افزودن پیوند

    شیخ عباس قمی: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌وحدت
    بدون خلاصۀ ویرایش
     
    (۳۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    {{جعبه اطلاعات شخصیت
    | عنوان = عباس قمی
    | تصویر = شیخ عباس قمی.jpg
    | نام = عباس بن محمدرضا قُمی
    | نام‌های دیگر = {{فهرست جعبه افقی |شیخ عباس قمی |محدث قمی }}
    | سال تولد = ۱۲۹۴ ق
    | تاریخ تولد =
    | محل تولد = [[قم]]
    | سال درگذشت =  ۱۳۵۹ ق
    | تاریخ درگذشت = ۲۲ [[ذی الحجه|ذی‌الحجه]]
    | محل درگذشت ={{فهرست جعبه افقی| [[عراق]] |[[نجف]] }}
    | استادان = {{فهرست جعبه عمودی | [[سید محمد کاظم طباطبایی یزدی|سید محمد کاظم طباطبائی یزدی]]| [[میرزا حسین نوری]]| [[میرزا محمدتقی شیرازی]]}}
    | شاگردان = {{فهرست جعبه عمودی | [[آقا بزرگ تهرانی|آقا بزرگ طهرانی]]| سردار کابلی| [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی]]| عبدالحسین فقیهی رشتی| ملا علی واعظ خیابانی تبریزی| [[سید محمد هادی میلانی]]}}
    | دین = [[اسلام]]
    | مذهب = [[مذهب شیعه|شیعه]]
    | آثار = {{فهرست جعبه افقی| [[مفاتیح‌الجنان]]| سفینة البحار| منتهی الآمال}}
    | فعالیت‌ها = [[محدّث|محدث]]
    | وبگاه =
    }}
    '''عباس قمی''' (م ۱۳۵۹ق)، عالم بزرگ [[مذهب شیعه|شیعی]] قرن چهاردهم قمری است.
    شیخ عباس قمی یکی از [[محدّث|محدثان]] و مورخان بزرگ [[مذهب شیعه|شیعه]] بود که با نگارش [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح‌الجنان]] اسم خود را در جهان [[مذهب شیعه|تشیع]] جاودانه ساخت. وی در طول عمر پربرکت خود بیش از ۶۰ کتاب را به رشته تحریر درآورد [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح‌الجنان]]، [[سفینة البحار (کتاب)|سفینة البحار]] و [[منتهی الآمال (کتاب)|منتهی الآمال]] از مشهورترین تألیفات اوست.


    <div class="wikiInfo">[[پرونده:شیخ عباس قمی.jpg |جایگزین=شیخ عباس قمی|شیخ عباس قمی]]
    == زندگی‌نامه شیخ عباس قمی ==
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    شیخ عباس در سال ۱۲۹۴ق در [[قم]] به دنیا آمد<ref>قمی، الفوائد الرضویه، ۱۳۲۷ش، ص۲۲۱</ref>. پدرش <big>محمدرضا قمی</big> فردی متدین و مرجع مردم برای آگاهی از وظایف شرعی بود. مادر شیخ عباس به نام <big>بانو زینت</big> نیز از زنان متدین و پارسا بود<ref>احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش</ref>. شیخ عباس قمی درباره وی می‌گوید: من هر موفقیتی که دارم از برکت مادرم است؛ زیرا ایشان سعی داشت همیشه مرا با طهارت کامل شیر دهد<ref>دوانی، مفاخر اسلام، ۱۳۷۹ش، ج۱۱، ص۴۰</ref>.
    !نام
    !شیخ عباس قمی
    |-
    |نام کامل
    |عباس بن محمدرضا قُمی
    |-
    |اسامی دیگر
    |عباس قمی • محدث قمی
    |-
    |زادگاه
    |قم
    |-
    |محل زندگی
    |[[نجف]] • [[قم]] • [[مشهد]]
    |-
    |[[دین]]
    |[[اسلام]]
    |-
    |[[مذهب]]
    |[[شیعه]]
    |-
    |فعالیت‌ سیاسی
    |تبلیغ و مبارزه علیه حکومت پهلوی
    |-
    |اساتید
    |سید محمد کاظم طباطبائی یزدی • میرزا حسین نوری • میرزا محمدتقی شیرازی
    |-
    |شاگردان
    |آقا بزرگ طهرانی • سردار کابلی • سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی • عبدالحسین فقیهی رشتی • ملا علی واعظ خیابانی تبریزی • سید محمد هادی میلانی
    |-
    |درگذشت
    |۲۲ ذی‌الحجه ۱۳۵۹ق
    |-
    |مدفن
    |[[نجف]] • حرم [[امام علی(ع)]]
    |-
    |}
    </div>


    '''شیخ عباس قمی''' (م ۱۳۵۹ق)، عالم بزرگ شیعی قرن چهاردهم قمری است. در سال ۱۲۹۴ ه. ق، شهر مقدس [[قم]] شاهد تولد کودکی با باور اسلامی و [[شیعی]] بود؛ انسانی که از دامان پاک پدر و مادری مومن و دین‌باور برای دمیدن روح خدایی در کالبد جامعه به عرصه گیتی گام نهاد.
    شیخ عباس در بازگشت از [[نجف]] به قم ازدواج کرد. وی دختر سید زکریا قزوینی از علمای قم را به همسری برگزید؛ اما این وصلت پس از چندی به جدایی انجامید. محدث قمی هنگامی که در [[مشهد مقدس|مشهد]] اقامت داشت، با دختر [[سید احمد طباطبایی|آیت‌الله سید احمد طباطبایی]] ازدواج کرد<ref> احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش</ref>.


    عباس قمی یکی از [[محدثان]] و مورخان بزرگ [[شیعه]] بود که با نگارش مفاتیح الجنان اسم خود را در جهان تشیع جاودانه ساخت. وی در طول عمر پربرکت خود بیش از ۶۰ کتاب را به رشته تحریر درآورد [[مفاتیح الجنان]]، [[سفینة البحار]] و [[منتهی الآمال]] از مشهورترین تألیفات اوست.
    == تحصیل شیخ عباس قمی ==
    شیخ عباس قمی دوران کودکی و نوجوانی را در زادگاهش [[شهر قم]] گذراند<ref>ناصرالشریعه، محمد حسن، تاریخ قم، ص 274، دار العلم، قم، 1345ش</ref> و دروس مقدماتی را نزد استادانی بزرگ فراگرفت.


    =زندگی‌نامه شیخ عباس قمی=
    او در دوران نوجوانی مراحل آغازین تحصیلات حوزوی را به پایان برده بود و در سال 1316 قمری به دنبال فراگیری دانش، عازم [[نجف اشرف]] گردید<ref>واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، ص 181، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش</ref>.


    شیخ عباس در سال ۱۲۹۴ق در [[قم]] به دنیا آمد. <ref>قمی، الفوائد الرضویه، ۱۳۲۷ش، ص۲۲۱</ref> پدرش <big>محمدرضا قمی</big> فردی متدین و مرجع مردم برای آگاهی از وظایف شرعی بود. مادر شیخ عباس به نام <big>بانو زینت</big> نیز از زنان متدین و پارسا بود. <ref>احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش</ref> شیخ عباس قمی درباره وی می‌گوید: من هر موفقیتی که دارم از برکت مادرم است؛ زیرا ایشان سعی داشت همیشه مرا با طهارت کامل شیر دهد. <ref>دوانی، مفاخر اسلام، ۱۳۷۹ش، ج۱۱، ص۴۰</ref>
    از آنجا که شیخ عباس اشتیاق وصف ناپذیری به شناخت راویان و [[محدّث|محدثان]] و نقل اخبار [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیه‌السلام)]] داشت، شیفته [[میرزا حسین نوری|حاج میرزا حسین نوری]] (متوفای 1320ق) گشت و در درس او شرکت جست<ref>واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، ص 181، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش</ref>. شیخ عباس قمی بر آن بود تا آنچه را از استاد فرا می‌‎گیرد بی ‎کم و کاست بنویسد و همانند استاد، بازگویش کند. به همین سبب طولی نکشید که به کمک حافظه قوی و تلاش پیگیر به مقام و منزلت والایی در نزد استاد خود دست یافت؛ تا آنجا که در همان ایام نسخه‌برداریِ [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک الوسائل]] را در اختیار گرفت.  


    شیخ عباس در بازگشت از [[نجف]] به قم ازدواج کرد. وی دختر سید زکریا قزوینی از [[علمای قم]] را به همسری برگزید؛ اما این وصلت پس از چندی به جدایی انجامید. محدث قمی هنگامی که در مشهد اقامت داشت، با دختر آیت‌الله سید احمد طباطبایی ازدواج کرد. <ref> احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش</ref>
    محدث قمی درک محضر این استاد بزرگ را لطف خداوند می‌‎داند و می‌‎نویسد: «... پس [[خدا|خداوند]] متعال ملازمت ثقة الاسلام نوری طبرسی را به من منّت گذارد، مستدرک الوسائل را برای او نسخه برداری ‎کردم که برای چاپ به [[ایران]] فرستاده شد<ref>واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، ص 181 و 182، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش</ref>».


    =تحصیل شیخ عباس قمی=
    وی چهار سال در محضر محدّث نوری بود و در این چهار سال تلاش و کوشش او به حدّی رسید که جزو شاگردان طراز اول استاد به شمار رفت. سپس در سال 1322 قمری به قم بازگشت و مشغول تألیف و تدریس و وعظ و ارشاد مردم شد و تا سال 1329 قمری در این شهر مذهبی اقامت داشت. در این ایام عازم [[مسجدالحرام|بیت الله الحرام]] شد و پس از مراجعت از زیارت خانه خدا هم‌چنان در قم سکونت داشت. در سال 1332 قمری بنا به عللی -مخصوصاً به موجب تنگدستی- به [[مشهد]] مقدّس مهاجرت کرد و در آنجا سکونت گزید<ref>تاریخ قم، 274</ref>.


    شیخ عباس قمی دوران کودکی و نوجوانی را در زادگاهش [[شهر قم]] گذراند <ref>ناصرالشریعه، محمد حسن، تاریخ قم، ص 274، دار العلم، قم، 1345ش</ref> و دروس مقدماتی را نزد استادانی بزرگ فراگرفت.
    == نکاتی از ویژگی‌های اخلاقی شیخ ==
    شیخ عباس قمی در زمان خود یکی از مربّیان بزرگ و معلّمان اخلاق اسلامی در میان مردم و حوزه‎‌های علمیه شناخته می‌‎شده و در کلیه اخلاق حسنه و ملکات فاضله انسانی برجسته بود. در مسیری که می‎ رفت اگر کوچک‌ترین شبهه‌‎ای در دلش رخنه می‎کرد که قدمش برای خدا نیست یا وسوسه‎ای قلبش را می‎ لرزاند بدون هیچ تأمل، از آنجا باز می‌‎گشت.


    او در دوران نوجوانی مراحل آغازین تحصیلات حوزوی را به پایان برده بود و در سال 1316 قمری به دنبال فراگیری دانش، عازم [[نجف اشرف]] گردید. <ref>واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، ص 181، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش</ref>
    یکی از ویژگی‏‌های اخلاقی ایشان این بود که علاقه زیادی به مطالعه و نوشتن داشته است. هم ‏درس و هم ‏دوره ‏اش [[محمدمحسن بن‌ علی ‌منزوی تهرانی|آیت اللَّه شیخ آقا بزرگ تهرانی]]، در بارۀ او می‌‏نویسد: «... او پیوسته سرگرم کار بود، عشق شدید به نوشتن، بحث و تحقیق داشت. هیچ چیز او را از این شوق و عشق منصرف نمی‏‌کرد و مانعی در این راه‏ نمی‏ شناخت».


    از آنجا که شیخ عباس اشتیاق وصف ناپذیری به شناخت راویان و [[محدثان]] و نقل اخبار [[اهل بیت(ع)]] داشت، شیفته [[حاج میرزا حسین نوری]] (متوفای 1320ق) گشت و در درس او شرکت جست. <ref>واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر،ص 181، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش</ref> شیخ عباس قمی بر آن بود تا آنچه را از استاد فرا می‌‎گیرد بی ‎کم و کاست بنویسد و همانند استاد، بازگویش کند. به همین سبب طولی نکشید که به کمک حافظه قوی و تلاش پیگیر به مقام و منزلت والایی در نزد استاد خود دست یافت؛ تا آنجا که در همان ایام نسخه برداریِ [[مستدرک الوسائل]] را در اختیار گرفت.  
    یکی دیگر از خصلت ‏های پسندیده آن مرحوم پای‏بندی به [[نماز شب]] و شب زنده داری و قرائت قرآن و تلاوت [[دعا|ادعیه]] و اوراد و اذکار مأثور، از [[ائمه|ائمه معصومین (علیه‌السلام)]] بود و در این مورد فرزند بزرگش می‏گوید: «تا آنجا که من به خاطر دارم بیداری آخر شب از آن مرحوم فوت نشد، حتی در سفرها» او مانند [[محمد بن حسن طوسی|شیخ طوسی]] که نخست خود به [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]] عمل کرد، قبل از دیگران خود به مفاتیح‌الجنان عمل می‏‌کرد.


    [[محدث قمی]] درک محضر این استاد بزرگ را لطف خداوند می‌‎داند و می‌‎نویسد: «... پس [[خداوند]] متعال ملازمت [[ثقة الاسلام نوری طبرسی]] را به من منّت گذارد، [[مستدرک الوسائل]] را برای او نسخه برداری ‎کردم که برای چاپ به [[ایران]] فرستاده شد». <ref>واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر،  ص 181 و 182، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش</ref>
    یکی دیگر از ملکات روحی و سجایای اخلاقی آن مرحوم، تواضع بسیار و همه‌جانبه‏ ای بود که از خود نشان می‌‏داد، در خانه و مدرسه و خیابان، هر کس را که می‌‏دیدند خاصه علما و از بین آنان بیشتر به کسانی که با [[حدیث]] و اخبار [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیه‌السلام)]] سر و کار داشتند فروتنی می‌‏نمود و هیچ گاه در مجالسی که وارد می‏‌شد در صدر مجلس نمی‏‌نشست و هرگز خود را بر دیگران مقدم نمی‌داشت. آثار صدق و صفا از رخسار و رفتار وی هویدا بود<ref>بخش ویژگی‌های اخلاقی این مقاله، برگرفته شده از: مجله نورعلم، دوره دوم، شماره دوم، شماره مسلسل 14، با عنوان: «نجوم امت» (11): آیة اللّه حاج شیخ عباس قمی (رحمه الله) با اضافات و اصلاحات‏، ص 24- 27. ر. ک: مرکز کامپیوتری اسلامی نور، نرم‌افزار محدث قمی، شناخت نامه محدث قمی، ص 24- 27</ref>.


    وی چهار سال در محضر محدّث نوری بود و در این چهار سال تلاش و کوشش او به حدّی رسید که جزو شاگردان طراز اول استاد به شمار رفت. سپس در سال 1322 قمری به قم بازگشت و مشغول تألیف و تدریس و وعظ و ارشاد مردم شد و تا سال 1329 قمری در این شهر مذهبی اقامت داشت. در این ایام عازم [[بیت الله الحرام]] شد و پس از مراجعت از زیارت خانه خدا همچنان در قم سکونت داشت. در سال 1332 قمری بنا به عللی -مخصوصاً به موجب تنگدستی- به [[مشهد]] مقدّس مهاجرت کرد و در آنجا سکونت گزید. <ref>تاریخ قم، 274</ref>
    == آثار و تألیفات شیخ عباس قمی ==
    محدث قمی از عالمان پرکار و با اخلاص بود و در تاریخ، [[رجال]]، [[تراجم]]، [[علوم قرآن]]، [[اخلاق]]، [[عقاید]] و [[علم حدیث]] تألیف کرده است<ref>برای آگاهی بیشتر از سایر تألیفات شیخ عباس قمی(ره) به منابعی مانند «الذریعة إلی تصانیف الشیعة» و نرم‌افزارهای «تراجم و کتابشناسی» و مجموعه آثار شیخ عباس قمی از آثار مرکز تحقیقات کامپیوتری نور مراجعه کنید</ref>، که به چند نمونه اشاره می‌شود:
    # کلمات لطیفه (در علم اخلاق)
    # الدرّ النظیم فی لغات القرآن العظیم<ref>عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، طبقات مفسران شیعه، ص 854، نوید اسلام، قم، چاپ چهارم، 1387ش</ref>،
    # کحل البصر فی سیرة سید البشر<ref>این کتاب، توسط محمد محمدی اشتهاردی، تحت عنوان «سیرت پیامبر اعظم و مهربان» به زبان فارسی ترجمه شده است؛ محمدی اشتهاردی، محمد، سیرت پیامبر اعظم و مهربان، انتشارات ناصر، قم، چاپ اول، 1385ش</ref>؛ یعنی سرمه چشم، پیرامون زندگی سرور انسان‏‌ها [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)]]
    # کتاب نقد [[الوسائل (کتاب)|الوسائل]] (مختصر کتاب [[وسائل الشیعه (کتاب)|وسائل‌الشیعه]] [[محمد بن حسن حر عاملی|شیخ حر عاملی]])
    # شرح حکم نهج‌البلاغه‏ (شرح کلمات قصار [[علی بن ابی‌طالب|امام علی(علیه‌السلام)]] در [[نهج‌البلاغه (کتاب)|نهج‌البلاغه]])
    # وقایع الایام (فیض العلام فی عمل الشهور و وقایع الایام)؛ در این کتاب، علاوه بر وقایع و حوادث تاریخی، به اعمال روزها و ماه‌‏های قمری نیز پرداخته شده است<ref>شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 25، ص 128، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق</ref>.
    # سفینة البحار<ref>شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 12، ص 195، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق</ref>؛ این کتاب، فهرست موضوعی [[بحارالانوار]] [[محمد باقر مجلسی|علامه مجلسی]] است. ایشان آن را در دو جلد تنظیم نموده و در جهت آسان نمودن مراجعه به بحارالانوار نوشته است‏.
    # مفاتیح‌الجنان؛ کتاب مشهوری که در اکثر مشاهد مشرف و خانه‎‌های [[مذهب شیعه|شیعیان]] مورد استفاده بوده و به عربی نوشته شده و به فارسی نیز ترجمه گردیده است. این کتاب شریف در جایگاه خود کم‌نظیر است؛ زیرا بسیاری از [[دعا|دعاها]] و [[نافله|نوافل]] و [[مستحب|مستحباب]] و [[زیارت|زیارات]] ائمه اطهار(علیه‌السلام) را در یکجا گردآوری کرده و در دسترس همگان قرار داده است.
    # منتهی الآمال فی تاریخ النبی و الآل<ref>شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ وج 23، ص 9، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق</ref>؛ در زمینۀ زندگانی [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)]]، [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|حضرت زهرا (سلام الله علیها)]] و [[ائمه |ائمه اطهار(علیه‌السلام)]] و تاریخ ولادت و وفات و وقایع دوران آنها نوشته شده است.
    # [[منازل الآخره (کتاب)|منازل الآخره]]<ref>شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 22، ص 245، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق</ref>؛ کتاب نفیسی است که مکرر چاپ شده و مراحل دشوار سفر آخرت را بر اساس روایات بررسی نموده و توشه لازم را یادآور شده است.


    =نکاتی از ویژگی‌های اخلاقی شیخ=
    == نرم‌افزار محدث قمی ==
    نرم‌افزار مجموعه آثار محدث قمی با هدف نشر آثار شیخ عباس قمی در [[مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی]] تهیه و تنظیم شده است<ref>مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی</ref>.


    شیخ عباس قمی در زمان خود یکی از مربّیان بزرگ و معلّمان اخلاق اسلامی در میان مردم و حوزه‎‌های علمیه شناخته می‌‎شده و در کلیه اخلاق حسنه و ملکات فاضله انسانى برجسته بود. در مسیری که می‎ رفت اگر کوچک ترین شبهه ‎ای در دلش رخنه می‎ کرد که قدمش برای خدا نیست یا وسوسه ‎ای قلبش را می‎ لرزاند بدون هیچ تأمل، از آنجا باز می‌‎گشت.
    == درگذشت ==
    محدث قمی پس از عمری تلاش و خدمت به اسلام و مسلمین و تحمل سختی‌ها و مرارات زمان به ویژه در اواخر عمر که مصادف با توطئه‎‌های دشمنان اسلام و دین زدایی [[رضاخان|رضاخانی]] بود، در شب سه‎ شنبه بیست و دوم [[ذی الحجه|ذیحجه]] سال 1359 قمری بدرود حیات گفت و پس از [[مذهب شیعه|تشییع]]، در [[نجف اشرف]] صحن مطهر علی (علیه‌السلام) در جوار استادش مرحوم حاجی نوری به خاک سپرده شد<ref>جمعی از نویسندگان، گلشن ابرار، ج 2، ص 574، نور السجاد، قم، 1384ش</ref>.


    یکى از ویژگى‏‌هاى اخلاقى ایشان این بود که علاقه زیادی به مطالعه و نوشتن داشته است. هم ‏درس و هم ‏دوره ‏اش [[آیت اللَّه شیخ آقا بزرگ تهرانى]]، در بارۀ او مى ‏نویسد: «... او پیوسته سرگرم کار بود، عشق شدید به نوشتن، بحث و تحقیق داشت. هیچ چیز او را از این شوق و عشق منصرف نمى‏ کرد و مانعى در این راه‏ نمى‏ شناخت».
    == جستارهای وابسته ==
    * [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح‌الجنان]]
    * [[قم]]
    * [[مشهد]]
    * [[نماز شب]]


    یکى دیگر از خصلت ‏هاى پسندیده آن مرحوم پاى‏بندى به [[نماز شب]] و [[شب زنده دارى]] و قرائت قرآن و تلاوت [[ادعیه]] و اوراد و اذکار مأثور، از [[ائمه معصومین (ع)]] بود و در این مورد فرزند بزرگش مى‏گوید: «تا آنجا که من به خاطر دارم بیدارى آخر شب از آن مرحوم فوت نشد، حتى در سفرها» او مانند [[شیخ طوسی]] که نخست خود به [[مصباح المتهجد]] عمل کرد، قبل از دیگران خود به مفاتیح الجنان عمل مى‏ کرد.
    == پانویس ==
    {{پانویس}}


    یکى دیگر از ملکات روحى و سجایاى اخلاقى آن مرحوم، تواضع بسیار و همه جانبه‏ اى بود که از خود نشان مى ‏داد، در خانه و مدرسه و خیابان، هر کس را که مى ‏دیدند خاصه علما و از بین آنان بیشتر به کسانى که با [[حدیث]] و اخبار [[اهل بیت]](ع) سر و کار داشتند فروتنى مى ‏نمود و هیچ گاه در مجالسى که وارد مى‏ شد در صدر مجلس نمى‏ نشست و هرگز خود را بر دیگران مقدم نمى ‏داشت. آثار صدق و صفا از رخسار و رفتار وى هویدا بود. <ref>بخش ویژگی‌های اخلاقی این مقاله، برگرفته شده از:  مجله نورعلم، دوره دوم، شماره دوم، شماره مسلسل 14، با عنوان: «نجوم امت» (11): آیة اللّه حاج شیخ عباس قمى (رحمه الله) با اضافات و اصلاحات‏، ص 24- 27. ر.ک: مرکز کامپیوتری اسلامی نور، نرم افزار محدث قمی، شناخت نامه محدث قمی، ص 24- 27</ref>
    {{علمای اسلام}}


    =آثار و تألیفات شیخ عباس قمی=
    [[رده:عالمان]]
     
    [[رده:عالمان شیعه]]
    محدث قمی از عالمان پرکار و با اخلاص بود و در تاریخ، [[رجال]]، [[تراجم]]، [[علوم قرآن]]، [[اخلاق]]، [[عقاید]] و [[علم حدیث]] تألیف کرده است، <ref>برای آگاهی بیشتر از سایر تألیفات شیخ عباس قمی(ره) به منابعی مانند «الذریعة إلى تصانیف الشیعة» و نرم افزارهای «تراجم و کتابشناسی» و مجموعه آثار شیخ عباس قمی از آثار مرکز تحقیقات کامپیوتری نور مراجعه کنید</ref> که به چند نمونه اشاره می‌شود:
    [[رده:محدثان شیعه]]
     
    1. کلمات لطیفه (در [[علم اخلاق]])
     
    2. الدرّ النظیم فی لغات القرآن العظیم <ref>عقیقى بخشایشى، عبدالرحیم، طبقات مفسران شیعه، ص 854، نوید اسلام، قم، چاپ چهارم، 1387ش</ref>
     
    3. کحل البصر فی سیرة سید البشر؛ <ref>این کتاب، توسط محمد محمدی اشتهاردی، تحت عنوان «سیرت پیامبر اعظم و مهربان» به زبان فارسی ترجمه شده است؛ محمدى اشتهاردى، محمد، سیرت پیامبر اعظم و مهربان، انتشارات ناصر، قم، چاپ اول، 1385ش</ref> یعنى سرمه چشم، پیرامون زندگى سرور انسان‏ها [[پیامبر اسلام (ص‏)]]
     
    4. کتاب نقد [[الوسائل]] (مختصر کتاب [[وسائل الشیعه]] [[شیخ حر عاملی]])
     
    5. شرح حکم نهج البلاغه‏ (شرح کلمات قصار [[امام علی(ع)]] در [[نهج البلاغه]])
     
    6. وقایع الایام (فیض العلام فی عمل الشهور و وقایع الایام)؛ در این کتاب، علاوه بر وقایع و حوادث تاریخى، به اعمال روزها و ماه‏هاى قمرى نیز پرداخته شده است. <ref>شیخ آقا بزرگ تهرانى، محمد محسن، الذریعة إلى تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 25، ص 128، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق</ref>
     
    7. سفینة البحار؛ <ref>شیخ آقا بزرگ تهرانى، محمد محسن، الذریعة إلى تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 12، ص 195 ، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق</ref> این کتاب، فهرست موضوعى [[بحارالانوار]] [[علامه مجلسى]] است. ایشان آن را در دو جلد تنظیم نموده و در جهت آسان نمودن مراجعه به بحارالانوار نوشته است‏.
     
    8. مفاتیح الجنان؛ کتاب مشهوری که در اکثر [[مشاهد مشرف]] و خانه‎‌های [[شیعیان]] مورد استفاده بوده و به عربی نوشته شده و به فارسی نیز ترجمه گردیده است. این کتاب شریف در جایگاه خود کم نظیر است؛ زیرا بسیاری از [[دعاها]] و [[نوافل]] و [[مستحباب]] و [[زیارات ائمه اطهار(ع)]] را در یکجا گردآوری کرده و در دسترس همگان قرار داده است.
     
    9. [[منتهی الآمال فی تاریخ النبی و الآل]]؛ <ref>شیخ آقا بزرگ تهرانى، محمد محسن، الذریعة إلى تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ وج 23، ص 9 ، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق</ref> در زمینۀ زندگانی [[رسول اکرم(ص)]]، [[حضرت زهرا(س)]] و [[ائمه اطهار(ع)]] و تاریخ ولادت و وفات و وقایع دوران آنها نوشته شده است.
     
    10. [[منازل الآخره]]؛ <ref>شیخ آقا بزرگ تهرانى، محمد محسن، الذریعة إلى تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 22، ص 245، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق</ref> کتاب نفیسى است که مکرر چاپ شده و مراحل دشوار سفر آخرت را بر اساس روایات بررسى نموده و توشه لازم را یادآور شده است.
     
    =نرم‌افزار محدث قمی=
     
    نرم‌افزار مجموعه آثار محدث قمی با هدف نشر آثار شیخ عباس قمی در [[مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی]] تهیه و تنظیم شده است. <ref>مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی</ref>
     
    =وفات محدث قمی=
     
    محدث قمی پس از عمری تلاش و خدمت به اسلام و مسلمین و تحمل سختی‌ها و مرارات زمان به ویژه در اواخر عمر که مصادف با توطئه‎‌های دشمنان اسلام و دین زدایی رضاخانی بود، در شب سه‎ شنبه بیست و دوم ذیحجه سال 1359 قمری بدرود حیات گفت و پس از [[تشییع]]، در [[نجف اشرف]] [[صحن مطهر علی(ع)]] در جوار استادش مرحوم حاجی نوری به خاک سپرده شد. <ref>جمعی از نویسندگان، گلشن ابرار، ج 2، ص 574، نور السجاد، قم، 1384ش</ref>
     
    =پانویس=
    {{پانویس|2}}
     
    [[رده: عالمان]]
    [[رده: عالمان شیعه]]
    [[رده: محدثان]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۳

    عباس قمی
    شیخ عباس قمی.jpg
    نام کاملعباس بن محمدرضا قُمی
    نام‌های دیگر
    • شیخ عباس قمی
    • محدث قمی
    اطلاعات شخصی
    سال تولد۱۲۹۴ ق، ۱۲۵۵ ش‌، ۱۸۷۷ م
    محل تولدقم
    سال درگذشت۱۳۵۹ ق، ۱۳۱۸ ش‌، ۱۹۴۰ م
    روز درگذشت۲۲ ذی‌الحجه
    محل درگذشت
    دیناسلام، شیعه
    استادان
    شاگردان
    آثار
    فعالیت‌هامحدث

    عباس قمی (م ۱۳۵۹ق)، عالم بزرگ شیعی قرن چهاردهم قمری است. شیخ عباس قمی یکی از محدثان و مورخان بزرگ شیعه بود که با نگارش مفاتیح‌الجنان اسم خود را در جهان تشیع جاودانه ساخت. وی در طول عمر پربرکت خود بیش از ۶۰ کتاب را به رشته تحریر درآورد مفاتیح‌الجنان، سفینة البحار و منتهی الآمال از مشهورترین تألیفات اوست.

    زندگی‌نامه شیخ عباس قمی

    شیخ عباس در سال ۱۲۹۴ق در قم به دنیا آمد[۱]. پدرش محمدرضا قمی فردی متدین و مرجع مردم برای آگاهی از وظایف شرعی بود. مادر شیخ عباس به نام بانو زینت نیز از زنان متدین و پارسا بود[۲]. شیخ عباس قمی درباره وی می‌گوید: من هر موفقیتی که دارم از برکت مادرم است؛ زیرا ایشان سعی داشت همیشه مرا با طهارت کامل شیر دهد[۳].

    شیخ عباس در بازگشت از نجف به قم ازدواج کرد. وی دختر سید زکریا قزوینی از علمای قم را به همسری برگزید؛ اما این وصلت پس از چندی به جدایی انجامید. محدث قمی هنگامی که در مشهد اقامت داشت، با دختر آیت‌الله سید احمد طباطبایی ازدواج کرد[۴].

    تحصیل شیخ عباس قمی

    شیخ عباس قمی دوران کودکی و نوجوانی را در زادگاهش شهر قم گذراند[۵] و دروس مقدماتی را نزد استادانی بزرگ فراگرفت.

    او در دوران نوجوانی مراحل آغازین تحصیلات حوزوی را به پایان برده بود و در سال 1316 قمری به دنبال فراگیری دانش، عازم نجف اشرف گردید[۶].

    از آنجا که شیخ عباس اشتیاق وصف ناپذیری به شناخت راویان و محدثان و نقل اخبار اهل‌بیت (علیه‌السلام) داشت، شیفته حاج میرزا حسین نوری (متوفای 1320ق) گشت و در درس او شرکت جست[۷]. شیخ عباس قمی بر آن بود تا آنچه را از استاد فرا می‌‎گیرد بی ‎کم و کاست بنویسد و همانند استاد، بازگویش کند. به همین سبب طولی نکشید که به کمک حافظه قوی و تلاش پیگیر به مقام و منزلت والایی در نزد استاد خود دست یافت؛ تا آنجا که در همان ایام نسخه‌برداریِ مستدرک الوسائل را در اختیار گرفت.

    محدث قمی درک محضر این استاد بزرگ را لطف خداوند می‌‎داند و می‌‎نویسد: «... پس خداوند متعال ملازمت ثقة الاسلام نوری طبرسی را به من منّت گذارد، مستدرک الوسائل را برای او نسخه برداری ‎کردم که برای چاپ به ایران فرستاده شد[۸]».

    وی چهار سال در محضر محدّث نوری بود و در این چهار سال تلاش و کوشش او به حدّی رسید که جزو شاگردان طراز اول استاد به شمار رفت. سپس در سال 1322 قمری به قم بازگشت و مشغول تألیف و تدریس و وعظ و ارشاد مردم شد و تا سال 1329 قمری در این شهر مذهبی اقامت داشت. در این ایام عازم بیت الله الحرام شد و پس از مراجعت از زیارت خانه خدا هم‌چنان در قم سکونت داشت. در سال 1332 قمری بنا به عللی -مخصوصاً به موجب تنگدستی- به مشهد مقدّس مهاجرت کرد و در آنجا سکونت گزید[۹].

    نکاتی از ویژگی‌های اخلاقی شیخ

    شیخ عباس قمی در زمان خود یکی از مربّیان بزرگ و معلّمان اخلاق اسلامی در میان مردم و حوزه‎‌های علمیه شناخته می‌‎شده و در کلیه اخلاق حسنه و ملکات فاضله انسانی برجسته بود. در مسیری که می‎ رفت اگر کوچک‌ترین شبهه‌‎ای در دلش رخنه می‎کرد که قدمش برای خدا نیست یا وسوسه‎ای قلبش را می‎ لرزاند بدون هیچ تأمل، از آنجا باز می‌‎گشت.

    یکی از ویژگی‏‌های اخلاقی ایشان این بود که علاقه زیادی به مطالعه و نوشتن داشته است. هم ‏درس و هم ‏دوره ‏اش آیت اللَّه شیخ آقا بزرگ تهرانی، در بارۀ او می‌‏نویسد: «... او پیوسته سرگرم کار بود، عشق شدید به نوشتن، بحث و تحقیق داشت. هیچ چیز او را از این شوق و عشق منصرف نمی‏‌کرد و مانعی در این راه‏ نمی‏ شناخت».

    یکی دیگر از خصلت ‏های پسندیده آن مرحوم پای‏بندی به نماز شب و شب زنده داری و قرائت قرآن و تلاوت ادعیه و اوراد و اذکار مأثور، از ائمه معصومین (علیه‌السلام) بود و در این مورد فرزند بزرگش می‏گوید: «تا آنجا که من به خاطر دارم بیداری آخر شب از آن مرحوم فوت نشد، حتی در سفرها» او مانند شیخ طوسی که نخست خود به مصباح المتهجد عمل کرد، قبل از دیگران خود به مفاتیح‌الجنان عمل می‏‌کرد.

    یکی دیگر از ملکات روحی و سجایای اخلاقی آن مرحوم، تواضع بسیار و همه‌جانبه‏ ای بود که از خود نشان می‌‏داد، در خانه و مدرسه و خیابان، هر کس را که می‌‏دیدند خاصه علما و از بین آنان بیشتر به کسانی که با حدیث و اخبار اهل‌بیت (علیه‌السلام) سر و کار داشتند فروتنی می‌‏نمود و هیچ گاه در مجالسی که وارد می‏‌شد در صدر مجلس نمی‏‌نشست و هرگز خود را بر دیگران مقدم نمی‌داشت. آثار صدق و صفا از رخسار و رفتار وی هویدا بود[۱۰].

    آثار و تألیفات شیخ عباس قمی

    محدث قمی از عالمان پرکار و با اخلاص بود و در تاریخ، رجال، تراجم، علوم قرآن، اخلاق، عقاید و علم حدیث تألیف کرده است[۱۱]، که به چند نمونه اشاره می‌شود:

    1. کلمات لطیفه (در علم اخلاق)
    2. الدرّ النظیم فی لغات القرآن العظیم[۱۲]،
    3. کحل البصر فی سیرة سید البشر[۱۳]؛ یعنی سرمه چشم، پیرامون زندگی سرور انسان‏‌ها پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)
    4. کتاب نقد الوسائل (مختصر کتاب وسائل‌الشیعه شیخ حر عاملی)
    5. شرح حکم نهج‌البلاغه‏ (شرح کلمات قصار امام علی(علیه‌السلام) در نهج‌البلاغه)
    6. وقایع الایام (فیض العلام فی عمل الشهور و وقایع الایام)؛ در این کتاب، علاوه بر وقایع و حوادث تاریخی، به اعمال روزها و ماه‌‏های قمری نیز پرداخته شده است[۱۴].
    7. سفینة البحار[۱۵]؛ این کتاب، فهرست موضوعی بحارالانوار علامه مجلسی است. ایشان آن را در دو جلد تنظیم نموده و در جهت آسان نمودن مراجعه به بحارالانوار نوشته است‏.
    8. مفاتیح‌الجنان؛ کتاب مشهوری که در اکثر مشاهد مشرف و خانه‎‌های شیعیان مورد استفاده بوده و به عربی نوشته شده و به فارسی نیز ترجمه گردیده است. این کتاب شریف در جایگاه خود کم‌نظیر است؛ زیرا بسیاری از دعاها و نوافل و مستحباب و زیارات ائمه اطهار(علیه‌السلام) را در یکجا گردآوری کرده و در دسترس همگان قرار داده است.
    9. منتهی الآمال فی تاریخ النبی و الآل[۱۶]؛ در زمینۀ زندگانی رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، حضرت زهرا (سلام الله علیها) و ائمه اطهار(علیه‌السلام) و تاریخ ولادت و وفات و وقایع دوران آنها نوشته شده است.
    10. منازل الآخره[۱۷]؛ کتاب نفیسی است که مکرر چاپ شده و مراحل دشوار سفر آخرت را بر اساس روایات بررسی نموده و توشه لازم را یادآور شده است.

    نرم‌افزار محدث قمی

    نرم‌افزار مجموعه آثار محدث قمی با هدف نشر آثار شیخ عباس قمی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تهیه و تنظیم شده است[۱۸].

    درگذشت

    محدث قمی پس از عمری تلاش و خدمت به اسلام و مسلمین و تحمل سختی‌ها و مرارات زمان به ویژه در اواخر عمر که مصادف با توطئه‎‌های دشمنان اسلام و دین زدایی رضاخانی بود، در شب سه‎ شنبه بیست و دوم ذیحجه سال 1359 قمری بدرود حیات گفت و پس از تشییع، در نجف اشرف صحن مطهر علی (علیه‌السلام) در جوار استادش مرحوم حاجی نوری به خاک سپرده شد[۱۹].

    جستارهای وابسته

    پانویس

    1. ↑ قمی، الفوائد الرضویه، ۱۳۲۷ش، ص۲۲۱
    2. ↑ احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش
    3. ↑ دوانی، مفاخر اسلام، ۱۳۷۹ش، ج۱۱، ص۴۰
    4. ↑ احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش
    5. ↑ ناصرالشریعه، محمد حسن، تاریخ قم، ص 274، دار العلم، قم، 1345ش
    6. ↑ واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، ص 181، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش
    7. ↑ واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، ص 181، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش
    8. ↑ واعظ خیابانی، میرزا علی، علمای معاصر، ص 181 و 182، به کوشش عقیقی بخشایشی، نوید اسلام، قم، 1382 ش
    9. ↑ تاریخ قم، 274
    10. ↑ بخش ویژگی‌های اخلاقی این مقاله، برگرفته شده از: مجله نورعلم، دوره دوم، شماره دوم، شماره مسلسل 14، با عنوان: «نجوم امت» (11): آیة اللّه حاج شیخ عباس قمی (رحمه الله) با اضافات و اصلاحات‏، ص 24- 27. ر. ک: مرکز کامپیوتری اسلامی نور، نرم‌افزار محدث قمی، شناخت نامه محدث قمی، ص 24- 27
    11. ↑ برای آگاهی بیشتر از سایر تألیفات شیخ عباس قمی(ره) به منابعی مانند «الذریعة إلی تصانیف الشیعة» و نرم‌افزارهای «تراجم و کتابشناسی» و مجموعه آثار شیخ عباس قمی از آثار مرکز تحقیقات کامپیوتری نور مراجعه کنید
    12. ↑ عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، طبقات مفسران شیعه، ص 854، نوید اسلام، قم، چاپ چهارم، 1387ش
    13. ↑ این کتاب، توسط محمد محمدی اشتهاردی، تحت عنوان «سیرت پیامبر اعظم و مهربان» به زبان فارسی ترجمه شده است؛ محمدی اشتهاردی، محمد، سیرت پیامبر اعظم و مهربان، انتشارات ناصر، قم، چاپ اول، 1385ش
    14. ↑ شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 25، ص 128، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق
    15. ↑ شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 12، ص 195، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق
    16. ↑ شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ وج 23، ص 9، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق
    17. ↑ شیخ آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج 16، ص 408؛ و ج 22، ص 245، نشر اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه، قم، تهران، 1408ق
    18. ↑ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
    19. ↑ جمعی از نویسندگان، گلشن ابرار، ج 2، ص 574، نور السجاد، قم، 1384ش
    برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/w/index.php?title=شیخ_عباس_قمی&oldid=198549»