سلمانیه: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
جز (جایگزینی متن - 'علیه السلام' به '‌علیه‌السلام')
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''سلمانیه‏''' پیروان گزافه‏ گوى [[سلمان فارسى]] نخستین ایرانى که به اسلام مشرف شد؛ هستند.  
{{جعبه اطلاعات فرق و مذاهب
| عنوان =سلمانیه
| تصویر =
| توضیح تصویر =
| نام =سلمانیه
| نام رایج =
| تاریخ شکل گیری =
| قرن شکل گیری =
| مبدأ شکل گیری =
| موسس =
| عقیده = گزافه گویی در باره سلمان صحابه پیامبر.  قائل به نبوت سلمان فارسی‏‌ بودند و حتی گروهی به خدایی او اعتقاد داشتند و معتقدبودند که آیه: «وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رُسُلِنا ...» سوره زخرف، آیه 45 درباره سلمان است. یعنی ای پیامبر ! از کسی که پیش از تو فرستادیم (یعنی سلمان) سؤال کن.
}}


==شرح حال سلمان==
'''سلمانیه‏''' به گزافه‏‌گویانی می‌گفتند که مدعی پیروی از [[سلمان فارسی]] بودند.  
سلمان از یاران قدیم رسول خدا (ص) بود و نام خویش را سلمان الاسلام نهاد. وی در اصل از زرتشتیان اصفهان به شمار مى ‏رفت و عمرش بسیار طولانی بود. در زادگاه وى اختلاف کرده ‏اند بعضى او را از پارس و بسیارى از جى اصفهان دانسته‏ اند. سلمان فارسى و صهیب رومى (یونانى) و بلال حبشى از مسلمانان غیر عربى هستند که بدین اسلام گرویدند. درباره نام او نیز اختلاف کرده‏اند، به قول محمد بن اسحاق که قدیمى‏ترین سیره نویس اسلام است، وى پسر دهقانى از مردم قریه جى اصفهان بود و ماهیه یا ماهویه (روزبه) نام داشت. بنا بر این، نام سلمان به درستى معلوم نیست و پیش از او کسى از عرب بدین اسلام خوانده نشد به نظر می‌رسد که سلمان پارسى پس از قبول مسیحیت و معاشرت با کشیشان آرامى نژاد نصرانى که در شامات مسکن داشتند، به این نام خوانده شده است و چون مردى درست کار و حقیقت جو بوده است آن کشیشان آرامى زبان، او را به سریانى (شلمانا) یعنى مردى کامل و درستکار و متقى خوانده‏ اند.با این که سلمان از موالى بوده ولى در اخذ حقوق و عطا مانند دیگر اصحاب پیغمبر که در جنگ بدر شرکت داشتند از دیوان عطا بهره‏مند مى‏شد و مستمرى او از چهار هزار تا شش هزار درهم بوده است. در جوانى دین زرتشتى را رها کرده به کیش مسیح درآمد و به دنبال راهبى به شام رفت و در شهرهاى موصل ، نصیبین و عموریه گردش کرد و کتاب هایى از رومیان و یهودان خواند.
بعضى ها نوشته‏ اند که اصل وى از رامهرمز و  در آیین مزدک بوده و سپس به مسیحیت گرائید. سلمان همواره در جستجوى دینى درست و حق بوده است و در طلب آن به شهرهاى شام و انطاکیه و اسکندریه رفته تا سرانجام گذرش به صحراى عربستان افتاد و به «وادى القرى» رسید و چون در کتب پیشینیان خوانده بود که پیامبری از آن سرزمین خواهد آمد و دین حنیف ابراهیم را زنده خواهد کرد، در آن وادى به جستجوى آن پیامبر رفت و مدتى در میان قبیله بنى کلب بود. سرانجام ایشان او را به بردگى گرفته و فروختند و مردى یهودى به نام عثمان بن اشهل از بنى قریظه وى را خرید و با خود به مدینه آورد و به باغبانى تاکستان خود گماشت. در آنجا سلمان بشارت ظهور پیامبر جدید را استماع کرد و در سال اول هجرى در «قبا» به خدمت آن حضرت شتافت و او را همچنان یافت که در فکر و خیالش بود. حضرت محمد (ص) به یارى دیگر صحابه، او را از آن یهودى باز خرید و در زمره اصحاب خویش درآورد. بهایى که براى بازخرید او پرداختند، چهل اوقیه طلا بود. در هر صورت، شخصیت سلمان در تاریخ بسیار مبهم و اسرارآمیز است و اخبار صحیحى از او در دست نیست. همینقدر مى ‏دانیم که سلمان در جنگ قادسیه همراه سعد وقاص‏ در لشکر عرب خدمت مى‏کرد و تیسفون بدون خون ریزى بسیار، با نصایح او به ایرانیان، و بر حذر داشتن ایشان از مقاومت فتح شد. وى از طرف عمر خلیفه ثانى به فرمانروایى آن شهر قدیمى تاریخى منسوب گشت، و سرانجام در همان شهر در نزدیکى طاق کسرى به خاک سپرده شد، مرگ وى در زمان خلافت عثمان بن عفان در سال 36 هجرى قمری اتفاق افتاد.
آرامگاه او امروز مشهور به سلمان پاک است و سلطان مراد چهارم عثمانى (1623- 1640 م) آن را تجدید بنا کرد. سپس این بنا در سال 1322 هجرى 1904 میلادی نوسازى شد. گویند که سلمان در زمان حیات خویش با این که حکومت مداین را داشت از مستمرى و عطاى دولتى خویش بهره‏ مند نمى ‏شد و آن را به درویشان و تنگ دستان مى‏ داد و از خوص یعنى برگ خرما جامه‏ اى بر تن داشت و با نان جو سد جوع مى ‏کرد.
بخارى و مسلم در صحاح خود شصت حدیث را از او روایت کرده ‏اند. ابن بابویه قمىّ نیز کتابى به نام «اخبار سلمان و زهده و فضائله» نگاشته است.
کشّى مى ‏نویسد: سلمان جزء  سه نفری بود  که از بهشت بر ایشان تحفه نازل شد و جزء چهار نفری بود که خداوند رسول (ص) خود را به دوستى با ایشان امر کرد. او اسم اعظم را مى ‏دانست و پیامبر صلوات الله علیه به او فرمود که على ‌علیه‌السلام را  امیرالمؤمنین بداند.


==مشاوره در جنگ احزاب==
== شرح حال سلمان ==
معروف است که سلمان در جنگ احزاب که نام پارسى آن کندک است، مسلمانان را به حفر گودالى در مقابل کفار مکّه تشویق کرد. از این جهت آن جنگ مشهور به خندق شد. بعضى از خاورشناسان مانند هورویتز مى ‏نویسد که خبر حفر خندق به اشاره سلمان فارسى در منابع قدیمى ‏تر ذکر نشده است. بنا براین، ممکن است این خبر توسط مسلمانان ایرانى جعل شده و سیف بن عمرو آن را نقل کرده باشد.
سلمان از یاران قدیم رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) بود و نام خویش را سلمان‌الاسلام نهاد. وی در اصل از زرتشتیان اصفهان به‌شمار می‌رفت و عمرش بسیار طولانی بود. در این‌که زادگاه وی کجا است، اختلاف کرده‌‏اند بعضی او را از پارس و بسیاری از جی اصفهان دانسته‏‌اند.  سلمان فارسی و صهیب‌رومی (یونانی) و بلال‌حبشی از مسلمانان غیر عربی هستند که به دین اسلام گرویدند. درباره نام او نیز اختلاف کرده‌‏اند. به قول محمد‌بن‌اسحاق که قدیمی‏‌ترین سیره نویس اسلام است، وی پسر دهقانی از مردم قریه جی اصفهان بود و ماهیه یا ماهویه (روزبه) نام داشت. بنابراین، نام سلمان به‌درستی معلوم نیست و پیش از او کسی از عرب بدین نام خوانده نشد. به نظر می‌رسد که  سلمان فارسی پس از قبول مسیحیت و معاشرت با کشیشان آرامی نژاد نصرانی که در منطقه شامات مسکن داشتند، به این نام خوانده شده است و چون مردی درست‌کار و حقیقت‌جو بوده است، آن کشیشان آرامی زبان او را به سریانی (شلمانا) یعنی مردی کامل و درست‌کار و متقی خوانده‏‌اند. با این‌که سلمان از موالی بوده ولی در اخذ حقوق و عطایا مانند دیگر اصحاب پیامبر که در جنگ بدر شرکت داشتند از دیوان عطا بهره‏‌مند می‏‌شد و مستمری او از چهار هزار تا شش هزار درهم بوده است. در جوانی دین زرتشتی را رها کرده به کیش مسیح درآمد و به دنبال راهبی به شام رفت و در شهرهای موصل‌، نصیبین و عموریه گردش کرد و کتاب‌هایی از رومیان و یهودان خواند.
بعضی‌ها نوشته‏‌اند که اصل وی از رامهرمز و در آیین مزدک بوده و سپس به مسیحیت گرایید. سلمان همواره در جستجوی دین حق بوده است و در طلب آن به شهرهای شام، انطاکیه و اسکندریه رفته تا سرانجام گذرش به صحرای عربستان افتاد و به «وادی‌القری» رسید و چون در کتاب‌های پیشینیان خوانده بود که پیامبری از آن سرزمین خواهد آمد و دین حنیف ابراهیم را زنده خواهد کرد، در آن وادی به جستجوی آن پیامبر رفت و مدتی در میان قبیله بنی‌کلب بود. سرانجام ایشان را به بردگی گرفته و فروختند و مردی یهودی به نام عثمان‌بن‌اشهل از بنی‌قریظه وی را خرید و با خود به مدینه آورد و به باغبانیِ تاکستان خود گماشت. سلمان در آنجا مژده ظهور پیامبر جدید را شنید و در سال اول هجری در «قبا» به خدمت آن حضرت شتافت و او را همچنان یافت که در فکر و خیالش بود. حضرت محمد (صلّی‌الله علیه وآله) به یاری دیگر صحابه، او را از آن یهودی باز خرید و در زمره اصحاب خویش درآورد. بهایی که برای بازخرید او پرداختند، چهل اوقیه طلا بود. سلمان در جنگ قادسیه همراه سعد وقاص‏ در لشکر عرب خدمت می‏‌کرد و تیسفون بدون خون‌ریزی بسیار و صرفا با نصایح او به ایرانیان در منع از مقاومت فتح شد. وی از طرف عمر خلیفه ثانی به فرمان‌روایی آن شهر قدیمی تاریخی منسوب گشت و سرانجام در همان شهر و در سال 36 هجری‌قمری همزمان با خلافت عثمان‌بن‌عفان درگذشت و در نزدیکی طاق کسری به خاک سپرده شد.
آرامگاه او امروز مشهور به سلمان پاک است و به دست سطان مراد چهارم از پادشاهان عثمانی در سال (1623- 1640 م) آ تجدید بنا و مجددا در سال 1322 هجری 1904 میلادی نوسازی شد. گویند که سلمان در زمان حیات خویش با این که حاکم مداین بود، اما از مستمری و عطای دولتی خویش بهره‏‌مند نمی‌شد و آن را به درویشان و تنگ‌دستان می‏‌داد و از خوص (برگ خرما) جامه‏‌ای بر تن داشت و با نان جو خود را سیر می‌‏کرد.
بخاری و مسلم در صحاح خود شصت حدیث از او روایت کرده‌‏اند. ابن‌بابویه قمیّ نیز کتابی به نام «اخبار سلمان و زهده و فضائله» نگاشته است.
[[محمد بن عمر کشی|کشّی]] می‌‏نویسد: سلمان جزء سه نفری بود که از بهشت برای‌شان تحفه نازل شد و جزء چهار نفری بود که خداوند رسول (صلّی‌الله علیه وآله) خود را به دوستی با ایشان امر کرد. او اسم اعظم را می‌‏دانست و پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) به او فرمود که علی ‌(علیه‌السّلام) را امیرالمؤمنین بداند.


==در نگاه پیامبر و اهل بیت==
== فرقه‌های منسوب به سلمان ==
سلمان آن قدر مورد محبت رسول خدا (ص) قرار گرفت که فرمود: «السلمان منّا اهل البیت» و آن حضرت او را از اهل بیت خود شمرد.
از آغاز قرن دوم هجری قمری، نزدیکی سلمان به خاندان پیامبر و ایرانی بودن او بسیاری از غُلاة شیعه را مجذوب کرد. کیسانیه قدیمی‏‌ترین فرقه‌ای بودند که به سلمان فارسی ارادت می‌‏ورزیدند و حتی بعضی از ساده‌‏لوحان عرب گمان می‏‌کردند که حضرت محمد (صلّی‌الله علیه وآله) اخباری را که در قرآن آمده از او یاد می‌‏گیرد. به قول ایوانف در کتاب «اسماعیلیات» برخی از اسماعیلیه به همین اشتباه دچار شده و گفتند که: سلمان قرآن را به حضرت محمد (صلّی‌الله علیه وآله) سپرده است و فرشته جبرائیل فقط عنوانی است برای رسالت خدایی سلمان. امّا بنابر اعتقاد عموم امامیه، سلمان نخستین شخص از سه حواری پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله ) است که همراه با مقداد و ابوذر، محرم سرّ و مشاور خاص او بوده است. او پس از فوت پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) نیز نزد امام علی (علیه‌السّلام) همین مقام را داشت و پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) در نهان او را به پنج تن دیگر از صحابه سوگند داده است تا دوستی خود را با علی (علیه‌السّلام) اظهار کند.
حضرت امام محمد باقر (ع) در تأیید این خبر فرموده است: «سلمان امرؤ منى‏ و الینا اهل البیت و من لکم بمثل لقمان حکیم و کان بحر لا ینزف و لا یدرک ما عنده العلم الاول و العلم الآخر و الجنة تشتاق الیه کل یوم خمس مرات.» یعنى سلمان مردى از ما و اهل بیت ما بود و در میان شما مانند لقمان حکیم بود و او دریایى بود که هیچ‏گاه خشک نمى ‏شود و آن چه را که دارد ادراک نمى ‏گردد. او علم اول و آخر را مى ‏دانست و بهشت هر روز پنج بار مشتاق اوست.


==فرقه‌های منسوب به سلمان==
== سینیه، عینیه و میمیه ==
از آغاز قرن دوم هجرى قمری، نزدیکى سلمان به خاندان پیغمبر و ایرانى بودن او بسیارى از غلاة شیعه را مجذوب کرد. کیسانیه قدیمى‏ ترین فرقه‌اى بودند که به سلمان فارسى ارادت مى ‏ورزیدند و حتی بعضى از ساده ‏لوحان عرب گمان مى‏ کردند که حضرت محمد (ص) اخبارى را که در قرآن آمده از او یاد مى ‏گیرد. به قول ایوانف در کتاب «اسماعیلیات» برخى از اسماعیلیه به همین اشتباه دچار شده و گفتند که: سلمان قرآن را به محمد (ص) سپرده است و فرشته جبرائیل فقط عنوانى است براى رسالت خدایى سلمان. امّا بنا بر اعتقاد امامیه معتدل، سلمان نخستین شخص از سه حوارى پیامبر (ص) است که همراه با مقداد و ابوذر، محرم سرّ و مشاور خاص او بوده است. او پس از فوت پیامبر (ص) نیز نزد على (ع) همین مقام را داشت و پیامبر (ص) در نهان او را به پنج تن دیگر از صحابه سوگند داده است تا دوستى خود را با على (ع) اظهار کند.
بعضی از فرقه‌های سلمانیه بنا بر اختصار خود را «سینیه» می‏‌نامیدند و می‌‏گفتند: سلمان یعنی سین بالاتر از امام است و حتی تا مرتبه الوهیت بالا می‏‌رود و نیز سلمان را در تثلیث حضرت محمد (صلّی‌الله علیه وآله) و امام علی (علیه‌السّلام) داخل می‌‏کردند. از امام علی (علیه‌السّلام) تعبیر به عین و از محمد (صلّی‌الله علیه وآله) تعبیر به «م» می‏‌نمودند، گاهی خود را «سینیه» و «عینیه» و «میمیه» می‌‏خواندند که هر سه آنها تجلی خداوند بزرگ بود. سبعیه و کیسانیه از «عینیه» و ابوالخطاب و پیروان او از «سینیه» و مغیرة‌بن‌سعید و پیروانش از «میمیه» بودند.


==سینیه، عینیه و میمیه همان سلمانیه==
== اعتقاد به نبوت سلمان ==
بعضى از فرق سلمانیه بنا بر اختصار خود را «سینیه» مى‏ نامیدند و مى ‏گفتند: سلمان یعنى سین بالاتر از امام است و حتى تا مرتبه الوهیت بالا مى‏رود و نیز سلمان را در تثلیث محمد (ص) و على (ع) و سلمان داخل مى ‏کردند. از على (ع) تعبیر به عین و از محمد (ص) تعبیر به «م» مى‏ نمودند، گاهى خود را «سینیه» و «عینیه» و «میمیه» مى ‏خواندند که هر سه آن ها تجلى خداوند بزرگ بود. سبعیه و کیسانیه از «عینیه» و ابوالخطاب و پیروان او از «سینیه» و مغیرة بن سعید و پیروانش از «میمیه» بودند.
ابو‌حاتم رازی می‏‌نویسد: سلمانیه قائل به نبوت سلمان فارسی‏‌ بودند و حتی گروهی به خدایی او اعتقاد داشتند و معتقدبودند که آیه: «وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رُسُلِنا ...» سوره زخرف، آیه 45 درباره سلمان است. یعنی ای پیامبر ! از کسی که پیش از تو فرستادیم (یعنی سلمان) سؤال کن.


==اعتقاد به نبوت سلمان==
== نفر ششم آل عبا ==
ابو حاتم رازى مى‏ نویسد که سلمانیه کسانى بودند که قایل به نبوت سلمان فارسى‏ اند و گروهى به خدایى او اعتقاد دارند و معتقدند که آیه: «وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رُسُلِنا ...» سوره زخرف، آیه 45 درباره سلمان است یعنی اى پیامبر (ص) از کسى که پیش از تو فرستادیم یعنی سلمان سؤال کن.
بنا بر قول کشّی، بشّار شعیری سلمان را در کنار پنج تن آورده  و عدد آنان را به شش تن رسانیده است که عبارتند از:
محمد (صلّی‌الله علیه وآله) ، امام علی (علیه‌السّلام)  حضرت فاطمه (سلام‌الله علیها) ، امام حسن (علیه‌السّلام) و امام حسین (علیه‌السّلام) و سلمان<ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 230</ref><ref>ابو عبدالله محمد بن سعد، طبقات ابن سعد، چاپ لیدن، سال 1322 هجری قمری، ج 4، ص 53- 67.</ref><ref>اصفهانی ابی نعیم، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، مطبعه السعادة، 1932 میلادی، انتشارات السعاده، ج 1، ص 185.</ref><ref>اشعری ابوالحسن، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین، چاپ مصر، سال 1950 میلادی، ج 1، ص 13</ref><ref>اشعری قمی سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، تحقیق دکتر محمد جواد مشکور، چاپ تهران، سال 1963 میلادی، ص 52- 57- 59- 61.</ref><ref>بدوی عبدالرحمن، شخصیات قلقه فی الاسلام، چاپ مصر، سال 1946 میلادی، ص 1- 52.</ref><ref>فهرست رجال کشّی، ص 133.</ref>.


==نفر ششم آل عبا==
== پانویس ==
بنا به قول کشّى، بشّار شعیرى سلمان را در زمره پنج تن آورده است و عدد آنان را به شش تن رسانیده که عبارت است از:
{{پانویس}}
محمد (ص) و على (ع) و فاطمه (س) و حسن (ع) و حسین (ع) و سلمان. <ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم،  ص 230</ref> <ref>ابو عبدالله محمد بن سعد، طبقات ابن سعد، چاپ لیدن، سال 1322 هجری قمری، ج 4، ص 53- 67.</ref>
<ref>اصفهانی ابی نعیم، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، مطبعه السعادة، 1932 میلادی، انتشارات السعاده، ج 1، ص 185.</ref> <ref>اشعری ابوالحسن، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین، چاپ مصر،  سال 1950 میلادی،  ج 1، ص 13</ref><ref>اشعری قمی سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، تحقیق دکتر محمد جواد مشکور،  چاپ تهران،  سال 1963 میلادی،  ص 52- 57- 59- 61.</ref> <ref>بدوی عبدالرحمن، شخصیات قلقه فى الاسلام، چاپ مصر، سال 1946 میلادی، ص 1- 52.</ref> <ref>فهرست رجال کشّى، ص 133.</ref>


==پانویس==
{{فرق و مذاهب}}


[[رده: فرق و مذاهب]]
[[رده:فرق و مذاهب]]
[[رده: کلام ]]
[[رده: مذاهب کلامی ]]
<references />

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۵۷

سلمانیه
نامسلمانیه
عقیدهگزافه گویی در باره سلمان صحابه پیامبر. قائل به نبوت سلمان فارسی‏‌ بودند و حتی گروهی به خدایی او اعتقاد داشتند و معتقدبودند که آیه: «وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رُسُلِنا ...» سوره زخرف، آیه 45 درباره سلمان است. یعنی ای پیامبر ! از کسی که پیش از تو فرستادیم (یعنی سلمان) سؤال کن.

سلمانیه‏ به گزافه‏‌گویانی می‌گفتند که مدعی پیروی از سلمان فارسی بودند.

شرح حال سلمان

سلمان از یاران قدیم رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) بود و نام خویش را سلمان‌الاسلام نهاد. وی در اصل از زرتشتیان اصفهان به‌شمار می‌رفت و عمرش بسیار طولانی بود. در این‌که زادگاه وی کجا است، اختلاف کرده‌‏اند بعضی او را از پارس و بسیاری از جی اصفهان دانسته‏‌اند. سلمان فارسی و صهیب‌رومی (یونانی) و بلال‌حبشی از مسلمانان غیر عربی هستند که به دین اسلام گرویدند. درباره نام او نیز اختلاف کرده‌‏اند. به قول محمد‌بن‌اسحاق که قدیمی‏‌ترین سیره نویس اسلام است، وی پسر دهقانی از مردم قریه جی اصفهان بود و ماهیه یا ماهویه (روزبه) نام داشت. بنابراین، نام سلمان به‌درستی معلوم نیست و پیش از او کسی از عرب بدین نام خوانده نشد. به نظر می‌رسد که سلمان فارسی پس از قبول مسیحیت و معاشرت با کشیشان آرامی نژاد نصرانی که در منطقه شامات مسکن داشتند، به این نام خوانده شده است و چون مردی درست‌کار و حقیقت‌جو بوده است، آن کشیشان آرامی زبان او را به سریانی (شلمانا) یعنی مردی کامل و درست‌کار و متقی خوانده‏‌اند. با این‌که سلمان از موالی بوده ولی در اخذ حقوق و عطایا مانند دیگر اصحاب پیامبر که در جنگ بدر شرکت داشتند از دیوان عطا بهره‏‌مند می‏‌شد و مستمری او از چهار هزار تا شش هزار درهم بوده است. در جوانی دین زرتشتی را رها کرده به کیش مسیح درآمد و به دنبال راهبی به شام رفت و در شهرهای موصل‌، نصیبین و عموریه گردش کرد و کتاب‌هایی از رومیان و یهودان خواند. بعضی‌ها نوشته‏‌اند که اصل وی از رامهرمز و در آیین مزدک بوده و سپس به مسیحیت گرایید. سلمان همواره در جستجوی دین حق بوده است و در طلب آن به شهرهای شام، انطاکیه و اسکندریه رفته تا سرانجام گذرش به صحرای عربستان افتاد و به «وادی‌القری» رسید و چون در کتاب‌های پیشینیان خوانده بود که پیامبری از آن سرزمین خواهد آمد و دین حنیف ابراهیم را زنده خواهد کرد، در آن وادی به جستجوی آن پیامبر رفت و مدتی در میان قبیله بنی‌کلب بود. سرانجام ایشان را به بردگی گرفته و فروختند و مردی یهودی به نام عثمان‌بن‌اشهل از بنی‌قریظه وی را خرید و با خود به مدینه آورد و به باغبانیِ تاکستان خود گماشت. سلمان در آنجا مژده ظهور پیامبر جدید را شنید و در سال اول هجری در «قبا» به خدمت آن حضرت شتافت و او را همچنان یافت که در فکر و خیالش بود. حضرت محمد (صلّی‌الله علیه وآله) به یاری دیگر صحابه، او را از آن یهودی باز خرید و در زمره اصحاب خویش درآورد. بهایی که برای بازخرید او پرداختند، چهل اوقیه طلا بود. سلمان در جنگ قادسیه همراه سعد وقاص‏ در لشکر عرب خدمت می‏‌کرد و تیسفون بدون خون‌ریزی بسیار و صرفا با نصایح او به ایرانیان در منع از مقاومت فتح شد. وی از طرف عمر خلیفه ثانی به فرمان‌روایی آن شهر قدیمی تاریخی منسوب گشت و سرانجام در همان شهر و در سال 36 هجری‌قمری همزمان با خلافت عثمان‌بن‌عفان درگذشت و در نزدیکی طاق کسری به خاک سپرده شد. آرامگاه او امروز مشهور به سلمان پاک است و به دست سطان مراد چهارم از پادشاهان عثمانی در سال (1623- 1640 م) آ تجدید بنا و مجددا در سال 1322 هجری 1904 میلادی نوسازی شد. گویند که سلمان در زمان حیات خویش با این که حاکم مداین بود، اما از مستمری و عطای دولتی خویش بهره‏‌مند نمی‌شد و آن را به درویشان و تنگ‌دستان می‏‌داد و از خوص (برگ خرما) جامه‏‌ای بر تن داشت و با نان جو خود را سیر می‌‏کرد. بخاری و مسلم در صحاح خود شصت حدیث از او روایت کرده‌‏اند. ابن‌بابویه قمیّ نیز کتابی به نام «اخبار سلمان و زهده و فضائله» نگاشته است. کشّی می‌‏نویسد: سلمان جزء سه نفری بود که از بهشت برای‌شان تحفه نازل شد و جزء چهار نفری بود که خداوند رسول (صلّی‌الله علیه وآله) خود را به دوستی با ایشان امر کرد. او اسم اعظم را می‌‏دانست و پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) به او فرمود که علی ‌(علیه‌السّلام) را امیرالمؤمنین بداند.

فرقه‌های منسوب به سلمان

از آغاز قرن دوم هجری قمری، نزدیکی سلمان به خاندان پیامبر و ایرانی بودن او بسیاری از غُلاة شیعه را مجذوب کرد. کیسانیه قدیمی‏‌ترین فرقه‌ای بودند که به سلمان فارسی ارادت می‌‏ورزیدند و حتی بعضی از ساده‌‏لوحان عرب گمان می‏‌کردند که حضرت محمد (صلّی‌الله علیه وآله) اخباری را که در قرآن آمده از او یاد می‌‏گیرد. به قول ایوانف در کتاب «اسماعیلیات» برخی از اسماعیلیه به همین اشتباه دچار شده و گفتند که: سلمان قرآن را به حضرت محمد (صلّی‌الله علیه وآله) سپرده است و فرشته جبرائیل فقط عنوانی است برای رسالت خدایی سلمان. امّا بنابر اعتقاد عموم امامیه، سلمان نخستین شخص از سه حواری پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله ) است که همراه با مقداد و ابوذر، محرم سرّ و مشاور خاص او بوده است. او پس از فوت پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) نیز نزد امام علی (علیه‌السّلام) همین مقام را داشت و پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) در نهان او را به پنج تن دیگر از صحابه سوگند داده است تا دوستی خود را با علی (علیه‌السّلام) اظهار کند.

سینیه، عینیه و میمیه

بعضی از فرقه‌های سلمانیه بنا بر اختصار خود را «سینیه» می‏‌نامیدند و می‌‏گفتند: سلمان یعنی سین بالاتر از امام است و حتی تا مرتبه الوهیت بالا می‏‌رود و نیز سلمان را در تثلیث حضرت محمد (صلّی‌الله علیه وآله) و امام علی (علیه‌السّلام) داخل می‌‏کردند. از امام علی (علیه‌السّلام) تعبیر به عین و از محمد (صلّی‌الله علیه وآله) تعبیر به «م» می‏‌نمودند، گاهی خود را «سینیه» و «عینیه» و «میمیه» می‌‏خواندند که هر سه آنها تجلی خداوند بزرگ بود. سبعیه و کیسانیه از «عینیه» و ابوالخطاب و پیروان او از «سینیه» و مغیرة‌بن‌سعید و پیروانش از «میمیه» بودند.

اعتقاد به نبوت سلمان

ابو‌حاتم رازی می‏‌نویسد: سلمانیه قائل به نبوت سلمان فارسی‏‌ بودند و حتی گروهی به خدایی او اعتقاد داشتند و معتقدبودند که آیه: «وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رُسُلِنا ...» سوره زخرف، آیه 45 درباره سلمان است. یعنی ای پیامبر ! از کسی که پیش از تو فرستادیم (یعنی سلمان) سؤال کن.

نفر ششم آل عبا

بنا بر قول کشّی، بشّار شعیری سلمان را در کنار پنج تن آورده و عدد آنان را به شش تن رسانیده است که عبارتند از: محمد (صلّی‌الله علیه وآله) ، امام علی (علیه‌السّلام) حضرت فاطمه (سلام‌الله علیها) ، امام حسن (علیه‌السّلام) و امام حسین (علیه‌السّلام) و سلمان[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷].

پانویس

  1. مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 230
  2. ابو عبدالله محمد بن سعد، طبقات ابن سعد، چاپ لیدن، سال 1322 هجری قمری، ج 4، ص 53- 67.
  3. اصفهانی ابی نعیم، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، مطبعه السعادة، 1932 میلادی، انتشارات السعاده، ج 1، ص 185.
  4. اشعری ابوالحسن، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین، چاپ مصر، سال 1950 میلادی، ج 1، ص 13
  5. اشعری قمی سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، تحقیق دکتر محمد جواد مشکور، چاپ تهران، سال 1963 میلادی، ص 52- 57- 59- 61.
  6. بدوی عبدالرحمن، شخصیات قلقه فی الاسلام، چاپ مصر، سال 1946 میلادی، ص 1- 52.
  7. فهرست رجال کشّی، ص 133.