شعیبیه
| شعیبیه | |
|---|---|
 | |
| نام | شعیبیه |
| موسس | شعیب بن محمد |
| عقیده | 1. انسان خالق افعال خویش نیست بلکه افعال انسان مستند به خداوند است. 2. انسان حین ارتکاب فعل بر انجام آن استطاعت(قدرت) خواهد داشت نه قبل از آن. |
شعیبیه پیروان شعیب بن محمد و از فرقه «عجارده» از خوارج بودند که در ادامه از عجارده جدا شده با فرقه حازمیه هم عقیده شدند.
سرگذشت
در منابع آمده است که آوازه شعیبیه زمانی بلند شد که پیشوای آنان به نام شعیب با مردی از خوارج که میمون بن عمران نام داشت بر سر طلبی به گفتگو برخاست، چون میمون بن عمران از وی طلب خویش را بازخواست، شعیب گفت اگر خدا بخواهد طلب تو را خواهم داد. میمون بن عمران گفت اکنون خدا خواسته تا مال مرا پس دهی! شعیب گفت اگر خدا خواسته است، پس من نمی‌توانم آن را پس ندهم. میمون گفت خداوند به تو امر کرده است که امانت را پس بدهی. پس از این گفتگو بود که گروهی از عجارده به طرف شعیب و گروهی دیگر به طرف میمون‌بن‌عمران گرویدند. در آن زمان، عبدالکریم‌بن‌عجرد در زندان حکومت بود، برای حل این اختلاف برایش نامه نوشتند و او در پاسخ گفت ما معتقدیم آن چه را که خدا بخواهد می‌شود و آن چه را که نخواهد نمی‌شود. بنابراین، هیچ کار زشتی را به خداوند نسبت ندهید. این پاسخ پس از مرگ ابن‌عجرد به دست شعیب و میمون رسید. میمون گفت پاسخ وی مثل گفته اوست، پس ما نباید هیچ کار زشتی را به خدا نسبت دهیم. امّا شعیب گفت سخن من دقیقا مثل گفتار اوست، زیرا گفته آنچه را خدا خواسته می‌شود و آنچه را نخواسته نخواهد شد.پس هر یک از طرفین این پاسخ را به نفع خود تاویل می‌کرد. پس از این گفت و شنود، بیشتر حازمیه و عجارده به شعیب گرویدند، اما حمزیه با قدریه به میمون‌بن‌عمران پیوستند[۱][۲][۳][۴][۵][۶].
عقیده
پابه‌گذار مکتب شعیبیه در نظریه خلق افعال عباد یا خلق اعمال عباد با برخی از مکاتب اهل‌سنت همچون اشاعره، ماتریدیه و اهل‌حدیث که معتقدند افعال عباد مخلوق خداوند است؛ هم‌عقیده بود[۷][۸]. همچنین عقیده آنان درباره قدر و استطاعت و مشیت خداوند مانند حازمیه [۹] و برخی از مکاتب (مکاتب ذکر شده در سطر بالا) اهل‌سنت است که خداوند را فاعل افعال انسان‌ها می‌دانند و معتقدند که هیچ چیزی بدون آنکه مشیت الهی بر وجود آن تعلق گیرد، موجود نخواهد شد. همچنین از دیدگاه شعیبیه، استطاعت (قدرت بر فعل و عمل) همراه فعل است و قبل از آن وجود ندارد[۱۰]. البته در بحث استطاعت نیز که آیا باید قبل از فعل باشد یا حین فعل، مکاتب اهل سنت همچون اشاعره و ماتریدیه مباحث مفصلی مطرح کرده‌اند.
پانویس
- ↑ مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ دوم، ص 257 با ویرایش و اصلاح عبارات.
- ↑ اسفرایینی شهفور، التبصیر فی الدین، ص55
- ↑ بغدادی عبدالقاهر، الفرق بین الفرق ص112
- ↑ ابوالحسن اشعری، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، ج1، ص178
- ↑ شهرستانی عبدالکریم، الملل و النحل، ج1، ص117
- ↑ ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، ج1، ص389 و ج2، ص200
- ↑ اشعری ابوالحسن، مقالات الاسلامیین، بیروت، دارالاحیا الثراث العربی، ص۲۴.
- ↑ بغدادی، عبدالقاهر، الفرق بین الفرق، بیروت، دارالآفاق الجدیده، ۱۹۷۷، الطبعةالثانیة، ص۱۸.
- ↑ مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ دوم، ص 257
- ↑ ر. ک. بغدادی عبدالقاهر، الفرق بین الفرق، چاپ قاهره، نشر محمد علی صبیح صفحات 95 تا 98
