احمد بن سهل بلخی شامستیانی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات شخصیت
{{جعبه اطلاعات شخصیت
| عنوان = احمد بن سهل بلخی شامستیانی
| عنوان = احمد بن سهل بلخی شامستیانی
| تصویر = احمد بن سهل بلخی شامستیانی.jpg  
| تصویر = عالمان شیعه.jpg
| نام = احمد بن سهل بلخی شامستیانی
| نام = احمد بن سهل بلخی شامستیانی
| نام‌های دیگر = ابوزید بلخی، معلم الصبیان
| نام‌های دیگر = {{فهرست جعبه افقی |ابوزید بلخی |معلم الصبیان }}
| سال تولد = 234ق.
| سال تولد = 234 ق
| تاریخ تولد =  
| تاریخ تولد =  
| محل تولد = [[بلخ]]، روستای شامستیان
| محل تولد = {{فهرست جعبه افقی |[[بلخ]] |روستای شامستیان }}
| سال درگذشت = 322ق.
| سال درگذشت = 322 ق
| تاریخ درگذشت =  
| تاریخ درگذشت =  
| محل درگذشت = بلخ، روستای شامستیان
| محل درگذشت = روستای شامستیان
| استادان = ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی شیعی
| استادان = ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی شیعی
| شاگردان = {{فهرست جعبه عمودی |ابوالحسن محمدبن یوسف عامری نیشابوری |ابوبکر محمدبن زکریا رازی }}
| شاگردان = {{فهرست جعبه عمودی |ابوالحسن محمدبن یوسف عامری نیشابوری |ابوبکر محمدبن زکریا رازی }}
خط ۱۵: خط ۱۵:
| مذهب = [[مذهب شیعه|شیعه]]
| مذهب = [[مذهب شیعه|شیعه]]
| آثار = {{فهرست جعبه افقی |شرایع الادیان |السیاسه الکبیر و الصغیر |اکمال الدین |مصالح الابدان و الانفس |أسماء الله و صفاته }}
| آثار = {{فهرست جعبه افقی |شرایع الادیان |السیاسه الکبیر و الصغیر |اکمال الدین |مصالح الابدان و الانفس |أسماء الله و صفاته }}
| فعالیت‌ها = {{فهرست جعبه افقی |ادیب |[[فیلسوف]] |[[متکلم]] |اخترشناس |پزشک |جغرافی‌‏دان }}
| فعالیت‌ها = {{فهرست جعبه افقی |ادیب |فیلسوف |متکلم |اخترشناس |پزشک |جغرافی‌‏دان }}
| وبگاه =  
| وبگاه =  
}}
}}
'''احمد بن سهل بلخی شامستیانی'''، مشهور به «ابوزید بلخی». ادیب، [[فیلسوف]]، [[متکلم]]، اخترشناس، پزشک و جغرافی‌‏دان شیعی ایرانی. در سال 234هجری در یکی از روستاهای [[بلخ]] به نام «شامستیان» دیده به جهان گشود. مدتی تربیت اطفال را برعهده داشت از این‌‏رو به وی لقب «معلم الصبیان» داده‌‏اند. در محضر اساتید و فلاسفه بغداد به فراگیری [[فلسفه]]، اخترشناسی، پزشکی و طبیعیات پرداخت. وی در علوم فلسفه، نجوم، طب، اقلیم‏ شناسی و ادبیات عرب کاملاً تسلط داشته است. [[ابن ندیم]] شمار تألیفات او را 34 و [[یاقوت]] 56 کتاب یاد کرده است.
'''احمد بن سهل بلخی شامستیانی'''، مشهور به «ابوزید بلخی». ادیب، فیلسوف، متکلم، اخترشناس، پزشک و جغرافی‌‏دان شیعی ایرانی. وی در علوم [[فلسفه]]، نجوم، طب، اقلیم‏ شناسی و ادبیات عرب کاملاً تسلط داشته است.


== زندگی‌نامه ==
== زندگی‌نامه ==
احمد بن سهل بلخی شامستیانی، مشهور به «ابوزید بلخی». ادیب، فیلسوف، متکلم، اخترشناس، پزشک و جغرافی‌‏دان [[مذهب شیعه|شیعی]] ایرانی. در سال 234هجری در یکی از روستاهای [[بلخ]] به نام «شامستیان» دیده به جهان گشود، و پس از 88 سال زندگی عال‌مانه در سال 322هجری در همان‌جا وفات کرد. پدرش از مردم [[سیستان]] بود و به تعلیم کارآموزان دستگاه سامانی اشتغال داشت. وی نیز همانند پدر مدتی تربیت اطفال را برعهده داشت از این‌‏رو به وی لقب «معلم الصبیان» داده‌‏اند. وی در سال‏‌های جوانی، [[شیعه]] امامی بود و برای جستجوی [[امام (علیه‌السلام)]]، با کاروان [[حج]]، از [[خراسان]] عازم [[عراق]] گردید و هشت سال در آن‌جا اقامت گزید. در این مدت با هم‏‌بحثان خود نظیر «ابومعشر بلخی»، «ابوالقاسم عبدالله بن احمدبن محمود کعبی»، «احمدبن طیب سرخسی» و [[ابونصر فارابی]] در محضر اساتید و فلاسفه [[بغداد]] به فراگیری فلسفه، اخترشناسی، پزشکی و طبیعیات پرداخت.  
احمد بن سهل بلخی شامستیانی، مشهور به «ابوزید بلخی». ادیب، فیلسوف، متکلم، اخترشناس، پزشک و جغرافی‌‏دان [[مذهب شیعه|شیعی]] ایرانی. در سال 234هجری در یکی از روستاهای [[بلخ]] به نام «شامستیان» دیده به جهان گشود، و پس از 88 سال زندگی عال‌مانه در سال 322هجری در همان‌جا وفات کرد. پدرش از مردم [[سیستان]] بود و به تعلیم کارآموزان دستگاه سامانی اشتغال داشت. وی نیز همانند پدر مدتی تربیت اطفال را برعهده داشت از این‌‏رو به وی لقب «معلم الصبیان» داده‌‏اند. وی در سال‏‌های جوانی، [[شیعه]] امامی بود و برای جستجوی امام (علیه‌السلام)، با کاروان [[حج]]، از [[خراسان]] عازم [[عراق]] گردید و هشت سال در آنجا اقامت گزید. در این مدت با هم‏‌بحثان خود نظیر «ابومعشر بلخی»، «ابوالقاسم عبدالله بن احمدبن محمود کعبی»، «احمدبن طیب سرخسی» و [[ابونصر فارابی]] در محضر اساتید و فلاسفه [[بغداد]] به فراگیری فلسفه، اخترشناسی، پزشکی و طبیعیات پرداخت.  


پس از آن به خراسان بازگشت و با [[ابوعبدالله محمدبن احمد جیهانی]] وزیر [[نصربن احمد سامانی]] و «حسین بن علی مرورودی» سپه‌سالار [[سامانیان]] که هر دو گرایش‌‏های شیعی اسماعیلی داشتند، پیوستگی یافت و از صلات و تشویق‏‌های ایشان برخوردار شد. اما پس از چندی پشتیبانی وزیر و سپه‌سالار را از دست داد و مشاهره‏ای(شهریه ماهیانه) که از ایشان می‏‌گرفت بریده شد. برخی احتمال داده‌‏اند علت این بریدگی از آن روی است که وی مدتی، [[اسماعیلیه|مذهب اسماعیلی]] داشت و پس از روی‌گردانی او از این [[مذهب]] بود که [[جیهانی]] و [[مرورودی]] حمایت از او را رها کردند. اما معلوم نیست که وی پس از پشت کردن به مذهب اسماعیلیه به کدامیک از مذاهب روی آورد. با توجه به این‌که در آن روزگار، [[تشیع]] مذهب آزاد‌ اندیشان بوده و او نیز مردی فیلسوف و آزاداندیش بود، احتمال پیوستن وی به مذهب شیعه بیش از هر مذهب دیگری است به ویژه که در این مذهب سابقه نیز داشته است، به طوری‏که حتی بعضی از هم‏‌بحثان او (مانند کعبی) به دلیل ارتباطش با وی، منسوب به تشیع گشته است. گواه شیعی‌ بودن او آن است که وی در قصیده نونیه‌اش آنجا که در کنار قبر [[ابومحمد حسن بن حسین علوی]] در بلخ مرثیه می‌خواند، نام [[پنج تن آل عبا]] را به ترتیب می‌برد و این‌طور می‌سراید:
پس از آن به خراسان بازگشت و با [[ابوعبدالله محمدبن احمد جیهانی]] وزیر [[نصربن احمد سامانی]] و «حسین بن علی مرورودی» سپه‌سالار [[سامانیان]] که هر دو گرایش‌‏های شیعی اسماعیلی داشتند، پیوستگی یافت و از صلات و تشویق‏‌های ایشان برخوردار شد. اما پس از چندی پشتیبانی وزیر و سپه‌سالار را از دست داد و مشاهره‏ای(شهریه ماهیانه) که از ایشان می‏‌گرفت بریده شد. برخی احتمال داده‌‏اند علت این بریدگی از آن روی است که وی مدتی، [[اسماعیلیه|مذهب اسماعیلی]] داشت و پس از روی‌گردانی او از این [[مذهب]] بود که جیهانی و مرورودی حمایت از او را رها کردند. اما معلوم نیست که وی پس از پشت کردن به [[اسماعیلیه|مذهب اسماعیلیه]] به کدامیک از مذاهب روی آورد. با توجه به این‌که در آن روزگار، [[مذهب شیعه|تشیع]] مذهب آزاد‌‌اندیشان بوده و او نیز مردی فیلسوف و آزاداندیش بود، احتمال پیوستن وی به مذهب شیعه بیش از هر مذهب دیگری است به ویژه که در این مذهب سابقه نیز داشته است، به طوری‏که حتی بعضی از هم‏‌بحثان او (مانند کعبی) به دلیل ارتباطش با وی، منسوب به تشیع گشته است. گواه شیعی‌ بودن او آن است که وی در قصیده نونیه‌اش آنجا که در کنار قبر [[ابومحمد حسن بن حسین علوی]] در بلخ مرثیه می‌خواند، نام [[آل عبا|پنج تن آل عبا]] را به ترتیب می‌برد و این‌طور می‌سراید:


{{شعر}}{{ب |یا قبر إن الذی ضمنت جثته |من عصبه ساده لیسوا ذوی أفن }}{{پایان شعر}}
{{شعر}}{{ب |یا قبر إن الذی ضمنت جثته |من عصبه ساده لیسوا ذوی أفن }}{{پایان شعر}}
}}{{پایان شعر}}محمد و علی ثم زوجته |ثم الحسین إبنه و المرتضی الحسن }}{{پایان شعر}}
{{شعر}}{{ب |محمد و علی ثم زوجته |ثم الحسین إبنه و المرتضی الحسن }}{{پایان شعر}}
{{شعر}}{{ب |صلی الإله علیهم و الملائکه |ال المقربون طوال الدهر و الزمن }}{{پایان شعر}}
{{شعر}}{{ب |صلی الإله علیهم و الملائکه |ال المقربون طوال الدهر و الزمن }}{{پایان شعر}}


اما نسبت [[ارتداد]] که در برخی از منابع [[اهل‌‏سنت]] به چشم می‏‌خورد به واسطه علاقه او به فلسفه و گرایش به شک و استدلال بوده است، لکن می‏‌تواند به دلیل تمایلات شیعی وی نیز باشد زیرا در آن روزگار سنیان قشری، فلاسفه شیعه را به ارتداد و الحاد متهم می‏‌کردند و آنها را [[رافضه|رافضی]] می‏‌خواندند. از نوشته‌‏ها و تألیفات او پیداست که وی در علوم فلسفه، نجوم، طب، اقلیم‏ شناسی و ادبیات عرب کاملاً تسلط داشته است.
اما نسبت [[ارتداد]] که در برخی از منابع [[اهل سنت و جماعت|اهل‌‏سنت]] به چشم می‏‌خورد به واسطه علاقه او به فلسفه و گرایش به شک و استدلال بوده است، لکن می‏‌تواند به دلیل تمایلات شیعی وی نیز باشد زیرا در آن روزگار سنیان قشری، فلاسفه شیعه را به ارتداد و الحاد متهم می‏‌کردند و آنها را [[رافضه|رافضی]] می‏‌خواندند. از نوشته‌‏ها و تألیفات او پیداست که وی در علوم فلسفه، نجوم، طب، اقلیم‏ شناسی و ادبیات عرب کاملاً تسلط داشته است.


== استادان ==
== استادان ==
مهم‏ترین استاد او در بغداد [[ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی شیعی]](م260ق) بوده است.
مهم‏ترین استاد او در بغداد [[ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی شیعی]] بوده است.


== شاگردان ==
== شاگردان ==
از معروف‏‌ترین شاگردان او [[ابوالحسن محمدبن یوسف عامری نیشابوری]](م381ق) و [[ابوبکر محمدبن زکریا رازی]](م311ق) هستند.
از معروف‏‌ترین شاگردان او [[ابوالحسن محمدبن یوسف عامری نیشابوری]] و [[ابوبکر محمدبن زکریا رازی]] هستند.


== آثار ==
== آثار ==
[[ابن ندیم]] شمار تألیفات او را 34 و [[یاقوت]] 56 کتاب یاد کرده است. از جمله آثار او «شرایع الادیان»، «السیاسه الکبیر و الصغیر»، «اکمال الدین»، «مصالح الابدان و الانفس»، «أسماء الله و صفاته»، «النحو و الصرف»، «رساله فی حدود الفلسفه»، «ما یصح من أحکام النجوم»، «عصمه الانبیاء»، «نظم القرآن»، «المسالک و الممالک»، «صور الأقالیم» و «فضائل بلخ» را می‌‏توان نام برد.
[[ابن ندیم]] شمار تألیفات او را 34 و یاقوت 56 کتاب یاد کرده است.  
 
از جمله آثار او:
# شرایع الادیان، 
# السیاسه الکبیر و الصغیر، 
# اکمال الدین، 
# مصالح الابدان و الانفس، 
# أسماء الله و صفاته، 
# النحو و الصرف، 
# رساله فی حدود الفلسفه، 
# ما یصح من أحکام النجوم، 
# عصمه الانبیاء، 
# نظم القرآن، 
# المسالک و الممالک، 
# صور الأقالیم،
# فضائل بلخ،
را می‌‏توان نام برد.
 
== جستارهای وابسته ==
* [[فلسفه]]
* [[حج]]
* [[خراسان]]
* [[ارتداد]]


== منابع ==
== منابع ==
# الاعلام، زرکلی، ج1ص134؛
* الاعلام، زرکلی، ج1ص134؛
# اعیان الشیعه(قطع بزرگ)، ج3ص216 به بعد؛
* اعیان الشیعه(قطع بزرگ)، ج3ص216 به بعد؛
# دائره المعارف تشیع، ج3ص408؛
* دائره المعارف تشیع، ج3ص408؛
# الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج4صص253 و254 و310؛ وج15ص96؛ و ج16ص47؛
* الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج4صص253 و254 و310؛ وج15ص96؛ و ج16ص47؛
# الفهرست، ابن ندیم، ص153؛
* الفهرست، ابن ندیم، ص153؛
# کشف الظنون، ج1ص227؛ وج2ص1664؛
* کشف الظنون، ج1ص227؛ وج2ص1664؛
# معجم الادباء، ج3ص64به بعد؛ معجم المؤلفین، ج1ص240؛
* معجم الادباء، ج3ص64به بعد؛ معجم المؤلفین، ج1ص240؛
# هدیه العارفین، ج1ص59.
* هدیه العارفین، ج1ص59.
 
{{علمای اسلام}}


[[رده:عالمان]]
[[رده:عالمان]]
[[رده:عالمان شیعه]]
[[رده:عالمان شیعه]]
[[رده:محدثان شیعه]]
[[رده:محدثان شیعه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۳۸

احمد بن سهل بلخی شامستیانی
عالمان شیعه.jpg
نام کاملاحمد بن سهل بلخی شامستیانی
نام‌های دیگر
  • ابوزید بلخی
  • معلم الصبیان
اطلاعات شخصی
سال تولد234 ق، ۲۲۷ ش‌، ۸۴۹ م
محل تولد
  • بلخ
  • روستای شامستیان
سال درگذشت322 ق، ۳۱۳ ش‌، ۹۳۴ م
محل درگذشتروستای شامستیان
دیناسلام، شیعه
استادانابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی شیعی
شاگردان
  • ابوالحسن محمدبن یوسف عامری نیشابوری
  • ابوبکر محمدبن زکریا رازی
آثار
  • شرایع الادیان
  • السیاسه الکبیر و الصغیر
  • اکمال الدین
  • مصالح الابدان و الانفس
  • أسماء الله و صفاته
فعالیت‌ها
  • ادیب
  • فیلسوف
  • متکلم
  • اخترشناس
  • پزشک
  • جغرافی‌‏دان

احمد بن سهل بلخی شامستیانی، مشهور به «ابوزید بلخی». ادیب، فیلسوف، متکلم، اخترشناس، پزشک و جغرافی‌‏دان شیعی ایرانی. وی در علوم فلسفه، نجوم، طب، اقلیم‏ شناسی و ادبیات عرب کاملاً تسلط داشته است.

زندگی‌نامه

احمد بن سهل بلخی شامستیانی، مشهور به «ابوزید بلخی». ادیب، فیلسوف، متکلم، اخترشناس، پزشک و جغرافی‌‏دان شیعی ایرانی. در سال 234هجری در یکی از روستاهای بلخ به نام «شامستیان» دیده به جهان گشود، و پس از 88 سال زندگی عال‌مانه در سال 322هجری در همان‌جا وفات کرد. پدرش از مردم سیستان بود و به تعلیم کارآموزان دستگاه سامانی اشتغال داشت. وی نیز همانند پدر مدتی تربیت اطفال را برعهده داشت از این‌‏رو به وی لقب «معلم الصبیان» داده‌‏اند. وی در سال‏‌های جوانی، شیعه امامی بود و برای جستجوی امام (علیه‌السلام)، با کاروان حج، از خراسان عازم عراق گردید و هشت سال در آنجا اقامت گزید. در این مدت با هم‏‌بحثان خود نظیر «ابومعشر بلخی»، «ابوالقاسم عبدالله بن احمدبن محمود کعبی»، «احمدبن طیب سرخسی» و ابونصر فارابی در محضر اساتید و فلاسفه بغداد به فراگیری فلسفه، اخترشناسی، پزشکی و طبیعیات پرداخت.

پس از آن به خراسان بازگشت و با ابوعبدالله محمدبن احمد جیهانی وزیر نصربن احمد سامانی و «حسین بن علی مرورودی» سپه‌سالار سامانیان که هر دو گرایش‌‏های شیعی اسماعیلی داشتند، پیوستگی یافت و از صلات و تشویق‏‌های ایشان برخوردار شد. اما پس از چندی پشتیبانی وزیر و سپه‌سالار را از دست داد و مشاهره‏ای(شهریه ماهیانه) که از ایشان می‏‌گرفت بریده شد. برخی احتمال داده‌‏اند علت این بریدگی از آن روی است که وی مدتی، مذهب اسماعیلی داشت و پس از روی‌گردانی او از این مذهب بود که جیهانی و مرورودی حمایت از او را رها کردند. اما معلوم نیست که وی پس از پشت کردن به مذهب اسماعیلیه به کدامیک از مذاهب روی آورد. با توجه به این‌که در آن روزگار، تشیع مذهب آزاد‌‌اندیشان بوده و او نیز مردی فیلسوف و آزاداندیش بود، احتمال پیوستن وی به مذهب شیعه بیش از هر مذهب دیگری است به ویژه که در این مذهب سابقه نیز داشته است، به طوری‏که حتی بعضی از هم‏‌بحثان او (مانند کعبی) به دلیل ارتباطش با وی، منسوب به تشیع گشته است. گواه شیعی‌ بودن او آن است که وی در قصیده نونیه‌اش آنجا که در کنار قبر ابومحمد حسن بن حسین علوی در بلخ مرثیه می‌خواند، نام پنج تن آل عبا را به ترتیب می‌برد و این‌طور می‌سراید:

یا قبر إن الذی ضمنت جثته من عصبه ساده لیسوا ذوی أفن
محمد و علی ثم زوجته ثم الحسین إبنه و المرتضی الحسن
صلی الإله علیهم و الملائکه ال المقربون طوال الدهر و الزمن

اما نسبت ارتداد که در برخی از منابع اهل‌‏سنت به چشم می‏‌خورد به واسطه علاقه او به فلسفه و گرایش به شک و استدلال بوده است، لکن می‏‌تواند به دلیل تمایلات شیعی وی نیز باشد زیرا در آن روزگار سنیان قشری، فلاسفه شیعه را به ارتداد و الحاد متهم می‏‌کردند و آنها را رافضی می‏‌خواندند. از نوشته‌‏ها و تألیفات او پیداست که وی در علوم فلسفه، نجوم، طب، اقلیم‏ شناسی و ادبیات عرب کاملاً تسلط داشته است.

استادان

مهم‏ترین استاد او در بغداد ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی شیعی بوده است.

شاگردان

از معروف‏‌ترین شاگردان او ابوالحسن محمدبن یوسف عامری نیشابوری و ابوبکر محمدبن زکریا رازی هستند.

آثار

ابن ندیم شمار تألیفات او را 34 و یاقوت 56 کتاب یاد کرده است.

از جمله آثار او:

  1. شرایع الادیان،
  2. السیاسه الکبیر و الصغیر،
  3. اکمال الدین،
  4. مصالح الابدان و الانفس،
  5. أسماء الله و صفاته،
  6. النحو و الصرف،
  7. رساله فی حدود الفلسفه،
  8. ما یصح من أحکام النجوم،
  9. عصمه الانبیاء،
  10. نظم القرآن،
  11. المسالک و الممالک،
  12. صور الأقالیم،
  13. فضائل بلخ،

را می‌‏توان نام برد.

جستارهای وابسته

منابع

  • الاعلام، زرکلی، ج1ص134؛
  • اعیان الشیعه(قطع بزرگ)، ج3ص216 به بعد؛
  • دائره المعارف تشیع، ج3ص408؛
  • الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج4صص253 و254 و310؛ وج15ص96؛ و ج16ص47؛
  • الفهرست، ابن ندیم، ص153؛
  • کشف الظنون، ج1ص227؛ وج2ص1664؛
  • معجم الادباء، ج3ص64به بعد؛ معجم المؤلفین، ج1ص240؛
  • هدیه العارفین، ج1ص59.