افزودن پیوند

    رضا همدانی: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌وحدت
    بدون خلاصۀ ویرایش
     
    (۳۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    {{جعبه اطلاعات شخصیت
    {{جعبه اطلاعات شخصیت
    | عنوان = رضا همدانی (حاج آقا رضا همدانی)
    | عنوان = رضا همدانی  
    | تصویر = حاج آقا رضا همدانی.jpg
    | تصویر = عالمان شیعه.jpg
    | نام = آقارضا بن محمدهادی همدانی نجفی
    | نام = آقارضا بن محمدهادی همدانی نجفی
    | نام‌های دیگر = محقق همدانی
    | نام‌های دیگر = محقق همدانی
    | سال تولد =  
    | سال تولد = ۱۲۵۰ ق
    | تاریخ تولد = ۱۲۵۰ق.
    | تاریخ تولد =  
    | محل تولد = همدان
    | محل تولد = {{فهرست جعبه افقی |همدان |[[ایران]] }}
    | سال درگذشت =  
    | سال درگذشت = ۱۳۲۲ ق
    | تاریخ درگذشت = ۱۳۲۲ق.
    | تاریخ درگذشت =  
    | محل درگذشت = [[سامرا]]
    | محل درگذشت = {{فهرست جعبه افقی |[[سامرا]] |[[عراق]] }}
    | استادان = {{فهرست جعبه عمودی |[[میرزای شیرازی]] |[[شیخ انصاری]] |[[محمد تقی شیرازی|میرزا محمد تقی شیرازی]] }}
    | استادان = {{فهرست جعبه افقی |[[محمد حسن شیرازی|میرزای شیرازی]] |[[مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] |[[محمد تقی شیرازی|میرزا محمد تقی شیرازی]] }}
    | شاگردان = {{فهرست جعبه عمودی |[[آقا بزرگ تهرانی]] |[[سید محسن امین]] |[[کاشف الغطاء|محمد حسین کاشف‌الغطاء]] |[[محمد جواد بلاغی]] |و... }}
    | شاگردان = {{فهرست جعبه عمودی |[[محمدمحسن بن‌ علی ‌منزوی تهرانی|آقا بزرگ تهرانی]] |[[سید محسن امین]] |[[کاشف الغطاء|محمد حسین کاشف‌الغطاء]] |[[محمد جواد بلاغی]] |و... }}
    | دین = [[اسلام]]
    | دین = [[اسلام]]
    | مذهب = [[مذهب شیعه|شیعه]]
    | مذهب = [[مذهب شیعه|شیعه]]
    | آثار = {{فهرست جعبه افقی |ذخیره الأحکام |حاشیه بر مکاسب |ریاض‌ |نجاه العباد |تقریرات درس میزای شیرازی در فقه(بیع و خیارات) | اصول و الفوائد الرضویه |مصباح الفقیه |ذخیره الاحکام |الهدایه |و... }}
    | آثار = {{فهرست جعبه افقی |ذخیره الأحکام |حاشیه بر مکاسب |ریاض‌ |نجاه العباد |تقریرات درس میزای شیرازی در فقه(بیع و خیارات) | اصول و الفوائد الرضویه |مصباح الفقیه |ذخیره الاحکام |الهدایه |و... }}
    | فعالیت‌ها = {{فهرست جعبه افقی |مقام مرجعیت |تدریس |تالیف }}
    | فعالیت‌ها = {{فهرست جعبه افقی |مقام [[مرجع تقلید|مرجعیت]] |تدریس |تالیف }}
    | وبگاه =  
    | وبگاه =  
    }}
    }}
    '''آقارضا بن محمدهادی همدانی نجفی''' در سال ۱۲۵۰هـ. ق. در شهر [[همدان]] و در منزل آقا محمد هادی همدانی نوزادی به دنیا آمد که بعدها با نام «آقارضا» شناخته شد. بعد از گذراندن دوران کودکی و پرورش یافتن در دامان پدری دانشمند و با تقوا، تحصیل علوم دینی را در [[حوزه علمیه همدان]] آغاز نمود. برای تکمیل تحصیلات خویش عازم [[نجف]] شد و در درس شیخ [[مرتضی انصاری]] حضور یافت. پس از وفات [[میرزای شیرازی]]، مسئولیت زعامت و [[مرجعیت]] [[شیعه]] بر عهده او قرار گرفت. کتاب [[مصباح الفقیه]] و [[الفوائد الرضویه]] از مهم‌ترین آثار اوست.
    '''آقارضا بن محمدهادی همدانی نجفی''' متولد سال ۱۲۵۰هـ. ق. معروف به '''محقق همدانی''' از فقهای قرن سیزدهم بود. وی برای تکمیل تحصیلات خویش عازم [[نجف]] شد و در درس [[مرتضی انصاری|شیخ مرتضی انصاری]] حضور یافت و از شاگردان خاص میرزای شیرازی در [[سامرا]] بود. پس از وفات [[محمد حسن شیرازی|میرزای شیرازی]]، مسئولیت زعامت و [[مرجع تقلید|مرجعیت]] [[مذهب شیعه|شیعه]] بر عهده او قرار گرفت. کتاب [[مصباح الفقیه (کتاب)|مصباح الفقیه]] و [[الفوائد الرضویه (کتاب)|الفوائد الرضویه]] از مهم‌ترین آثار اوست و رساله عملیه او «ذخیرة الأحکام فی مسائل الحلال و الحرام» نام داشت. او در حرم عسکریین دفن شده است.


    == ولادت ==
    == ولادت ==
    در سال 1250 هـ. ق. در شهر [[همدان]] و در منزل آقا محمد هادی همدانی نوزادی به دنیا آمد که بعدها با نام «آقارضا» شناخته شد. او در اندک زمانی همانند ستاره‌ای فروزان در آسمان علم و تقوا درخشید و انسان‌های حقیقت جو را به سوی کمال رهنمون شد. آقا رضا بعد از گذراندن دوران کودکی و پرورش یافتن در دامان پدری دانشمند و با تقوا، تحصیل علوم دینی را در حوزه علمیه همدان آغاز نمود.
    در سال 1250 هـ. ق. در شهر همدان و در منزل آقا محمد هادی همدانی نوزادی به دنیا آمد که بعدها با نام «آقارضا» شناخته شد. او در اندک زمانی همانند ستاره‌ای فروزان در آسمان علم و تقوا درخشید و انسان‌های حقیقت جو را به سوی کمال رهنمون شد. آقارضا بعد از گذراندن دوران کودکی و پرورش یافتن در دامان پدری دانشمند و با [[تقوا]]، تحصیل علوم دینی را در [[حوزه علمیه همدان]] آغاز نمود.
    وی برای تکمیل تحصیلات خویش عازم نجف شد و در درس شیخ مرتضی انصاری حضور یافت.
    وی برای تکمیل تحصیلات خویش عازم [[نجف]] شد و در درس [[مرتضی انصاری|شیخ مرتضی انصاری]] حضور یافت.
    حاج آقا رضا سپس به حلقه درس [[میرزا محمد حسن شیرازی]] (1224 ـ 1312 هـ. ق.) پیوست و تلاش‌های شبانه روزی او برای فراگیری دانش سبب شد تا به عنوان یکی از شاگردان ممتاز درس میرزای شیرازی شناخته شود پس از هجرت میرزای شیرازی به [[سامرا]]، بسیاری از شاگردان او به سامرا رفتند. حاج آقا رضا همدانی نیز به سامراء رفت و در درس‌ها) [[فقه]] و [[اصول]] او حضور یافت.
    حاج‌آقا رضا سپس به حلقه درس [[محمد حسن شیرازی|میرزا محمد حسن شیرازی]] (1224 ـ 1312 هـ. ق.) پیوست و تلاش‌های شبانه روزی او برای فراگیری دانش سبب شد تا به‌عنوان یکی از شاگردان ممتاز درس میرزای شیرازی شناخته شود پس از هجرت میرزای شیرازی به [[سامرا]]، بسیاری از شاگردان او به سامرا رفتند. حاج آقا رضا همدانی نیز به سامراء رفت و در درس‌ها) [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] او حضور یافت.
    او در اوائل قرن چهاردهم هجری قمری، به [[نجف]] بازگشت و به تدریس [[علوم اسلامی]] و هدایت مردم پرداخت.
    او در اوائل قرن چهاردهم [[سال قمری|هجری قمری]]، به [[نجف]] بازگشت و به تدریس [[علوم اسلامی]] و هدایت مردم پرداخت.


    == استادان ==
    == استادان ==
    حاج آقا رضا همدانی در مدت تحصیلات خویش از استادان بزرگواری استفاده نمود، که مشهورترین آنها عبارتند از:
    حاج آقا رضا همدانی در مدت تحصیلات خویش از استادان بزرگواری استفاده نمود، که مشهورترین آنها عبارتند از:


    # علامه [[شیخ مرتضی انصاری]].
    # علامه [[مرتضی انصاری|شیخ مرتضی انصاری]].
    # میرزا محمد حسن شیرازی، معروف به [[میرزای شیرازی]].
    # میرزا محمد حسن شیرازی، معروف به [[محمد حسن شیرازی|میرزای شیرازی]].
    # [[محمد تقی شیرازی|میرزا محمد تقی شیرازی]]، معروف به «میرزای کوچک».
    # [[محمد تقی شیرازی|میرزا محمد تقی شیرازی]]، معروف به «میرزای کوچک».
    # میرزا حسن فرزند میرزا خلیل طهرانی نجفی.
    # میرزا حسن فرزند میرزا خلیل طهرانی نجفی.
    # [[میرزا محمد هاشم خوانساری]].
    # [[محمد هاشم خوانساری|میرزا محمد هاشم خوانساری]].
    #
    [[محمد حرز الدین|شیخ محمد حرز الدین]] که بعد از شنیدن آوازه علم و تقوای او به حضورش شتافت می‌گوید:
     
    «آقا رضا همدانی در ایام جوانی به [[حوزه علمیه نجف]] قدم گذاشت و در اثرجدیت و پشتکار در کسب علم و دانش به مراتب عالی نائل گردید و در محفل درس میرزای شیرازی از چهره‌های درخشان شناخته شد و مورد توجه نخبگان حوزه نجف قرار گرفت و در ردیف مدرسان درجه اول آن حوزه به شمار آمد. هنگامی که آوازه او را شنیدم، خواستم از نزدیک او را بسنجم و هنگامی که با او روبه رو شدم، آن شخصیت فرزانه را بالاتر از آنچه شنیده بودم، یافتم. او صاحب‌نظری ژرف‌نگر و اندیشمندی صائب بود. من او را مردی [[فقیه]]، ‌[[اصولی]] و [[متکلم]] به تمام معنا دیدم. شایستگی او در نوشتن و تصنیف زیباتر و متین‌تر از تدریس وی بود. هر کس که در بحث و درس‌های او حاضر شده باشد و به درستی و با انصاف اظهار نظرنماید، به این سخن معترف خواهد شد<ref>معارف الرجال، ج 1، ص 323.</ref>.»
    [[شیخ محمد حرز الدین]] که بعد از شنیدن آوازه علم و تقوای او به حضورش شتافت می‌گوید:
    «آقا رضا همدانی در ایام جوانی به [[حوزه علمیه نجف]] قدم گذاشت و در اثرجدیت و پشتکار در کسب علم و دانش به مراتب عالی نائل گردید و در محفل درس میرزای شیرازی از چهره‌های درخشان شناخته شد و مورد توجه نخبگان حوزه نجف قرار گرفت و در ردیف مدرسان درجه اول آن حوزه به شمار آمد. هنگامی که آوازه او را شنیدم، خواستم از نزدیک او را بسنجم و هنگامی که با او روبه رو شدم، آن شخصیت فرزانه را بالاتر از آنچه شنیده بودم، یافتم. او صاحب‌نظری ژرف‌نگر و اندیشمندی صائب بود. من او را مردی [[فقیه]]، ‌اصولی و متکلم به تمام معنا دیدم. شایستگی او در نوشتن و تصنیف زیباتر و متین‌تر از تدریس وی بود. هر کس که در بحث و درس‌های او حاضر شده باشد و به درستی و با انصاف اظهار نظرنماید، به این سخن معترف خواهد شد<ref>معارف الرجال، ج 1، ص 323.</ref>.»


    == مقام مرجعیت ==
    == مقام مرجعیت ==
    حاج آقا رضا همدانی در اثر تلاش‌های فراوان برای فراگیری دانش، به درجه [[اجتهاد]] نائل شد و در استنباط [[احكام شرعی|احکام شرعی]] چنان کوشید که بسیاری از خواص که مقام علمی و معنوی او را می‌شناختند، پس از وفات میرزای شیرازی (1312 هـ. ق.) او را به عنوان [[فقیه]] اعلم معرفی کرده‌اند. عده بسیاری مقلد او شدند و از او درخواست فتوا نمودند. فقیه همدان برخلاف میل قلبی، با نوشتن حاشیه بر نجاه العباد، نظرات فقهی خود را برای مقلدان خویش بیان نمود.
    حاج آقا رضا همدانی در اثر تلاش‌های فراوان برای فراگیری دانش، به درجه [[اجتهاد]] نائل شد و در استنباط [[احكام شرعی|احکام شرعی]] چنان کوشید که بسیاری از خواص که مقام علمی و معنوی او را می‌شناختند، پس از وفات میرزای شیرازی (1312هـ.ق.) او را به عنوان [[فقیه]] اعلم معرفی کرده‌اند. عده بسیاری مقلد او شدند و از او درخواست [[فتوا]] نمودند. [[فقیه]] همدان برخلاف میل قلبی، با نوشتن حاشیه بر نجاه العباد، نظرات فقهی خود را برای مقلدان خویش بیان نمود.
    در حقیقت، پس از وفات میرزای شیرازی مسئولیت زعامت و [[مرجع تقلید|مرجعیت شیعه]] بر عهده مجتهد وارسته همدانی بود، ‌آقا رضا همدانی پس از آن که مرجعیت عامه یافت، ‌هیچ تغییری در زندگی خویش نداد و هم چنان بر روال سابق زندگی ساده‌ای داشت.
    در حقیقت، پس از وفات میرزای شیرازی مسئولیت زعامت و [[مرجع تقلید|مرجعیت شیعه]] بر عهده [[مجتهد]] وارسته همدانی بود، ‌آقا رضا همدانی پس از آن که [[مرجع تقلید|مرجعیت]] عامه یافت، ‌هیچ تغییری در زندگی خویش نداد و هم چنان بر روال سابق زندگی ساده‌ای داشت.
    امّا دیری نپایید که آن اسوه تقوا و فضیلت بنا به عللی از مسئولیت زعامت و مرجعیت فاصله گرفت و فقط به تدریس مشغول شد.
    اما دیری نپایید که آن اسوه تقوا و فضیلت بنا به عللی از مسئولیت زعامت و مرجعیت فاصله گرفت و فقط به تدریس مشغول شد.


    == تدریس و برنامه روزانه ==
    == تدریس و برنامه روزانه ==
    آیت‌الله [[سید محسن امین]]، نویسنده [[اعیان الشیعه]] که چندین سال در درس حاج آقا رضا همدانی شرکت کرده و از نزدیک با شیوه زندگی او آشنا بود، در مورد روش استاد در تدریس و زندگی‌ روزانه‌اش، می‌نویسد:
    آیت‌الله [[سید محسن امین]]، نویسنده [[اعیان الشیعه (کتاب)|اعیان الشیعه]] که چندین سال در درس حاج‌آقا رضا همدانی شرکت کرده و از نزدیک با شیوه زندگی او آشنا بود، در مورد روش استاد در تدریس و زندگی‌ روزانه‌اش، می‌نویسد:
    استاد ما هر روز صبح از خانه خود که نزدیک مسجدی بود که [[امام جماعت]] آن را برعهده داشت، ‌به [[مسجد]] می‌آمد و بعد از این که تقریباً نیم ساعت منتظر رسیدن شاگردان می‌شد، حدود یک ساعت درباره مطالبی که روز قبل نوشته بود ـ که بعد با عنوان «مصباح الفقیه» چاپ شد ـ برای ما درس می‌گفت و سپس به خانه‌اش می‌رفت و به نوشتن درس روز بعد می‌پرداخت؛ تا این که ظهر می‌شد. سپس استاد به مسجد می‌آمد و نماز را به جماعت می‌خواند و به خانه باز می‌گشت.
    استاد ما هر روز صبح از خانه خود که نزدیک مسجدی بود که [[امام جماعت]] آن را برعهده داشت، ‌به [[مسجد]] می‌آمد و بعد از این که تقریباً نیم ساعت منتظر رسیدن شاگردان می‌شد، حدود یک ساعت درباره مطالبی که روز قبل نوشته بود ـ که بعد با عنوان «مصباح الفقیه» چاپ شد ـ برای ما درس می‌گفت و سپس به خانه‌اش می‌رفت و به نوشتن درس روز بعد می‌پرداخت؛ تا این که ظهر می‌شد. سپس استاد به مسجد می‌آمد و [[نماز]] را به جماعت می‌خواند و به خانه باز می‌گشت.
    آن گاه همراه خواهرزاده و دامادش، شیخ علی همدانی که در علم و اخلاق به او شباهت زیادی داشت و هم چنین برادر زاده‌اش که با او هم خانه بود و برای تحصیل علم از همدان به نجف آمده بود و فرزندش، شیخ محمد غذا میل می‌کرد. غالباً غذای این چهار نفر حاضری بود؛ نان بیات عجمی با مقداری پنیر و سبزی.
    آن گاه همراه خواهرزاده و دامادش، شیخ علی همدانی که در علم و اخلاق به او شباهت زیادی داشت و هم‌چنین برادر زاده‌اش که با او هم‌خانه بود و برای تحصیل علم از همدان به نجف آمده بود و فرزندش، شیخ محمد غذا میل می‌کرد. غالباً غذای این چهار نفر حاضری بود؛ نان بیات عجمی با مقداری پنیر و سبزی.
    آن گاه کمی می‌خوابید. بعد از بیدار شدن، مشغول مطالعه و نوشتن درس می‌شد.
    آن گاه کمی می‌خوابید. بعد از بیدار شدن، مشغول مطالعه و نوشتن درس می‌شد.
    در خانه ایشان، کنار در ورودی حجره کوچکی بود که با نردبان داخلی آن می‌شدند. آن حجره کوچک اطاق مطالعه این مرد بزرگ بود. گاهی اوقات که من محتاج می‌شدم مساله‌ای از او بپرسم یا معنای عبارتی از نوشته‌هایش را سؤال کنم، نزد او می‌رفتم و می‌دیدم که استاد قلم و کاغذ را در دست گرفته و کتاب‌های جواهر و حدائق و وسائل پیش رویش گشوده است. استاد با دیدن من، کاغذ و قلم را زمین می‌گذاشت و من مسأله را می‌پرسیدم و او جواب می‌داد.
    در خانه ایشان، کنار در ورودی حجره کوچکی بود که با نردبان داخلی آن می‌شدند. آن حجره کوچک اطاق مطالعه این مرد بزرگ بود. گاهی اوقات که من محتاج می‌شدم مساله‌ای از او بپرسم یا معنای عبارتی از نوشته‌هایش را سؤال کنم، نزد او می‌رفتم و می‌دیدم که استاد قلم و کاغذ را در دست گرفته و کتاب‌های جواهر و حدائق و وسائل پیش رویش گشوده است. استاد با دیدن من، کاغذ و قلم را زمین می‌گذاشت و من مسأله را می‌پرسیدم و او جواب می‌داد.
    هنگامی که گفت و گوی ما تمام می‌شد، استاد دوباره کاغذ و قلم را به دست می‌گرفت و من از اتاق خارج می‌شدم. او تا یک ساعت به غروب هم چنان به مطالعه و نوشتن ادامه می‌داد، آنگاه به مسجد می‌رفت و تا رسیدن وقت مغرب، درس می‌گفت. استاد پس از اقامه نماز جماعت مغرب، به حرم مطهر مشرف می‌شد و به [[زیارت]] و [[نماز]] و [[دعا]] می‌پرداخت. گاهی نیز به حجره‌ای که مدفن مرحوم [[سید جواد عاملی]] (نویسنده مفتاح الکرامه) است، ‌می‌رفت و بعد از توقف کوتاهی، به خانه‌اش باز می‌گشت و مشغول مطالعه و نوشتن می‌شد<ref>اعیان الشیعه، ج 7، ص 20.</ref>.
    هنگامی که گفت و گوی ما تمام می‌شد، استاد دوباره کاغذ و قلم را به دست می‌گرفت و من از اتاق خارج می‌شدم. او تا یک ساعت به غروب هم چنان به مطالعه و نوشتن ادامه می‌داد، آنگاه به مسجد می‌رفت و تا رسیدن وقت مغرب، درس می‌گفت. استاد پس از اقامه [[نماز جماعت]] مغرب، به حرم مطهر مشرف می‌شد و به [[زیارت]] و [[نماز]] و [[دعا]] می‌پرداخت. گاهی نیز به حجره‌ای که مدفن مرحوم [[سید جواد عاملی]] (نویسنده مفتاح الکرامه) است، ‌می‌رفت و بعد از توقف کوتاهی، به خانه‌اش باز می‌گشت و مشغول مطالعه و نوشتن می‌شد<ref>اعیان الشیعه، ج 7، ص 20.</ref>.


    == شاگردان ==
    == شاگردان ==
    آیت‌الله حاج آقا رضا همدانی در طول زندگی خویش، شاگردان بسیاری را تربیت نمود که هر کدام به نوبه خویش مشعلدار علم و معرفت شدند.
    آیت‌الله حاج آقا رضا همدانی در طول زندگی خویش، شاگردان بسیاری را تربیت نمود که هر کدام به نوبه خویش مشعل‌دار علم و معرفت شدند.
    اینک به اسامی تعدادی از ستارگان علم و فقاهت که در محضر آقا رضا همدانی نور معرفت یافته‌اند، اشاره می‌کنیم:
    اینک به اسامی تعدادی از ستارگان علم و فقاهت که در محضر آقا رضا همدانی نور معرفت یافته‌اند، اشاره می‌کنیم:
    {{فهرست ستونی|3}}
    #[[سید محسن امین|سید محسن امین عاملی]]، نویسنده کتاب ارزشمند و بی‌نظیر [[اعیان الشیعه (کتاب)|اعیان الشیعه]].
    #[[محمد جواد بلاغی|شیخ محمد جواد بلاغی]].
    #شیخ علی همدانی، داماد و خواهرزاده او.
    #شیخ علی، فرزند شیخ باقر (نوه صاحب جواهر)
    #[[محمدمحسن بن‌ علی ‌منزوی تهرانی|شیخ آقا بزرگ تهرانی]]، نویسنده کتاب گرانسنگ «[[الذریعه الی تصانیف الشیعه]]»
    #حاج محمد حسن آل کبه بغدادی.
    #[[سید حسن صدر]]، نویسنده کتاب تکمله امل الامل.
    #[[محمد آل كاشف الغطاء|شیخ محمد آل کاشف‌الغطاء]].
    #شیخ علی قمی، عارف و زاهد مشهور.
    #شیخ ابوالقاسم، فرزند محمد تقی قمی (خزانه دار [[حرم فاطمه بنت موسی بن جعفر|حرم حضرت معصومه ـ سلام الله علیها]] ـ).
    #شیخ علی حلّی.
    #شیخ حسین مغنیه عاملی.
    #شیخ منیر صیداوی.
    #شیخ عبدالحسین کاظمی.
    #شیخ [[احمد آل كاشف الغطاء|احمد آل کاشف‌الغطاء]].
    #شیخ [[محمد حسین کاشف الغطاء|محمد حسین آل کاشف‌الغطاء]].
    #شیخ جعفر آل الشیخ راضی.
    #سید مشکور طالقانی.
    #سید احمد طالقانی نجفی.
    #[[جواد ملكی تبریزی|میرزا جواد آقا ملکی تبریزی]].
    #[[سید جمال‌الدین گلپایگانی|سید جمال‌الدین موسوی گلپایگانی]].
    #سید حسن حسینی (پسرخاله [[محمدمحسن بن‌ علی ‌منزوی تهرانی|شیخ آقا بزرگ تهرانی]]).
    #سید صالح حلّی.
    #شیخ محمد تقی تهرانی مقدس.
    #[[محمد حسین غروی اصفهانی|شیخ محمد حسین اصفهانی غروی کمپانی]].
    #سید محمود مرعشی نجفی پدر [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|آیت‌الله‌العظمی نجفی مرعشی]] ـ قدس سره ـ.
    #شیخ محمد رضا اصفهانی. معروف به مسجد شاهی.
    #میرزا صادق خلیلی طهرانی.
    #سید حسین حسینی اشکوری نجفی.
    #شیخ محمد صادق گلپایگانی.
    #از بین این تربیت یافتگان مکتب آن مجتهد وارسته، دو نفر موفق شدند که از آن استاد بزرگ فقه و اصول، اجازه اجتهاد دریافت نمایند که عبارتند از:
    # حاج [[محمد حسن آل کبه بغدادی]].
    # [[سید محسن امین|سید محسن امین عاملی]]<ref>مصباح الفقیه، مقدمه، ص 38.</ref>.
    {{پایان}}


    #
    == آثار ==
    #<nowiki># سید محسن امین عاملی، نویسنده کتاب ارزشمند و بی‌نظیر اعیان الشیعه.</nowiki>
    # آیت‌الله حاج‌آقا رضا همدانی علاوه بر تدریس، آثار ارزشمندی نیز تألیف کرد. او با قلمی شیوا اندیشه‌های خود را به رشته تحریر کشید. در این جا به ذکر تألیفات آن متفکر گرانمایه می‌پردازیم:
    #<nowiki># </nowiki>[[محمد جواد بلاغی|شیخ محمد جواد بلاغی]].
    #<nowiki># شیخ علی همدانی، داماد و خواهرزاده او.</nowiki>
    #<nowiki># شیخ علی، فرزند شیخ باقر (نوه صاحب جواهر)</nowiki>
    #<nowiki># شیخ آقا بزرگ تهرانی، نویسنده کتاب گرانسنگ «الذریعه الی تصانیف الشیعه»</nowiki>
    #<nowiki># حاج محمد حسن آل کبه بغدادی</nowiki>
    #<nowiki># سید حسن صدر، نویسنده کتاب تکمله امل الامل.</nowiki>
    #<nowiki># </nowiki>[[شیخ محمد آل كاشف الغطاء|شیخ محمد آل کاشف‌الغطاء]].
    #<nowiki># شیخ علی قمی، عارف و زاهد مشهور.</nowiki>
    #<nowiki># شیخ ابوالقاسم، فرزند محمد تقی قمی (خزانه دار </nowiki>[[حرم حضرت معصومه|حرم حضرت معصومه ـ سلام الله علیها]] ـ).
    #<nowiki># شیخ علی حلّی.</nowiki>
    #<nowiki># شیخ حسین مغنیه عاملی.</nowiki>
    #<nowiki># شیخ منیر صیداوی.</nowiki>
    #<nowiki># شیخ عبدالحسین کاظمی.</nowiki>
    #<nowiki># شیخ </nowiki>[[احمد آل كاشف الغطاء|احمد آل کاشف‌الغطاء]].
    #<nowiki># شیخ </nowiki>[[کاشف الغطاء|محمد حسین آل کاشف‌الغطاء]].
    #<nowiki># شیخ جعفر آل الشیخ راضی.</nowiki>
    #<nowiki># سید مشکور طالقانی.</nowiki>
    #<nowiki># سید احمد طالقانی نجفی.</nowiki>
    #<nowiki># </nowiki>[[میرزا جواد آقا ملكی تبریزی|میرزا جواد آقا ملکی تبریزی]].
    #<nowiki># سید </nowiki>جمال الدین موسوی گلپایگانی.
    #<nowiki># سید حسن حسینی (پسرخاله </nowiki>[[شیخ آقا بزرگ تهرانی]]).
    #<nowiki># سید صالح حلّی.</nowiki>
    #<nowiki># شیخ محمد تقی تهرانی مقدس.</nowiki>
    #<nowiki># شیخ </nowiki>محمد حسین اصفهانی غروی کمپانی.
    #<nowiki># سید محمود مرعشی نجفی پدر </nowiki>[[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|آیت‌الله‌العظمی نجفی مرعشی]] ـ قدس سره ـ.
    #<nowiki># شیخ محمد رضا اصفهانی. معروف به مسجد شاهی.</nowiki>
    #<nowiki># میرزا صادق خلیلی طهرانی.</nowiki>
    #<nowiki># سید حسین حسینی اشکوری نجفی.</nowiki>
    #<nowiki># شیخ محمد صادق گلپایگانی.</nowiki>
    #
    # از بین این تربیت یافتگان مکتب آن مجتهد وارسته، دو نفر موفق شدند که از آن استاد بزرگ فقه و اصول، اجازه اجتهاد دریافت نمایند که عبارتند از:
    # حاج محمد حسن آل کبه بغدادی.
    # سید محسن امین عاملی<ref>مصباح الفقیه، مقدمه، ص 38.</ref>.
    #
     
    == تألیفات ==
    #
    # آیت‌الله حاج آقا رضا همدانی علاوه بر تدریس، آثار ارزشمندی نیز تألیف کرد. او با قلمی شیوا اندیشه‌های خود را به رشته تحریر کشید. در این جا به ذکر تألیفات آن متفکر گرانمایه می‌پردازیم:
    #
    # ذخیره الاحکام: این کتاب رساله عملیه وی است.
    # ذخیره الاحکام: این کتاب رساله عملیه وی است.
    # الهدایه: این کتاب فقه فارسی است بحث‌های [[طهارت]]، صلوه و صوم تا [[اعتکاف|اعتكاف]] در آن آمده است.
    # الهدایه: این کتاب فقه فارسی است بحث‌های [[طهارت]]، صلوه و صوم تا [[اعتکاف|اعتكاف]] در آن آمده است.
    # الوجیزه فی الفقه: نسخه‌ای از این کتاب در کتابخانه مرحوم میرزا باقرقاضی در تبریز موجود بود<ref>الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج 25، ص 49.</ref>.
    # الوجیزه فی الفقه: نسخه‌ای از این کتاب در کتابخانه مرحوم میرزا باقرقاضی در تبریز موجود بود<ref>الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج 25، ص 49.</ref>.
    # الفوائد الرضویه علی الفرائد المرتضویه: این کتاب در علم اصول نگارش یافته است و به عنوان حاشیه بر کتاب فرائد الاصول، نوشته شیخ انصاری است و در سال 1318 هـ. ق. در ایران هـ. ق. چاپ رسیده است.
    # الفوائد الرضویه علی الفرائد المرتضویه: این کتاب در علم اصول نگارش یافته است و به عنوان حاشیه بر کتاب فرائد الاصول، نوشته شیخ انصاری است و در سال 1318 هـ. ق. در ایران هـ. ق. چاپ رسیده است.
    #
    # تقریرات فقه: حاج آقا رضا همدانی در این اثر مباحثات فقهی استادش، میرزای شیرازی را از اول بیع تا آخر خیارات، نوشته است.
    # تقریرات فقه: حاج آقا رضا همدانی در این اثر مباحثات فقهی استادش، میرزای شیرازی را از اول بیع تا آخر خیارات، نوشته است.
    # حاشیه بر[[مكاسب|مکاسب]] شیخ انصاری ـ قدس سره ـ.
    # حاشیه بر مکاسب [[مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] ـ قدس سره ـ.
    # حاشیه بر ریاض المسائل، نوشته سید علی اصفهانی حائری.
    # حاشیه بر ریاض المسائل، نوشته سید علی اصفهانی حائری.
    # حاشیه بر نجاه العباد، تألیف شیخ محمد حسن نجفی (نویسنده جواهر الکلام).
    # حاشیه بر نجاه العباد، تألیف شیخ [[محمد حسن نجفی]] (نویسنده [[جواهر الکلام]]).
    # تقریرات اصول: در این کتاب بحث‌های اصول میرزای شیرازی به تقریر درآمده است.
    # تقریرات اصول: در این کتاب بحث‌های اصول میرزای شیرازی به تقریر درآمده است.
    #
    # مصباح الفقیه: این اثر ارزشمند که مهم‌ترین تألیف حاج آقا رضا همدانی است، یکی از عمیق‌ترین و شیواترین شرح‌های کتاب شرایع، نوشته محقق اول است. علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی در مورد چگونگی نگارش این کتاب سخنی دارد که ما را به اهمیت این کتاب بیشتر آشنا می‌کند. ایشان می‌گوید: «مولف هر شب یک صفحه از آن را می‌نوشت و هنگام صبح برای شاگردان فرهیخته و اندیشمند خویش، همانند سید محسن امین، سید جمال‌الدین گلپایگانی، شیخ احمد کاشف‌الغطاء، و برادرش شیخ محمد حسین، شیخ ابوالقاسم قمی، شیخ علی جواهری، شیخ علی قمی، شیخ عبدالحسین کاظمی، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، شیخ محمد تقی مقدس طهرانی، و این جانب، ‌می‌خواند. سپس نوشتار خویش را در این مجمع علمی حک و اصلاح می‌کرد و گاه دیدگاهش را تغییر می‌داد و گاهی برآن اصرار می‌ورزید<ref>همان، ج 21، ص 115 ـ 116.</ref>.»
    # مصباح الفقیه: این اثر ارزشمند که مهم‌ترین تألیف حاج آقا رضا همدانی است، یکی از عمیق‌ترین و شیواترین شرح‌های کتاب شرایع، نوشته محقق اول است. علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی در مورد چگونگی نگارش این کتاب سخنی دارد که ما را به اهمیت این کتاب بیشتر آشنا می‌کند. ایشان می‌گوید: «مولف هر شب یک صفحه از آن را می‌نوشت و هنگام صبح برای شاگردان فرهیخته و اندیشمند خویش، همانند سید محسن امین، سید جمال الدین گلپایگانی، شیخ احمد کاشف‌الغطاء، و برادرش شیخ محمد حسین، شیخ ابوالقاسم قمی، شیخ علی جواهری، شیخ علی قمی، شیخ عبدالحسین کاظمی، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، شیخ محمد تقی مقدس طهرانی، و این جانب، ‌می‌خواند. سپس نوشتار خویش را در این مجمع علمی حک و اصلاح می‌کرد و گاه دیدگاهش را تغییر می‌داد و گاهی برآن اصرار می‌ورزید<ref>همان، ج 21، ص 115 ـ 116.</ref>.»


    به همین علت کتاب مصباح الفقیه آکنده از تحقیقات فقهی، اصولی، تفسیری، حدیثی، ادبی و لغوی است و دارای سبکی زیبا و قلمی شیوا می‌باشد. دقت در عمق مطالب، تطبیق فروع بر اصول و دسته‌بندی جالب از دیگر امتیازات این کتاب گرانسنگ است.
    به همین علت کتاب مصباح الفقیه آکنده از تحقیقات فقهی، اصولی، تفسیری، حدیثی، ادبی و لغوی است و دارای سبکی زیبا و قلمی شیوا می‌باشد. دقت در عمق مطالب، تطبیق فروع بر اصول و دسته‌بندی جالب از دیگر امتیازات این کتاب گرانسنگ است.
    باب‌های طهاره، صلوه، [[زكات|زکات]]، [[خمس]]، [[صوم]]، ‌رهن و اجاره در این مجموعه قبلاً به صورت چاپ سنگی بود و اکنون مدتی است که گروهی دست به تحقیق این کتاب زده‌اند و تاکنون 8 جلد از آن به چاپ رسیده است.
    باب‌های [[طهارت|طهاره]]، صلوه، [[زكات|زکات]]، [[خمس]]، [[صوم]]، ‌رهن و اجاره در این مجموعه قبلاً به صورت چاپ سنگی بود و اکنون مدتی است که گروهی دست به تحقیق این کتاب زده‌اند و تاکنون 8 جلد از آن به چاپ رسیده است.


    == آراء علمی ==
    == آراء علمی ==
    خط ۱۱۹: خط ۱۱۱:
    # آب نجس تنها با اتصال به آب جاری و یا کثیر پاک نمی‌شود بلکه ممزوج و مخلوط شدن شرط است.
    # آب نجس تنها با اتصال به آب جاری و یا کثیر پاک نمی‌شود بلکه ممزوج و مخلوط شدن شرط است.
    # مدار حجیت خبر، اطمینان به صدور آن از معصوم است بنابراین آنهائی را که اصحاب ما پذیرفته می‌پذیریم و هر کدام را آنها مردود دانسته‌اند ما هم نمی‌پذیریم.
    # مدار حجیت خبر، اطمینان به صدور آن از معصوم است بنابراین آنهائی را که اصحاب ما پذیرفته می‌پذیریم و هر کدام را آنها مردود دانسته‌اند ما هم نمی‌پذیریم.
    #
    # با این که شهرت را حجت نمی‌دانست، ولی سعی می‌کرد با مشهور مخالفت نکند.
    # با این که شهرت را حجت نمی‌دانست، ولی سعی می‌کرد با مشهور مخالفت نکند.
    # کتاب «فقه الرضا (ع)<ref> این كتاب منسوب به امام رضا ـ علیه‌السلام ـ است و بزرگانی مثل مولی مهدی نراقی، علامه مجلسی، میرزا عبدالله افندی محقق نراقی و سید مجاهد و شیخ بحرانی، این كتاب را تأیید كرده‌اند و معتقدند كه در سال 200 هجری به خط امام رضا ـ علیه‌السلام ـ نوشته شده است، در مكه معظمه نسخه‌ای از آن به خط كوفی موجود است. امّا مرحوم شیخ حر عاملی، وحید بهبهانی و سید حسن صدر و آقا رضا همدانی این انتساب را نمی‌پذیرند، ‌و هر گروه برای خود دلائلی دارند. این كتاب در 411 صفحه در سال 1406 هـ. ق توسط كنگره آن حضرت چاپ شده است.</ref>» را از [[علی بن موسی بن جعفر|امام هشتم(علیه‌السلام)]] نمی‌دانست و معتقد بود که اگر مطالب آن از [[علی بن موسی بن جعفر|حضرت رضا(علیه‌السلام)]] بود آن را افراد متعددی نقل می‌کردند و فقط یک نفر از آن مطلع نمی‌شد. چنان که حدیث سلسله الذهب را افراد بیشماری نوشته و روایت نمودند و هم چنین چرا هزار سال از این کتاب خبری نبود و چهار امام بعد از آن حضرت به آن اشاره‌ای نکرده‌اند و شکل بیان و سیاق بعضی کلمات آن بعید می‌نماید که از [[ائمه|امام معصوم(علیه‌السلام)]] باشد و بعضی احکام در آن مخالف صریح مذهب است.
    # کتاب «فقه الرضا (ع)<ref> این كتاب منسوب به [[علی بن موسی (رضا)|امام رضا(علیه‌السلام)]] است و بزرگانی مثل مولی [[مهدی نراقی]]، [[محمد باقر مجلسی|علامه مجلسی]]، [[میرزا عبدالله افندی]] محقق نراقی و سید مجاهد و شیخ بحرانی، این كتاب را تأیید كرده‌اند و معتقدند كه در سال 200 هجری به خط امام رضا (علیه‌السلام) نوشته شده است، در [[مکه|مكه معظمه]] نسخه‌ای از آن به خط كوفی موجود است. اما مرحوم [[شیخ حر عاملی]]، [[وحید بهبهانی]] و سید حسن صدر و آقا رضا همدانی این انتساب را نمی‌پذیرند، ‌و هر گروه برای خود دلائلی دارند. این كتاب در 411 صفحه در سال 1406 هـ. ق توسط كنگره آن حضرت چاپ شده است.</ref>». را از [[علی بن موسی (رضا)|امام هشتم (علیه‌السلام)]] نمی‌دانست و معتقد بود که اگر مطالب آن از [[علی بن موسی (رضا)|حضرت رضا (علیه‌السلام)]] بود آن را افراد متعددی نقل می‌کردند و فقط یک نفر از آن مطلع نمی‌شد. چنان که حدیث سلسله الذهب را افراد بیشماری نوشته و روایت نمودند و هم چنین چرا هزار سال از این کتاب خبری نبود و چهار امام بعد از آن حضرت به آن اشاره‌ای نکرده‌اند و شکل بیان و سیاق بعضی کلمات آن بعید می‌نماید که از [[ائمه|امام معصوم (علیه‌السلام)]] باشد و بعضی احکام در آن مخالف صریح [[مذهب]] است.


    == وفات ==
    == درگذشت ==
    آیت‌الله آقا رضا همدانی بعد از سال‌ها تلاش در راه کسب دانش، ترویج معارف [[شیعی]]، پرورش ده‌ها دانشمند و فقیه برجسته و آفریدن آثاری ارزشمند، در روز یک شنبه 28 [[ماه صفر]]1322 هـ. ق. در اثر ناراحتی سینه در شهر سامرّا به دار باقی شتافت. پیکر پاک این فقیه وارسته در جوار بارگاه ملکوتی [[امام هادی]] و [[امام حسن عسکری|امام حسن عسکری(علیه‌السلام)]] و مقابل قبر حضرت حکیمه خاتون (دختر امام جواد(علیه‌السلام) به خاک سپرده شد<ref>معارف الرجال، ج 1، ص 323.</ref>.
    آیت‌الله آقا‌رضا همدانی بعد از سال‌ها تلاش در راه کسب دانش، ترویج معارف [[مذهب شیعه|شیعی]]، پرورش ده‌ها دانشمند و فقیه برجسته و آفریدن آثاری ارزشمند، در روز یک شنبه 28 [[صفر المظفر|ماه صفر]] 1322 هـ. ق. در اثر ناراحتی سینه در شهر سامرا به دار باقی شتافت. پیکر پاک این فقیه وارسته در جوار بارگاه ملکوتی [[علی بن محمد (هادی)|امام هادی]] و [[حسن بن علی (عسکری)|امام حسن عسکری (علیه‌السلام)]] و مقابل قبر حضرت حکیمه خاتون (دختر [[محمد بن علی (جواد)|امام جواد علیه‌السلام]]) به خاک سپرده شد<ref>معارف الرجال، ج 1، ص 323.</ref>.


    == منابع ==
    == جستارهای وابسته ==
    [https://www.pasokh.org/fa/Article/View/9635 برگرفته از سایت حاج آقا رضا همدانی - مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهاتhttps://www.pasokh.org]  
    * [[مرتضی انصاری]]
    * [[محمد حسن شیرازی|میرزا محمد حسن شیرازی]]
    * [[علوم اسلامی]]


    == پانویس ==
    == پانویس ==
    {{پانویس}}
    {{پانویس}}
    == منابع ==
    * [https://www.pasokh.org/fa/Article/View/9635 برگرفته از سایت حاج آقا رضا همدانی - مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات] pasokh.org
    {{علمای اسلام}}


    [[رده:عالمان]]
    [[رده:عالمان]]
    [[رده:عالمان شیعه]]
    [[رده:عالمان شیعه]]
    [[رده:مراجع تقلید]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۵۰

    رضا همدانی
    عالمان شیعه.jpg
    نام کاملآقارضا بن محمدهادی همدانی نجفی
    نام‌های دیگرمحقق همدانی
    اطلاعات شخصی
    سال تولد۱۲۵۰ ق، ۱۲۱۳ ش‌، ۱۸۳۵ م
    محل تولد
    سال درگذشت۱۳۲۲ ق، ۱۲۸۳ ش‌، ۱۹۰۴ م
    محل درگذشت
    دیناسلام، شیعه
    استادان
    شاگردان
    آثار
    • ذخیره الأحکام
    • حاشیه بر مکاسب
    • ریاض‌
    • نجاه العباد
    • تقریرات درس میزای شیرازی در فقه(بیع و خیارات)
    • اصول و الفوائد الرضویه
    • مصباح الفقیه
    • ذخیره الاحکام
    • الهدایه
    • و...
    فعالیت‌ها

    آقارضا بن محمدهادی همدانی نجفی متولد سال ۱۲۵۰هـ. ق. معروف به محقق همدانی از فقهای قرن سیزدهم بود. وی برای تکمیل تحصیلات خویش عازم نجف شد و در درس شیخ مرتضی انصاری حضور یافت و از شاگردان خاص میرزای شیرازی در سامرا بود. پس از وفات میرزای شیرازی، مسئولیت زعامت و مرجعیت شیعه بر عهده او قرار گرفت. کتاب مصباح الفقیه و الفوائد الرضویه از مهم‌ترین آثار اوست و رساله عملیه او «ذخیرة الأحکام فی مسائل الحلال و الحرام» نام داشت. او در حرم عسکریین دفن شده است.

    ولادت

    در سال 1250 هـ. ق. در شهر همدان و در منزل آقا محمد هادی همدانی نوزادی به دنیا آمد که بعدها با نام «آقارضا» شناخته شد. او در اندک زمانی همانند ستاره‌ای فروزان در آسمان علم و تقوا درخشید و انسان‌های حقیقت جو را به سوی کمال رهنمون شد. آقارضا بعد از گذراندن دوران کودکی و پرورش یافتن در دامان پدری دانشمند و با تقوا، تحصیل علوم دینی را در حوزه علمیه همدان آغاز نمود. وی برای تکمیل تحصیلات خویش عازم نجف شد و در درس شیخ مرتضی انصاری حضور یافت. حاج‌آقا رضا سپس به حلقه درس میرزا محمد حسن شیرازی (1224 ـ 1312 هـ. ق.) پیوست و تلاش‌های شبانه روزی او برای فراگیری دانش سبب شد تا به‌عنوان یکی از شاگردان ممتاز درس میرزای شیرازی شناخته شود پس از هجرت میرزای شیرازی به سامرا، بسیاری از شاگردان او به سامرا رفتند. حاج آقا رضا همدانی نیز به سامراء رفت و در درس‌ها) فقه و اصول او حضور یافت. او در اوائل قرن چهاردهم هجری قمری، به نجف بازگشت و به تدریس علوم اسلامی و هدایت مردم پرداخت.

    استادان

    حاج آقا رضا همدانی در مدت تحصیلات خویش از استادان بزرگواری استفاده نمود، که مشهورترین آنها عبارتند از:

    1. علامه شیخ مرتضی انصاری.
    2. میرزا محمد حسن شیرازی، معروف به میرزای شیرازی.
    3. میرزا محمد تقی شیرازی، معروف به «میرزای کوچک».
    4. میرزا حسن فرزند میرزا خلیل طهرانی نجفی.
    5. میرزا محمد هاشم خوانساری.

    شیخ محمد حرز الدین که بعد از شنیدن آوازه علم و تقوای او به حضورش شتافت می‌گوید: «آقا رضا همدانی در ایام جوانی به حوزه علمیه نجف قدم گذاشت و در اثرجدیت و پشتکار در کسب علم و دانش به مراتب عالی نائل گردید و در محفل درس میرزای شیرازی از چهره‌های درخشان شناخته شد و مورد توجه نخبگان حوزه نجف قرار گرفت و در ردیف مدرسان درجه اول آن حوزه به شمار آمد. هنگامی که آوازه او را شنیدم، خواستم از نزدیک او را بسنجم و هنگامی که با او روبه رو شدم، آن شخصیت فرزانه را بالاتر از آنچه شنیده بودم، یافتم. او صاحب‌نظری ژرف‌نگر و اندیشمندی صائب بود. من او را مردی فقیه، ‌اصولی و متکلم به تمام معنا دیدم. شایستگی او در نوشتن و تصنیف زیباتر و متین‌تر از تدریس وی بود. هر کس که در بحث و درس‌های او حاضر شده باشد و به درستی و با انصاف اظهار نظرنماید، به این سخن معترف خواهد شد[۱].»

    مقام مرجعیت

    حاج آقا رضا همدانی در اثر تلاش‌های فراوان برای فراگیری دانش، به درجه اجتهاد نائل شد و در استنباط احکام شرعی چنان کوشید که بسیاری از خواص که مقام علمی و معنوی او را می‌شناختند، پس از وفات میرزای شیرازی (1312هـ.ق.) او را به عنوان فقیه اعلم معرفی کرده‌اند. عده بسیاری مقلد او شدند و از او درخواست فتوا نمودند. فقیه همدان برخلاف میل قلبی، با نوشتن حاشیه بر نجاه العباد، نظرات فقهی خود را برای مقلدان خویش بیان نمود. در حقیقت، پس از وفات میرزای شیرازی مسئولیت زعامت و مرجعیت شیعه بر عهده مجتهد وارسته همدانی بود، ‌آقا رضا همدانی پس از آن که مرجعیت عامه یافت، ‌هیچ تغییری در زندگی خویش نداد و هم چنان بر روال سابق زندگی ساده‌ای داشت. اما دیری نپایید که آن اسوه تقوا و فضیلت بنا به عللی از مسئولیت زعامت و مرجعیت فاصله گرفت و فقط به تدریس مشغول شد.

    تدریس و برنامه روزانه

    آیت‌الله سید محسن امین، نویسنده اعیان الشیعه که چندین سال در درس حاج‌آقا رضا همدانی شرکت کرده و از نزدیک با شیوه زندگی او آشنا بود، در مورد روش استاد در تدریس و زندگی‌ روزانه‌اش، می‌نویسد: استاد ما هر روز صبح از خانه خود که نزدیک مسجدی بود که امام جماعت آن را برعهده داشت، ‌به مسجد می‌آمد و بعد از این که تقریباً نیم ساعت منتظر رسیدن شاگردان می‌شد، حدود یک ساعت درباره مطالبی که روز قبل نوشته بود ـ که بعد با عنوان «مصباح الفقیه» چاپ شد ـ برای ما درس می‌گفت و سپس به خانه‌اش می‌رفت و به نوشتن درس روز بعد می‌پرداخت؛ تا این که ظهر می‌شد. سپس استاد به مسجد می‌آمد و نماز را به جماعت می‌خواند و به خانه باز می‌گشت. آن گاه همراه خواهرزاده و دامادش، شیخ علی همدانی که در علم و اخلاق به او شباهت زیادی داشت و هم‌چنین برادر زاده‌اش که با او هم‌خانه بود و برای تحصیل علم از همدان به نجف آمده بود و فرزندش، شیخ محمد غذا میل می‌کرد. غالباً غذای این چهار نفر حاضری بود؛ نان بیات عجمی با مقداری پنیر و سبزی. آن گاه کمی می‌خوابید. بعد از بیدار شدن، مشغول مطالعه و نوشتن درس می‌شد. در خانه ایشان، کنار در ورودی حجره کوچکی بود که با نردبان داخلی آن می‌شدند. آن حجره کوچک اطاق مطالعه این مرد بزرگ بود. گاهی اوقات که من محتاج می‌شدم مساله‌ای از او بپرسم یا معنای عبارتی از نوشته‌هایش را سؤال کنم، نزد او می‌رفتم و می‌دیدم که استاد قلم و کاغذ را در دست گرفته و کتاب‌های جواهر و حدائق و وسائل پیش رویش گشوده است. استاد با دیدن من، کاغذ و قلم را زمین می‌گذاشت و من مسأله را می‌پرسیدم و او جواب می‌داد. هنگامی که گفت و گوی ما تمام می‌شد، استاد دوباره کاغذ و قلم را به دست می‌گرفت و من از اتاق خارج می‌شدم. او تا یک ساعت به غروب هم چنان به مطالعه و نوشتن ادامه می‌داد، آنگاه به مسجد می‌رفت و تا رسیدن وقت مغرب، درس می‌گفت. استاد پس از اقامه نماز جماعت مغرب، به حرم مطهر مشرف می‌شد و به زیارت و نماز و دعا می‌پرداخت. گاهی نیز به حجره‌ای که مدفن مرحوم سید جواد عاملی (نویسنده مفتاح الکرامه) است، ‌می‌رفت و بعد از توقف کوتاهی، به خانه‌اش باز می‌گشت و مشغول مطالعه و نوشتن می‌شد[۲].

    شاگردان

    آیت‌الله حاج آقا رضا همدانی در طول زندگی خویش، شاگردان بسیاری را تربیت نمود که هر کدام به نوبه خویش مشعل‌دار علم و معرفت شدند. اینک به اسامی تعدادی از ستارگان علم و فقاهت که در محضر آقا رضا همدانی نور معرفت یافته‌اند، اشاره می‌کنیم:

    1. سید محسن امین عاملی، نویسنده کتاب ارزشمند و بی‌نظیر اعیان الشیعه.
    2. شیخ محمد جواد بلاغی.
    3. شیخ علی همدانی، داماد و خواهرزاده او.
    4. شیخ علی، فرزند شیخ باقر (نوه صاحب جواهر)
    5. شیخ آقا بزرگ تهرانی، نویسنده کتاب گرانسنگ «الذریعه الی تصانیف الشیعه»
    6. حاج محمد حسن آل کبه بغدادی.
    7. سید حسن صدر، نویسنده کتاب تکمله امل الامل.
    8. شیخ محمد آل کاشف‌الغطاء.
    9. شیخ علی قمی، عارف و زاهد مشهور.
    10. شیخ ابوالقاسم، فرزند محمد تقی قمی (خزانه دار حرم حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ).
    11. شیخ علی حلّی.
    12. شیخ حسین مغنیه عاملی.
    13. شیخ منیر صیداوی.
    14. شیخ عبدالحسین کاظمی.
    15. شیخ احمد آل کاشف‌الغطاء.
    16. شیخ محمد حسین آل کاشف‌الغطاء.
    17. شیخ جعفر آل الشیخ راضی.
    18. سید مشکور طالقانی.
    19. سید احمد طالقانی نجفی.
    20. میرزا جواد آقا ملکی تبریزی.
    21. سید جمال‌الدین موسوی گلپایگانی.
    22. سید حسن حسینی (پسرخاله شیخ آقا بزرگ تهرانی).
    23. سید صالح حلّی.
    24. شیخ محمد تقی تهرانی مقدس.
    25. شیخ محمد حسین اصفهانی غروی کمپانی.
    26. سید محمود مرعشی نجفی پدر آیت‌الله‌العظمی نجفی مرعشی ـ قدس سره ـ.
    27. شیخ محمد رضا اصفهانی. معروف به مسجد شاهی.
    28. میرزا صادق خلیلی طهرانی.
    29. سید حسین حسینی اشکوری نجفی.
    30. شیخ محمد صادق گلپایگانی.
    31. از بین این تربیت یافتگان مکتب آن مجتهد وارسته، دو نفر موفق شدند که از آن استاد بزرگ فقه و اصول، اجازه اجتهاد دریافت نمایند که عبارتند از:
    32. حاج محمد حسن آل کبه بغدادی.
    33. سید محسن امین عاملی[۳].

    آثار

    1. آیت‌الله حاج‌آقا رضا همدانی علاوه بر تدریس، آثار ارزشمندی نیز تألیف کرد. او با قلمی شیوا اندیشه‌های خود را به رشته تحریر کشید. در این جا به ذکر تألیفات آن متفکر گرانمایه می‌پردازیم:
    2. ذخیره الاحکام: این کتاب رساله عملیه وی است.
    3. الهدایه: این کتاب فقه فارسی است بحث‌های طهارت، صلوه و صوم تا اعتكاف در آن آمده است.
    4. الوجیزه فی الفقه: نسخه‌ای از این کتاب در کتابخانه مرحوم میرزا باقرقاضی در تبریز موجود بود[۴].
    5. الفوائد الرضویه علی الفرائد المرتضویه: این کتاب در علم اصول نگارش یافته است و به عنوان حاشیه بر کتاب فرائد الاصول، نوشته شیخ انصاری است و در سال 1318 هـ. ق. در ایران هـ. ق. چاپ رسیده است.
    6. تقریرات فقه: حاج آقا رضا همدانی در این اثر مباحثات فقهی استادش، میرزای شیرازی را از اول بیع تا آخر خیارات، نوشته است.
    7. حاشیه بر مکاسب شیخ انصاری ـ قدس سره ـ.
    8. حاشیه بر ریاض المسائل، نوشته سید علی اصفهانی حائری.
    9. حاشیه بر نجاه العباد، تألیف شیخ محمد حسن نجفی (نویسنده جواهر الکلام).
    10. تقریرات اصول: در این کتاب بحث‌های اصول میرزای شیرازی به تقریر درآمده است.
    11. مصباح الفقیه: این اثر ارزشمند که مهم‌ترین تألیف حاج آقا رضا همدانی است، یکی از عمیق‌ترین و شیواترین شرح‌های کتاب شرایع، نوشته محقق اول است. علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی در مورد چگونگی نگارش این کتاب سخنی دارد که ما را به اهمیت این کتاب بیشتر آشنا می‌کند. ایشان می‌گوید: «مولف هر شب یک صفحه از آن را می‌نوشت و هنگام صبح برای شاگردان فرهیخته و اندیشمند خویش، همانند سید محسن امین، سید جمال‌الدین گلپایگانی، شیخ احمد کاشف‌الغطاء، و برادرش شیخ محمد حسین، شیخ ابوالقاسم قمی، شیخ علی جواهری، شیخ علی قمی، شیخ عبدالحسین کاظمی، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، شیخ محمد تقی مقدس طهرانی، و این جانب، ‌می‌خواند. سپس نوشتار خویش را در این مجمع علمی حک و اصلاح می‌کرد و گاه دیدگاهش را تغییر می‌داد و گاهی برآن اصرار می‌ورزید[۵].»

    به همین علت کتاب مصباح الفقیه آکنده از تحقیقات فقهی، اصولی، تفسیری، حدیثی، ادبی و لغوی است و دارای سبکی زیبا و قلمی شیوا می‌باشد. دقت در عمق مطالب، تطبیق فروع بر اصول و دسته‌بندی جالب از دیگر امتیازات این کتاب گرانسنگ است. باب‌های طهاره، صلوه، زکات، خمس، صوم، ‌رهن و اجاره در این مجموعه قبلاً به صورت چاپ سنگی بود و اکنون مدتی است که گروهی دست به تحقیق این کتاب زده‌اند و تاکنون 8 جلد از آن به چاپ رسیده است.

    آراء علمی

    آیت‌الله حاج آقا رضا همدانی، فقیهی صاحب‌نظر، مجتهدی متتبع و پژوهشگری ژرف اندیش بود و در فقه و اصول نظریات و آراء علمی و تحقیقی برای دانش اندوزان و محققان حوزه‌های علمیه ارائه نموده است. بعضی از نظریات او بدین قرار است:

    1. آب نجس تنها با اتصال به آب جاری و یا کثیر پاک نمی‌شود بلکه ممزوج و مخلوط شدن شرط است.
    2. مدار حجیت خبر، اطمینان به صدور آن از معصوم است بنابراین آنهائی را که اصحاب ما پذیرفته می‌پذیریم و هر کدام را آنها مردود دانسته‌اند ما هم نمی‌پذیریم.
    3. با این که شهرت را حجت نمی‌دانست، ولی سعی می‌کرد با مشهور مخالفت نکند.
    4. کتاب «فقه الرضا (ع)[۶]». را از امام هشتم (علیه‌السلام) نمی‌دانست و معتقد بود که اگر مطالب آن از حضرت رضا (علیه‌السلام) بود آن را افراد متعددی نقل می‌کردند و فقط یک نفر از آن مطلع نمی‌شد. چنان که حدیث سلسله الذهب را افراد بیشماری نوشته و روایت نمودند و هم چنین چرا هزار سال از این کتاب خبری نبود و چهار امام بعد از آن حضرت به آن اشاره‌ای نکرده‌اند و شکل بیان و سیاق بعضی کلمات آن بعید می‌نماید که از امام معصوم (علیه‌السلام) باشد و بعضی احکام در آن مخالف صریح مذهب است.

    درگذشت

    آیت‌الله آقا‌رضا همدانی بعد از سال‌ها تلاش در راه کسب دانش، ترویج معارف شیعی، پرورش ده‌ها دانشمند و فقیه برجسته و آفریدن آثاری ارزشمند، در روز یک شنبه 28 ماه صفر 1322 هـ. ق. در اثر ناراحتی سینه در شهر سامرا به دار باقی شتافت. پیکر پاک این فقیه وارسته در جوار بارگاه ملکوتی امام هادی و امام حسن عسکری (علیه‌السلام) و مقابل قبر حضرت حکیمه خاتون (دختر امام جواد علیه‌السلام) به خاک سپرده شد[۷].

    جستارهای وابسته

    پانویس

    1. ↑ معارف الرجال، ج 1، ص 323.
    2. ↑ اعیان الشیعه، ج 7، ص 20.
    3. ↑ مصباح الفقیه، مقدمه، ص 38.
    4. ↑ الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج 25، ص 49.
    5. ↑ همان، ج 21، ص 115 ـ 116.
    6. ↑ این كتاب منسوب به امام رضا(علیه‌السلام) است و بزرگانی مثل مولی مهدی نراقی، علامه مجلسی، میرزا عبدالله افندی محقق نراقی و سید مجاهد و شیخ بحرانی، این كتاب را تأیید كرده‌اند و معتقدند كه در سال 200 هجری به خط امام رضا (علیه‌السلام) نوشته شده است، در مكه معظمه نسخه‌ای از آن به خط كوفی موجود است. اما مرحوم شیخ حر عاملی، وحید بهبهانی و سید حسن صدر و آقا رضا همدانی این انتساب را نمی‌پذیرند، ‌و هر گروه برای خود دلائلی دارند. این كتاب در 411 صفحه در سال 1406 هـ. ق توسط كنگره آن حضرت چاپ شده است.
    7. ↑ معارف الرجال، ج 1، ص 323.

    منابع

    برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/w/index.php?title=رضا_همدانی&oldid=205123»