شناخت راویان و محدثان و نقل اخبار اهل‌بیت (علیه‌السلام) داشت، شیفته حاج میرزا حسین نوری (متوفای 1320ق) گشت و در درس او شرکت جست[۷]. شیخ عباس قمی بر آن بود تا آنچه را از استاد فرا میگیرد بی کم و کاست بنویسد و همانند استاد، بازگویش کند. به همین سبب طولی نکشید که به کمک حافظه قوی و تلاش پیگیر به مقام و منزلت والایی در نزد استاد خود دست یافت؛ تا آنجا که در همان ایام نسخه‌برداریِ مستدرک الوسائل را در اختیار گرفت.
محدث قمی درک محضر این استاد بزرگ را لطف خداوند میداند و مینویسد: «... پس خداوند متعال ملازمت ثقة الاسلام نوری طبرسی را به من منّت گذارد، مستدرک الوسائل را برای او نسخه برداری کردم که برای چاپ به ایران فرستاده شد[۸]».
وی چهار سال در محضر محدّث نوری بود و در این چهار سال تلاش و کوشش او به حدّی رسید که جزو شاگردان طراز اول استاد به شمار رفت. سپس در سال 1322 قمری به قم بازگشت و مشغول تألیف و تدریس و وعظ و ارشاد مردم شد و تا سال 1329 قمری در این شهر مذهبی اقامت داشت. در این ایام عازم بیت الله الحرام شد و پس از مراجعت از زیارت خانه خدا همچنان در قم سکونت داشت. در سال 1332 قمری بنا به عللی -مخصوصاً به موجب تنگدستی- به مشهد مقدّس مهاجرت کرد و در آنجا سکونت گزید[۹].
نکاتی از ویژگی‌های اخلاقی شیخ
شیخ عباس قمی در زمان خود یکی از مربّیان بزرگ و معلّمان اخلاق اسلامی در میان مردم و حوزههای علمیه شناخته میشده و در کلیه اخلاق حسنه و ملکات فاضله انسانی برجسته بود. در مسیری که می رفت اگر کوچک‌ترین شبههای در دلش رخنه میکرد که قدمش برای خدا نیست یا وسوسهای قلبش را می لرزاند بدون هیچ تأمل، از آنجا باز میگشت.
یکی از ویژگی‌های اخلاقی ایشان این بود که علاقه زیادی به مطالعه و نوشتن داشته است. هم درس و هم دوره اش آیت اللَّه شیخ آقا بزرگ تهرانی، در بارۀ او مینویسد: «... او پیوسته سرگرم کار بود، عشق شدید به نوشتن، بحث و تحقیق داشت. هیچ چیز او را از این شوق و عشق منصرف نمیکرد و مانعی در این راه نمی شناخت».
یکی دیگر از خصلت های پسندیده آن مرحوم پایبندی به نماز شب و شب زنده داری و قرائت قرآن و تلاوت ادعیه و اوراد و اذکار مأثور، از ائمه معصومین (علیه‌السلام) بود و در این مورد فرزند بزرگش می‌گوید: «تا آنجا که من به خاطر دارم بیداری آخر شب از آن مرحوم فوت نشد، حتی در سفرها» او مانند شیخ طوسی که نخست خود به مصباح المتهجد عمل کرد، قبل از دیگران خود به مفاتیح‌الجنان عمل میکرد.
یکی دیگر از ملکات روحی و سجایای اخلاقی آن مرحوم، تواضع بسیار و همه‌جانبه ای بود که از خود نشان میداد، در خانه و مدرسه و خیابان، هر کس را که میدیدند خاصه علما و از بین آنان بیشتر به کسانی که با حدیث و اخبار اهل‌بیت (علیه‌السلام) سر و کار داشتند فروتنی مینمود و هیچ گاه در مجالسی که وارد میشد در صدر مجلس نمینشست و هرگز خود را بر دیگران مقدم نمی‌داشت. آثار صدق و صفا از رخسار و رفتار وی هویدا بود[۱۰].
آثار و تألیفات شیخ عباس قمی
محدث قمی از عالمان پرکار و با اخلاص بود و در تاریخ، رجال، تراجم، علوم قرآن، اخلاق، عقاید و علم حدیث تألیف کرده است[۱۱]، که به چند نمونه اشاره می‌شود:
- کلمات لطیفه (در علم اخلاق)
- الدرّ النظیم فی لغات القرآن العظیم[۱۲]،
- کحل البصر فی سیرة سید البشر[۱۳]؛ یعنی سرمه چشم، پیرامون زندگی سرور انسانها پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)
- کتاب نقد الوسائل (مختصر کتاب وسائل‌الشیعه شیخ حر عاملی)
- شرح حکم نهج‌البلاغه (شرح کلمات قصار امام علی(علیه‌السلام) در نهج‌البلاغه)
- وقایع الایام (فیض العلام فی عمل الشهور و وقایع الایام)؛ در این کتاب، علاوه بر وقایع و حوادث تاریخی، به اعمال روزها و ماههای قمری نیز پرداخته شده است[۱۴].
- سفینة البحار[۱۵]؛ این کتاب، فهرست موضوعی بحارالانوار علامه مجلسی است. ایشان آن را در دو جلد تنظیم نموده و در جهت آسان نمودن مراجعه به بحارالانوار نوشته است.
- مفاتیح‌الجنان؛ کتاب مشهوری که در اکثر مشاهد مشرف و خانههای شیعیان مورد استفاده بوده و به عربی نوشته شده و به فارسی نیز ترجمه گردیده است. این کتاب شریف در جایگاه خود کم‌نظیر است؛ زیرا بسیاری از دعاها و نوافل و مستحباب و زیارات ائمه اطهار(علیه‌السلام) را در یکجا گردآوری کرده و در دسترس همگان قرار داده است.
- منتهی الآمال فی تاریخ النبی و الآل[۱۶]؛ در زمینۀ زندگانی رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، حضرت زهرا (سلام الله علیها) و ائمه اطهار(علیه‌السلام) و تاریخ ولادت و وفات و وقایع دوران آنها نوشته شده است.
- منازل الآخره[۱۷]؛ کتاب نفیسی است که مکرر چاپ شده و مراحل دشوار سفر آخرت را بر اساس روایات بررسی نموده و توشه لازم را یادآور شده است.
نرم‌افزار محدث قمی
نرم‌افزار مجموعه آثار محدث قمی با هدف نشر آثار شیخ عباس قمی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تهیه و تنظیم شده است[۱۸].
درگذشت
محدث قمی پس از عمری تلاش و خدمت به اسلام و مسلمین و تحمل سختی‌ها و مرارات زمان به ویژه در اواخر عمر که مصادف با توطئههای دشمنان اسلام و دین زدایی رضاخانی بود، در شب سه شنبه بیست و دوم ذیحجه سال 1359 قمری بدرود حیات گفت و پس از تشییع، در نجف اشرف صحن مطهر علی (علیه‌السلام) در جوار استادش مرحوم حاجی نوری به خاک سپرده شد[۱۹].
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ قمی، الفوائد الرضویه، ۱۳۲۷ش، ص۲۲۱
- ↑ احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش
- ↑ دوانی، مفاخر اسلام، ۱۳۷۹ش، ج۱۱، ص۴۰
- ↑ احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش
- ↑ ناصرالشریعه، محمد حسن، تاریخ قم، ص 274، دار العلم، قم، 1345ش
- ↑ واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، ص 181، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش
- ↑ واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، ص 181، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش
- ↑ واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، ص 181 و 182، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش
- ↑ تاریخ قم، 274
- ↑ بخش ویژگی‌های اخلاقی این مقاله، برگرفته شده از: مجله نورعلم، دوره دوم، شماره دوم، شماره مسلسل 14، با عنوان: «نجوم امت» (11): آیة اللّه حاج شیخ عباس قمی (رحمه الله) با اضافات و اصلاحات، ص 24- 27. ر. ک: مرکز کامپیوتری اسلامی نور، نرم‌افزار محدث قمی، شناخت نامه محدث قمی، ص 24- 27
- ↑ برای آگاهی بیشتر از سایر تألیفات شیخ عباس قمی(ره) به منابعی مانند «الذریعة إلی تصانیف الشیعة» و نرم‌افزارهای «تراجم و کتابشناسی» و مجموعه آثار شیخ عباس قمی از آثار مرکز تحقیقات کامپیوتری نور مراجعه کنید
- ↑ عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، طبقات مفسران شیعه، ص 854، نوید اسلام، قم، چاپ چهارم، 1387ش
- ↑ این کتاب، توسط محمد محمدی اشتهاردی، تحت عنوان «سیرت پیامبر اعظم و مهربان» به زبان فارسی ترجمه شده است؛ محمدی اشتهاردی، محمد، سیرت پیامبر اعظم و مهربان، انتشارات ناصر، قم، چاپ اول، 1385ش
- ↑ شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 25، ص 128، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق
- ↑ شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 12، ص 195، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق
- ↑ شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ وج 23، ص 9، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق
- ↑ شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 22، ص 245، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق
- ↑ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
- ↑ جمعی از نویسندگان، گلشن ابرار، ج 2، ص 574، نور السجاد، قم، 1384ش
