افزودن پیوند

    اباضیه: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌وحدت
    بدون خلاصۀ ویرایش
    بدون خلاصۀ ویرایش
     
    (۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    {{جعبه اطلاعات فرق و مذاهب
    | عنوان = اباضیه
    | تصویر =
    | توضیح تصویر =
    | نام = اباضیه
    | نام رایج =
    | تاریخ شکل گیری = 100 ق
    | مبدأ شکل گیری = عمان
    | موسس =  جابربن زید( ابوشعثاء یا عبدالله اباض)
    | عقیده = 
    }}
    '''اباضیه''' به‌عنوان یکی از [[فرق و مذاهب اسلامی]] شناخته می‌شود که در منطقه [[عمان]] توسط جابر ابن زید (ابوشعثاء) و یا عبدالله اباض تمیمی تأسیس گردیده‌ است.


    <div class="wikiInfo">
    == تأسیس ==
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    تأسیس مذهب اباضیه منسوب به عبدالله اباض تمیمی است عده‌ای از محققان مذهب اباضی نسبت مذهب خود را به عبدالله اباضی نفی نمی‌کنند، ولی انتساب آن را به جابر ابن زید (ابوشعثاء) ترجیح می‌دهند، وبرآنند که عبدالله در آرا و اعمال خود طبق فتاوای جابر تصمیم می‌گرفته است. وی در سال 18 هجری در نزدیکی شهر نزوی، مرکز حکومت عمان، به دنیا آمد ودر سال 93 هجری در بصره وفات کرد.
    |-
    برخی دیگر از محققان بر‌آنند که مذهب اباضی در اصل دو موسس داشته است: یکی رهبری سیاسی آن را بر عهده داشته است که عبدالله اباض است و دیگری رهبری علمی و فقهی آن را که جابر ابن زید می‌باشد.
    !عنوان مقاله!! data-type="authorName" |اباضیه
    |-
    |زبان مقاله
    | data-type="authorfatherName" |فارسی
    |-
    |منبع
    | data-type="authorfatherName" |دانشنامهٔ اسلامی
    |-
    |}
    </div>


    '''اباضیه''' به عنوان یکی از [[فرق و مذاهب اسلامی]] شناخته می شود که در منطقه [[عمان]] توسط جابر ابن زيد(ابوشعثاء) و یاعبد الله اباض تميمی تاسیس گردیده‌ است.
    == موسس مذهب اباضیه ==
    =اباضیه=
    آن روایتی که بین مورخان ملل و نحل مشهور است این است که موسس مذهب اباضی عبدالله بن اباض تمیمی است، مشهور است که ایشان عصر معاویه ابن ابی سفیان را درک کرده است. البته عده دیگری موسس این فرقه را جابر ابن زید می‌دانند، جابر از بسیاری از صحابه کسب دانش کرده. در فقه و حدیث متبحر بود و از علی ابن ابی‌طالب، ابن عباس و عایشه حدیث نقل کرده است. جابر اهل عمان بود و به همین دلیل بررسی تحولات تاریخی عمان ما را در شناخت جابر و مذهبش می‌تواند کمک کند.


    تاسيس مذهب اباضيه منسوب به عبد الله اباض تميمی است عده‌ای از محققان مذهب اباضی نسبت مذهب خود را به عبد الله اباضی نفی نمی‌کنند، ولی انتساب آنرا به جابر ابن زيد(ابوشعثاء) ترجيح می‌دهند، وبرآنند که عبد الله در آرا و اعمال خود طبق فتاوای جابر تصميم می‌گرفته است. وی در سال 18 [[هجری]] در نزديکی شهر نزوی، مرکز حکومت عمان، به دنيا آمد ودر سال 93 هجری در بصره وفات کرد.
    اگر بخواهیم دربارهٔ اباضیه‌های عمان که محل تولد جابر ابن زید است کمی صحبت کنیم مطالب زیر قابل ذکر است؛ [[عمان]] واقع در جنوب شرقی [[جزیرة العرب|شبه جزیره عربستان]]، کشوری سلطان نشین است، پایتخت آن شهر مسقط می‌باشد به روایت اصطخری آب و هوای آنجا گرم استوایی می‌باشد. شهرهای صحار، صور، قلهات و دبا مهمترین شهرهای عمان بوده‌اند؛ اما امروزه مسقط بندرگاه مهم عمان است، مردم این کشور بیشتر پیرو مذهب اباضی هستند قبلا کانون امامت فرقه اباضی شهر نزوی بوده است. اولین کسی که از اهل عمان مسلمان شد مازن بن غضوبه می‌باشد یکسال پس از اسلام آوردن مازن، گروه دیگری از اهل عمان به نزد پیامبر رفتند و اسلام آوردند. پادشاه ایران در این زمان شیرویه بود و مرزبان ایرانی عمان هم باذان نام داشت و شیرویه از مرزبان خواست که راجع به پیامبر نوظهور تحقیق کند مرزبان در اثر این ملاقات مسلمان شد و اکثریت اهل عمان را نیز به اسلام درآورد.


    خوارجی که از زمان خلافت [[علی بن ابی طالب|حضرت علی (علیه‌السلام)]] شروع به شکل گرفتن نمودند بعدها به دسته‌های مختلف بخش شدند که از آن جمله صفریان، نجدات، اباضیه، عجارده و... بودند، اما اکنون اباضیه آن تفکرات تند و شدید خوارج را ندارند ولی به هر حال آنها را جزء خوارج می‌دانند.


    برخی ديگر از محققان بر آنند که مذهب اباضی در اصل دو موسس داشته است: يکی رهبری سياسی آن را بر عهده داشته است که عبدالله اباض است و ديگری رهبری علمی و فقهی آنرا که جابر ابن زيد می‌باشد.
    == شخصیت‌های اباضی عمان ==


    # الامام جابر ابن زید، قواعد و اصول مذهبی فرقه اباضیه را ایشان پی‌ریزی کرده است.
    # ابوعبیده مسلم ابن ابی کریمه تمیمی؛ تکمیل صورت نهایی مذهب اباضی به لحاظ فکری و عقیدتی و تحریر آرا و اقوال آن در زمان وی انجام شد.
    # ربیع ابن حبیب فراهیدی؛ او محدث و فقیهی بزرگ بود.


    اگر بخواهيم دربارهٔ اباضيه‌های عمان که محل تولد جابر ابن زيد است کمی صحبت کنيم مطالب زير قابل ذکر است؛ عمان واقع در جنوب شرقی شبه جزيره عربستان، کشوری سلطان نشين است، پايتخت آن شهر مسقط می باشد به روايت اصطخری آب و هوای آنجا گرم استوايی می‌باشد. شهرهای صحار، صور، قلهات و دبا مهمترين شهرهای عمان بوده‌اند؛ اما امروزه مسقط بندرگاه مهم عمان است، مردم اين کشور بيشتر پيرو مذهب اباضی هستند قبلا کانون امامت فرقه اباضی شهر"نزوی" بوده است. اولين کسی که از اهل عمان مسلمان شد " مازن بن غضوبه" می‌باشد يکسال پس از اسلام آوردن مازن، گروه ديگری از اهل عمان به نزد پيامبر رفتند و اسلام آوردند. پادشاه ايران در اين زمان شيرويه بود و مرزبان ايرانی عمان هم"باذان نام داشت و شيرويه از مرزبان خواست که راجع به پيامبر نوظهور تحقيق کند مرزبان در اثر اين ملاقات مسلمان شد و اکثريت اهل عمان را نيز به اسلام در آورد.
    === ویژگی‌های فقهی این مذهب ===


    مصادر تشریع اباضی قرآن، سنت، اجماع، قیاس و استدلال می‌باشد،


    خوارجی که از زمان خلافت حضرت علی(ع) شروع به شکل گرفتن نمودند بعدها به دسته‌های مختلف بخش شدند که از آن جمله صفريان، نجدات، اباضيه، عجارده و... بودند، اما اکنون اباضيه آن تفکرات تند و شديد خوارج را ندارند ولی به هر حال آنها را جزء خوارج می‌دانند.
    آنها مصدر اساسی دین در عقاید، عبادات، اخلاق ومعاملات را قرآن می‌دانند.


    مصدر دوم: سنتی است که باید به حد تواتر رسیده باشد.


    =چند تن از شخصيت‌های اباضی عمان=
    مصدر سوم: اجماع مصدر سوم است که البته اجماع قولی را حجت قطعی و اجماع سکوتی را حجت ظنی می‌دانند.


    1- الامام جابر ابن زيد، قواعد و اصول مذهبی فرقه اباضيه را ايشان پی ريزی کرده است.
    مصدر چهارم: قیاس است که طبق قواعد و ضوابط خاص خود در کتب اصول باید به آن پرداخت.
     
    2- ابو عبيده مسلم ابن ابی کريمه تميمی؛ تکميل صورت نهايی مذهب اباضی به لحاظ فکری و عقيدتی و تحرير آرا و اقوال آن در زمان وی انجام شد.
     
    3- ربيع ابن حبيب فراهيدی؛ او محدث و فقيهی بزرگ بود.
     
    =ويژگی‌های فقهی اين مذهب=
     
    مصادر تشريع اباضی قرآن، سنت، اجماع، قياس و استدلال می‌باشد،
     
    آنها مصدر اساسی دين در عقايد، عبادات، اخلاق ومعاملات را قرآن می‌دانند.
     
    مصدر دوم: سنتی است که بايد به حد تواتر رسيده باشد.
     
    مصدر سوم:اجماع مصدر سوم است که البته اجماع قولی را حجت قطعی و اجماع سکوتی را حجت ظنی می دانند.
     
    مصدر چهارم :قياس است که طبق قواعد و ضوابط خاص خود در کتب اصول بايد به آن پرداخت.


    مصدر پنجم: استدلال است که استصحاب، استحسان و مصالح مرسله در آن می‌گنجد.
    مصدر پنجم: استدلال است که استصحاب، استحسان و مصالح مرسله در آن می‌گنجد.


    == ممیزات فقهی اباضیه ==


    =مميزات فقهی اباضيه=
    # شهادت به یکتایی خدا، نبوت، حقانیت قرآن، عباداتی مثل نماز و روزه را جزء ایمان می‌دانند.
     
    # از ممیزات فقهی اباضیه اعتدال آنان در بین افراط و تفریط است این اعتدال در چند جنبه مورد بررسی قرار می‌گیرد:
    1- شهادت به يکتايی خدا، نبوت، حقانيت قرآن، عباداتی مثل نماز و روزه را جزء ايمان می‌دانند.
     
    2- از مميزات فقهی اباضيه اعتدال آنان در بين افراط و تفريط است اين اعتدال در چند جنبه مورد بررسی قرار می‌گيرد:
     
    اعتدال در مساله حديث و رای،
     
    اعتدال در منش سياسی و روش مذهبی.
     
     
    =مسائل فقهی اباضيه=
     
    1- طعام اهل کتاب را حرام می‌دانند ولی اگر تحت ذمه بيايند طعامشان حلال است.
     
    2- دفع مفسده بر جلب آن تقدم دارد.
     
    3- مسافر نمازش را بايد قصر بخواند.
     
    4- باب اجتهاد را باز می‌دانند. صفات مجتهد، عالم در لغت واصول دين و فقه و مصادر ادله.
     
    5- واجبات؛ علم وايمان، نماز، روزه، زکات، حج، توبه، امر به معروف و نهی از منکر و جهاد.
     
    6- معتقد به وجوب نماز جمعه هستند.
     
    7- قنوت را نمی‌خوانند.
     
     
    =چند نمونه از کتاب‌های احکام اباضيه=
     
    اجوبه ابی نبهان؛
     
    اجوبه فقهيه ابو يعقوب وارجلانی؛
     
    احکام الدماء ابی العباس احمد ابن محمد؛
     
    احکام الزکات جاعد ابن خميس خروصی؛
     
    احکام السفر فی الاسلام يحيی معمر؛
     
    رساله" في احکام الزکات" مسلم ابن ابی کريمه.
     
    =موسس مذهب اباضيه=
     
    آن روايتی که بين مورخان ملل و نحل مشهور است اين است که موسس مذهب اباضی عبدالله بن اباض تميمی است، مشهور است که ايشان عصر معاويه ابن ابی سفيان را درک کرده است.البته عده ديگری موسس اين فرقه را جابر ابن زيد می‌دانند، جابر از بسياری از صحابه کسب دانش کرده. در فقه و حديث متبحر بود و از علی ابن ابی طالب، ابن عباس و عايشه حديث نقل کرده است. جابر اهل عمان بود و به همين دليل بررسی تحولات تاريخی عمان ما را در شناخت جابر و مذهبش می‌تواند کمک کند.
     
    =تحولات تاريخی اباضيه=
     
    انديشه اباضيه از سال 132 مذهب رسمی عمان شد. البته اولين تاريخ رسمی ورود اباضيه به عمان بين سال‌های 75 تا 95 می‌باشد، وقتی جابر ابن زيد توسط حجاج ابن يوسف ثقفی از بصره به عمان تبعيد شد. چند دليل اجابت اهل عمان به دعوت اباضيه عبارتنداز؛ اولا اينکه جابر خود اهل ازد است و قبيله غالب در عمان هم همين قبيله بوده است. علاوه بر اين افکار معتدل و آرا رهبر اباضی يعنی جابر ابن زيد نيز در اين مساله نقش مهمی داشته است. در اواخر دوران اموی، اباضيان به صورت غير رسمی و در مرحله کتمان در جبال و کوهستانهای عمان زندگی می کردند و آنها عمر ابن عبدالعزيز را اميرالمومنين می‌خواندند. در زمان عباسيان هم که جناح ابن عباده و محمد ابن جناح حاکم عباسی بودند ودر قدرت يابی اباضيه نقش موثری داشتند. پس از سال‌ها دعوت مخفيانه و کتمانی اباضيه توسط داعيان ورهبران اين فرقه بالاخره تمامی تلاش‌های گذشتگان برای اقامه امامت و حاکميت اباضيه در عمان به ثمر نشست.
    =امامان اباضيه=
     
    امامان اباضيه به ترتيب عبارتنداز؛
     
    جلندی بن مسعود، محمد ابن عبدالله ابن ابی عفان، وارث ابن کعب خروصی، غسان ابن عبدالله يحمدی، عبدالملک ابن حميد، مهنا ابن جيفر، راشد ابن نظر. حضور استعمارگران در منطقه و بالخصوص در عمان و عدم اقتدار ارگان امامت در جامعه دينی و سياسی قرن نهم و دهم هجری ، باعث استقرار دولت‌های غربی در اين کشور می‌شود.
     
    =عقايد کلامی اباضيه=
     
    دسته‌ای اين عقيده را دارند که اباضيه تنها در مساله تخطئه حکميت و شرط ندانستن قرشی بودن امام با ساير فرق تفاوت دارند؛ اما در ساير مسائل درنهایت با يکی از فرق موافق هستند چنانچه مثلا در مساله صفات خدا، رويت، تنزيه، تاويل و حدوث قرآن با معتزله و شيعه توافق دارند رای آنها در مساله شفاعت به معتزله نزديک است. چند مورد از تفاوت‌ها و توافق‌های آنها را با مذاهب ديگر ذکر می‌کنيم،


    اعتدال در مساله حدیث و رای؛


    =تفاوت‌های آنها با اهل‌سنت و اشاعره=
    اعتدال در منش سیاسی و روش مذهبی.


    مرتکبان گناه کبيره ممکن است شفاعت يابند، صفات خدا زائد بر ذات او هستند، مرتکبان گناه کبيره الزاما به دوزخ نمی‌روند،اثبات صفات خبريه بدون تاويل، رويت بصری خدا در قيامت برای مومنان.
    == مسائل فقهی اباضیه ==
    با قدريه و معتزله در عقايد زير مخالفند؛
    # طعام اهل کتاب را حرام می‌دانند ولی اگر تحت ذمه بیایند طعامشان حلال است.
    نفی قدر الهی در افعال انسان، اراده خدا بر افعال قبيح تعلق نمی‌گيرد، اينکه منزلتی بين ايمان و کفر برای مرتکبان گناه کبيره وجود دارد. ودر عقايد زير با آنها موافقند؛ صفات خدا عين ذات او هستند، عدم امکان رويت بصری خدا،انکار نص در مساله امامت، اثبات استحقاق ثواب برای مومن، هر گاه مرتکب گناه نشود يا توبه کند.
    # دفع مفسده بر جلب آن تقدم دارد.
    # مسافر نمازش را باید قصر بخواند.
    # باب اجتهاد را باز می‌دانند. صفات مجتهد، عالم در لغت واصول دین و فقه و مصادر ادله.
    # واجبات؛ علم وایمان، نماز، روزه، زکات، حج، توبه، امر به معروف و نهی از منکر و جهاد.
    # معتقد به وجوب نماز جمعه هستند.
    # قنوت را نمی‌خوانند.


    1- الکشف والبيان قلهاتی؛
    == برخی از کتاب‌های احکام اباضیه ==
    # اجوبه ابی نبهان؛
    # اجوبه فقهیه ابویعقوب وارجلانی؛
    # احکام الدماء ابی العباس احمد ابن محمد؛
    # احکام الزکات جاعد ابن خمیس خروصی؛
    # احکام السفر فی الاسلام یحیی معمر؛
    # رساله" فی احکام الزکات" مسلم ابن ابی کریمه.


    2- اللمعه المرضيه من اشعه الاباضيه سالمی ، نورالدين؛
    == تحولات تاریخی اباضیه ==


    3- معجم مصادر الاباضيه علی‌اکبر ضيائی؛
    اندیشه اباضیه از سال 132 مذهب رسمی عمان شد. البته اولین تاریخ رسمی ورود اباضیه به عمان بین سال‌های 75 تا 95 می‌باشد، وقتی جابر ابن زید توسط حجاج ابن یوسف ثقفی از بصره به عمان تبعید شد. چند دلیل اجابت اهل عمان به دعوت اباضیه عبارتنداز؛ اولا اینکه جابر خود اهل ازد است و قبیله غالب در عمان هم همین قبیله بوده است. علاوه بر این افکار معتدل و آرا رهبر اباضی یعنی جابر ابن زید نیز در این مساله نقش مهمی‌داشته است. در اواخر دوران اموی، اباضیان به صورت غیر رسمی و در مرحله کتمان در جبال و کوهستان‌های عمان زندگی می‌کردند و آنها عمر ابن عبدالعزیز را امیرالمومنین می‌خواندند. در زمان عباسیان هم که جناح ابن عباده و محمد ابن جناح حاکم عباسی بودند ودر قدرت‌یابی اباضیه نقش موثری داشتند. پس از سال‌ها دعوت مخفیانه و کتمانی اباضیه توسط داعیان و رهبران این فرقه بالاخره تمامی تلاش‌های گذشتگان برای اقامه امامت و حاکمیت اباضیه در عمان به ثمر نشست.
    =امامان اباضیه=


    4- الاباضيه فی المصر والمغرب عبدالحليم، رجب محمد؛
    امامان اباضیه به ترتیب عبارتنداز؛


    5- الاباضيه بين الفرق الاسلاميه معمر، علی يحيی؛
    جلندی بن مسعود، محمد ابن عبدالله ابن ابی عفان، وارث ابن کعب خروصی، غسان ابن عبدالله یحمدی، عبدالملک ابن حمید، مهنا ابن جیفر، راشد ابن نظر. حضور استعمارگران در منطقه و بالخصوص در عمان و عدم اقتدار ارگان امامت در جامعه دینی و سیاسی قرن نهم و دهم هجری، باعث استقرار دولت‌های غربی در این کشور می‌شود.


    6- دايره‌المعارف بزرگ اسلامی 2جلد؛
    =عقاید کلامی اباضیه=


    7- مشوهات‌ الاباضيه بحاز، ابراهيم؛
    دسته‌ای این عقیده را دارند که اباضیه تنها در مساله تخطئه حکمیت و شرط ندانستن قرشی بودن امام با سایر فرق تفاوت دارند؛ اما در سایر مسائل درنهایت با یکی از فرق موافق هستند چنانچه مثلا در مساله صفات خدا، رویت، تنزیه، تاویل و حدوث قرآن با معتزله و شیعه توافق دارند رای آنها در مساله شفاعت به معتزله نزدیک است. چند مورد از تفاوت‌ها و توافق‌های آنها را با مذاهب دیگر ذکر می‌کنیم،
    =تفاوت‌های آنها با اهل سنت و اشاعره=


    8- من هم الاباضيه خليفه نامی، عمرو.
    مرتکبان گناه کبیره ممکن است شفاعت یابند، صفات خدا زائد بر ذات او هستند، مرتکبان گناه کبیره الزاما به دوزخ نمی‌روند، اثبات صفات خبریه بدون تاویل، رویت بصری خدا در قیامت برای مومنان.
    با قدریه و معتزله در عقاید زیر مخالفند؛
    نفی قدر الهی در افعال انسان، اراده خدا بر افعال قبیح تعلق نمی‌گیرد، اینکه منزلتی بین ایمان و کفر برای مرتکبان گناه کبیره وجود دارد. ودر عقاید زیر با آنها موافقند؛ صفات خدا عین ذات او هستند، عدم امکان رویت بصری خدا، انکار نص در مساله امامت، اثبات استحقاق ثواب برای مومن، هر گاه مرتکب گناه نشود یا توبه کند.


    # الکشف والبیان قلهاتی؛
    # اللمعه المرضیه من اشعه الاباضیه سالمی، نورالدین؛
    # معجم مصادر الاباضیه علی‌اکبر ضیائی؛
    # الاباضیه فی المصر والمغرب عبدالحلیم، رجب محمد؛
    # الاباضیه بین الفرق الاسلامیه معمر، علی یحیی؛
    # دایره‌المعارف بزرگ اسلامی 2جلد؛
    # مشوهات‌ الاباضیه بحاز، ابراهیم؛
    # من هم الاباضیه خلیفه نامی، عمرو.


    =منبع=
    == منابع ==


    اباضیه، سایت رحماء.
    * اباضیه، سایت رحماء.


    [[رده: فرق و مذاهب اسلامی]]
    {{فرق و مذاهب}}
    [[رده:فرق و مذاهب]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۰۹

    اباضیه
    ناماباضیه
    تاریخ شکل گیری100 ق، ۹۷ ش‌، ۷۱۹ م
    مبدأ شکل گیریعمان
    موسسجابربن زید( ابوشعثاء یا عبدالله اباض)

    اباضیه به‌عنوان یکی از فرق و مذاهب اسلامی شناخته می‌شود که در منطقه عمان توسط جابر ابن زید (ابوشعثاء) و یا عبدالله اباض تمیمی تأسیس گردیده‌ است.

    تأسیس

    تأسیس مذهب اباضیه منسوب به عبدالله اباض تمیمی است عده‌ای از محققان مذهب اباضی نسبت مذهب خود را به عبدالله اباضی نفی نمی‌کنند، ولی انتساب آن را به جابر ابن زید (ابوشعثاء) ترجیح می‌دهند، وبرآنند که عبدالله در آرا و اعمال خود طبق فتاوای جابر تصمیم می‌گرفته است. وی در سال 18 هجری در نزدیکی شهر نزوی، مرکز حکومت عمان، به دنیا آمد ودر سال 93 هجری در بصره وفات کرد. برخی دیگر از محققان بر‌آنند که مذهب اباضی در اصل دو موسس داشته است: یکی رهبری سیاسی آن را بر عهده داشته است که عبدالله اباض است و دیگری رهبری علمی و فقهی آن را که جابر ابن زید می‌باشد.

    موسس مذهب اباضیه

    آن روایتی که بین مورخان ملل و نحل مشهور است این است که موسس مذهب اباضی عبدالله بن اباض تمیمی است، مشهور است که ایشان عصر معاویه ابن ابی سفیان را درک کرده است. البته عده دیگری موسس این فرقه را جابر ابن زید می‌دانند، جابر از بسیاری از صحابه کسب دانش کرده. در فقه و حدیث متبحر بود و از علی ابن ابی‌طالب، ابن عباس و عایشه حدیث نقل کرده است. جابر اهل عمان بود و به همین دلیل بررسی تحولات تاریخی عمان ما را در شناخت جابر و مذهبش می‌تواند کمک کند.

    اگر بخواهیم دربارهٔ اباضیه‌های عمان که محل تولد جابر ابن زید است کمی صحبت کنیم مطالب زیر قابل ذکر است؛ عمان واقع در جنوب شرقی شبه جزیره عربستان، کشوری سلطان نشین است، پایتخت آن شهر مسقط می‌باشد به روایت اصطخری آب و هوای آنجا گرم استوایی می‌باشد. شهرهای صحار، صور، قلهات و دبا مهمترین شهرهای عمان بوده‌اند؛ اما امروزه مسقط بندرگاه مهم عمان است، مردم این کشور بیشتر پیرو مذهب اباضی هستند قبلا کانون امامت فرقه اباضی شهر نزوی بوده است. اولین کسی که از اهل عمان مسلمان شد مازن بن غضوبه می‌باشد یکسال پس از اسلام آوردن مازن، گروه دیگری از اهل عمان به نزد پیامبر رفتند و اسلام آوردند. پادشاه ایران در این زمان شیرویه بود و مرزبان ایرانی عمان هم باذان نام داشت و شیرویه از مرزبان خواست که راجع به پیامبر نوظهور تحقیق کند مرزبان در اثر این ملاقات مسلمان شد و اکثریت اهل عمان را نیز به اسلام درآورد.

    خوارجی که از زمان خلافت حضرت علی (علیه‌السلام) شروع به شکل گرفتن نمودند بعدها به دسته‌های مختلف بخش شدند که از آن جمله صفریان، نجدات، اباضیه، عجارده و... بودند، اما اکنون اباضیه آن تفکرات تند و شدید خوارج را ندارند ولی به هر حال آنها را جزء خوارج می‌دانند.

    شخصیت‌های اباضی عمان

    1. الامام جابر ابن زید، قواعد و اصول مذهبی فرقه اباضیه را ایشان پی‌ریزی کرده است.
    2. ابوعبیده مسلم ابن ابی کریمه تمیمی؛ تکمیل صورت نهایی مذهب اباضی به لحاظ فکری و عقیدتی و تحریر آرا و اقوال آن در زمان وی انجام شد.
    3. ربیع ابن حبیب فراهیدی؛ او محدث و فقیهی بزرگ بود.

    ویژگی‌های فقهی این مذهب

    مصادر تشریع اباضی قرآن، سنت، اجماع، قیاس و استدلال می‌باشد،

    آنها مصدر اساسی دین در عقاید، عبادات، اخلاق ومعاملات را قرآن می‌دانند.

    مصدر دوم: سنتی است که باید به حد تواتر رسیده باشد.

    مصدر سوم: اجماع مصدر سوم است که البته اجماع قولی را حجت قطعی و اجماع سکوتی را حجت ظنی می‌دانند.

    مصدر چهارم: قیاس است که طبق قواعد و ضوابط خاص خود در کتب اصول باید به آن پرداخت.

    مصدر پنجم: استدلال است که استصحاب، استحسان و مصالح مرسله در آن می‌گنجد.

    ممیزات فقهی اباضیه

    1. شهادت به یکتایی خدا، نبوت، حقانیت قرآن، عباداتی مثل نماز و روزه را جزء ایمان می‌دانند.
    2. از ممیزات فقهی اباضیه اعتدال آنان در بین افراط و تفریط است این اعتدال در چند جنبه مورد بررسی قرار می‌گیرد:

    اعتدال در مساله حدیث و رای؛

    اعتدال در منش سیاسی و روش مذهبی.

    مسائل فقهی اباضیه

    1. طعام اهل کتاب را حرام می‌دانند ولی اگر تحت ذمه بیایند طعامشان حلال است.
    2. دفع مفسده بر جلب آن تقدم دارد.
    3. مسافر نمازش را باید قصر بخواند.
    4. باب اجتهاد را باز می‌دانند. صفات مجتهد، عالم در لغت واصول دین و فقه و مصادر ادله.
    5. واجبات؛ علم وایمان، نماز، روزه، زکات، حج، توبه، امر به معروف و نهی از منکر و جهاد.
    6. معتقد به وجوب نماز جمعه هستند.
    7. قنوت را نمی‌خوانند.

    برخی از کتاب‌های احکام اباضیه

    1. اجوبه ابی نبهان؛
    2. اجوبه فقهیه ابویعقوب وارجلانی؛
    3. احکام الدماء ابی العباس احمد ابن محمد؛
    4. احکام الزکات جاعد ابن خمیس خروصی؛
    5. احکام السفر فی الاسلام یحیی معمر؛
    6. رساله" فی احکام الزکات" مسلم ابن ابی کریمه.

    تحولات تاریخی اباضیه

    اندیشه اباضیه از سال 132 مذهب رسمی عمان شد. البته اولین تاریخ رسمی ورود اباضیه به عمان بین سال‌های 75 تا 95 می‌باشد، وقتی جابر ابن زید توسط حجاج ابن یوسف ثقفی از بصره به عمان تبعید شد. چند دلیل اجابت اهل عمان به دعوت اباضیه عبارتنداز؛ اولا اینکه جابر خود اهل ازد است و قبیله غالب در عمان هم همین قبیله بوده است. علاوه بر این افکار معتدل و آرا رهبر اباضی یعنی جابر ابن زید نیز در این مساله نقش مهمی‌داشته است. در اواخر دوران اموی، اباضیان به صورت غیر رسمی و در مرحله کتمان در جبال و کوهستان‌های عمان زندگی می‌کردند و آنها عمر ابن عبدالعزیز را امیرالمومنین می‌خواندند. در زمان عباسیان هم که جناح ابن عباده و محمد ابن جناح حاکم عباسی بودند ودر قدرت‌یابی اباضیه نقش موثری داشتند. پس از سال‌ها دعوت مخفیانه و کتمانی اباضیه توسط داعیان و رهبران این فرقه بالاخره تمامی تلاش‌های گذشتگان برای اقامه امامت و حاکمیت اباضیه در عمان به ثمر نشست.

    امامان اباضیه

    امامان اباضیه به ترتیب عبارتنداز؛

    جلندی بن مسعود، محمد ابن عبدالله ابن ابی عفان، وارث ابن کعب خروصی، غسان ابن عبدالله یحمدی، عبدالملک ابن حمید، مهنا ابن جیفر، راشد ابن نظر. حضور استعمارگران در منطقه و بالخصوص در عمان و عدم اقتدار ارگان امامت در جامعه دینی و سیاسی قرن نهم و دهم هجری، باعث استقرار دولت‌های غربی در این کشور می‌شود.

    عقاید کلامی اباضیه

    دسته‌ای این عقیده را دارند که اباضیه تنها در مساله تخطئه حکمیت و شرط ندانستن قرشی بودن امام با سایر فرق تفاوت دارند؛ اما در سایر مسائل درنهایت با یکی از فرق موافق هستند چنانچه مثلا در مساله صفات خدا، رویت، تنزیه، تاویل و حدوث قرآن با معتزله و شیعه توافق دارند رای آنها در مساله شفاعت به معتزله نزدیک است. چند مورد از تفاوت‌ها و توافق‌های آنها را با مذاهب دیگر ذکر می‌کنیم،

    تفاوت‌های آنها با اهل سنت و اشاعره

    مرتکبان گناه کبیره ممکن است شفاعت یابند، صفات خدا زائد بر ذات او هستند، مرتکبان گناه کبیره الزاما به دوزخ نمی‌روند، اثبات صفات خبریه بدون تاویل، رویت بصری خدا در قیامت برای مومنان. با قدریه و معتزله در عقاید زیر مخالفند؛ نفی قدر الهی در افعال انسان، اراده خدا بر افعال قبیح تعلق نمی‌گیرد، اینکه منزلتی بین ایمان و کفر برای مرتکبان گناه کبیره وجود دارد. ودر عقاید زیر با آنها موافقند؛ صفات خدا عین ذات او هستند، عدم امکان رویت بصری خدا، انکار نص در مساله امامت، اثبات استحقاق ثواب برای مومن، هر گاه مرتکب گناه نشود یا توبه کند.

    1. الکشف والبیان قلهاتی؛
    2. اللمعه المرضیه من اشعه الاباضیه سالمی، نورالدین؛
    3. معجم مصادر الاباضیه علی‌اکبر ضیائی؛
    4. الاباضیه فی المصر والمغرب عبدالحلیم، رجب محمد؛
    5. الاباضیه بین الفرق الاسلامیه معمر، علی یحیی؛
    6. دایره‌المعارف بزرگ اسلامی 2جلد؛
    7. مشوهات‌ الاباضیه بحاز، ابراهیم؛
    8. من هم الاباضیه خلیفه نامی، عمرو.

    منابع

    • اباضیه، سایت رحماء.
    برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/w/index.php?title=اباضیه&oldid=206199»