جناحیه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'علیهم السلام' به 'علیهم‌السلام') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''جناحیه''' پیروان | {{جعبه اطلاعات فرق و مذاهب | ||
| عنوان = جناحیه | |||
| تصویر = | |||
| توضیح تصویر = | |||
| نام = جناحیه | |||
| نام رایج = | |||
| تاریخ شکل گیری = 2 ق | |||
| قرن شکل گیری = | |||
| مبدأ شکل گیری = | |||
| موسس =عبداللّهبنمعاویه بن‌عبداللّه‌بن‌جعفر | |||
| عقیده = 1. اعتقاد به تناسخ. 2. ابدی بودن جهان. 3. نفی بهشت و جهنم. 4. ادعای الوهیت در باره موسس. 5. اباحه گری در احکام دین | |||
}} | |||
'''جناحیه''' پیروان عبداللّهبنمعاویه بن‌عبداللّه‌بن‌جعفر بن‌ابوطالب ملقّب به ذوالجناحین (صاحب دو بال) بودند. | |||
== وجه تسمیه == | == وجه تسمیه == | ||
چون جدّ | چون جدّ عبدالله‌بن‌معاویه، [[جعفر طیار|جعفر‌بن‌ابی‌طالب]] ملقب به ذوالجناحین بوده است، این فرقه را جناحیه خوانده‌اند<ref>دانشنامه جهان اسلام، ج10، ص 832</ref><ref>علی‌‌بن‌‌اسماعیل اشعری، مقالات‌‌الاسلامیین و اختلاف‌‌المصلّین، ج۱، ص ۶، چاپ هلموت‌‌ریتر، ویسبادن ۱۴۰۰/۱۹۸۰.</ref><ref>علی‌‌بن‌‌محمد جرجانی، التعریفات، ج۱، ص ۱۱۱، چاپ عبدالرحمان‌‌عمیره، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.</ref>. | ||
== تاریخچه پیدایش == | == تاریخچه پیدایش == | ||
در نحوه پیدایش این فرقه، نظرات گوناگونی مطرح شده است که به دو نظر اشاره می‌شود. | |||
=== نظر عبدالقادر بغدادی === | |||
عبدالقادر بغدادی معتقد بود که وقتی مُغیریه پیروان | عبدالقادر بغدادی معتقد بود که وقتی مُغیریه (پیروان مغیرة‌بن‌‌سعید از [[غلات|غالیان]] قرن دوم) از وی تبرّی جستند و در طلب امام از [[کوفه]] به [[مدینه|مدینه]] رفتند، در آنجا با عبداللّهبنمعاویه برخورد کردند. عبداللّه با این ادعا که بعد از [[علی بن ابی‌طالب|علی (علیه‌السّلام)]]، کسانی که از نسل او هستند، باید [[امامت]] را بر عهده بگیرند، آنان را به‌سوی خود دعوت کرد، آنان نیز با او [[بیعت|بیعت]] کردند و به‌‌کوفه بازگشتند<ref>عبدالقاهر بن‌‌طاهر بغدادی، الفرق بین‌الفرق، ج۱، ص ۲۴۵ـ۲۴۶، چاپ محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا</ref>. | ||
</ref> | |||
=== نظر نوبختی و سعد بن عبدالله === | |||
[[نوبختی]] و سعد‌بن‌عبدالله معتقد بودند که پس از درگذشت ابوهاشم، گروهی از پیروانش قائل شدند که وی عبداللّهبنمعاویه را وصی و امام پس از خود معرفی کرده اما چون عبداللّه هنگام وفات وی کودک بوده، ابوهاشم این راز را به صالح‌‌بن‌‌مدرک گفته است تا زمانی که عبداللّه بالغ شد، وی را از آن راز آگاه کند<ref>نوبختی، فرق الشیعة، ص ۳۲</ref> <ref>سعد بن عبداللّه اشعری، کتاب المقالات و‌الفرق، ج۱، ص ۳۹.</ref>. | |||
== اعتقادات == | |||
جناحیه عبدالله‌بن‌معاویه را امام می‌دانستند و معتقد بودند که علم چون علف در دل او می‌روید و او را خدا و مظهر رسول‌الله می‌دانستند و از [[اباحیه]] به‌شمار می‌رفتند<ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص</ref> <ref>خطط مقریزی، ج 4، ص 176.</ref>. آنان همچنین به حلول و [[تناسخ]] معتقد بودند و می‌گفتند [[روح|ارواح]] از بدنی به بدنی دیگر منتقل می‌شوند. | |||
به باور آنان، روح‌خدا در [[حضرت آدم|آدم]] حلول کرد و از او به دیگر [[پیامبران|پیامبران]] رسید تا به [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|حضرت رسول (صلّی‌الله علیه وآله)]]، سپس در علی و فرزندانش [[حسن بن علی (مجتبی)|حسن]] و [[حسین بن علی (سید الشهدا)|حسین]] (علیهم‌السّلام) و [[محمد بن حنفیه|محمد‌بن‌‌حنفیه]] و از محمد‌بن‌‌حنفیه در فرزندش ابوهاشم و از او در عبداللّهبنمعاویه حلول کرد<ref>سعد‌بن‌‌عبداللّه اشعری، المقالات و الفرق، ج۱، ص ۴۲، چاپ محمدجواد مشکور، تهران ۱۳۶۱ ش.</ref><ref> عبدالقاهر بن‌‌طاهر بغدادی، الفرق بین‌الفرق، ج۱، ص ۲۵۵، چاپ محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت: دارالمعرفة،) بی‌تا</ref><ref> محمد بن عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۲۴۴، چاپ احمد فهمی محمد، قاهره ۱۳۶۷ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۸ـ۱۹۴۹، چاپ افست بیروت) بی‌تا).</ref><ref>نشوان بن سعید حمیری، الحورالعین، ج۱، ص ۱۶۱، چاپ کمال مصطفی، چاپ افست تهران ۱۹۷۲.</ref>. | |||
همچنین معتقد بودند که ارواح یاران [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله)]] در بدن ایشان جای گرفته است و ازاین‌رو نام آنها را بر خویش می‌نهادند<ref>سعد بن عبداللّه اشعری، کتاب المقالات‌و الفرق، ج۱، ص ۴۸ | |||
</ref><ref>نوبختی، فرق الشیعة، ص 39</ref>. بر همین اساس، اعتقاد به فنا‌ناپذیری جهان، نفی [[معاد]] و [[بهشت]] و [[جهنم|دوزخ]] اخروی و منحصر دانستن [[ثواب|ثواب]] و عقاب به زندگی دنیوی، از اعتقادات ایشان شمرده شده است. موسس این فرقه نیز ادعای [[نبوت|نبوت]] و در عین حال الوهیت می‌کرد<ref>حمد بن عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۲۴۴، چاپ احمد فهمی محمد، قاهره ۱۳۶۷ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۸ـ۱۹۴۹، چاپ افست بیروت) بی‌تا).</ref>. | |||
جناحیه درباره [[آخرت]] معتقد بودند که آخرت همان آسمان است و کسانی که عمل‌‌صالح انجام داده‌اند، به آسمان می‌روند و زمین نیز برای بدکاران جای عذاب خواهد بود<ref>سعد بن عبداللّه اشعری، کتاب المقالات‌و الفرق، ج۱، ص ۴۱، چاپ محمدجواد مشکور، تهران ۱۳۶۱ ش.</ref><ref>علی بن اسماعیل اشعری، کتاب مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین، ج۱، ص ۶، چاپ هلموت ریتر، ویسبادن ۱۴۰۰/۱۹۸۰.</ref><ref>عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، الفرق بین‌الفرق، ج۱، ص ۲۴۶، چاپ محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت: دارالمعرفة،) بی‌تا</ref><ref>محمدبن عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۲۴۴ـ۲۴۵، چاپ احمد فهمی محمد، قاهره ۱۳۶۷ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۸ـ۱۹۴۹، چاپ افست بیروت) بی‌تا).</ref><ref>نشوان بن سعید حمیری، الحورالعین، ج۱، ص ۱۶۱، چاپ کمال مصطفی، چاپ افست تهران ۱۹۷۲.</ref>. | |||
<ref>سعد بن عبداللّه اشعری، کتاب المقالات‌و الفرق، ج۱، ص | |||
</ref> <ref> | |||
همچنین معتقد بودند که با تأویل آیه: {{متن قرآن |لَیسَ عَلَی‌الَّذینَ امَنُوا و عَمِلُوا الصّالِحاتِ جُناحٌ فیما طَعِمُوا |سوره = مائده |آیه = 93 }} محرماتی چون گوشتِ مردار، خوردن [[شراب|شراب]]، انجام [[زنا]] و [[لواط|لواط]]، [[حلال|حلال]] است و آیه مذکور را ناسخ آیه سوم [[سوره مائده|سوره مائده]] می‌دانستند<ref>سعد بن عبداللّه اشعری، کتاب المقالات‌و الفرق، ج۱، ص۴۱، چاپ محمدجواد مشکور، تهران ۱۳۶۱ ش.</ref><ref>عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، الفرق بین‌الفرق، ص، ۲۴۶، چاپ محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت: دارالمعرفة،) بی‌تا</ref><ref>نشوان بن سعید حمیری، الحورالعین، ج۱، ص۱۶۱، چاپ کمال مصطفی، چاپ افست تهران ۱۹۷۲. | |||
</ref>. | |||
<ref>عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، الفرق بین‌الفرق، | |||
جناحیه قایل به وجوب [[عبادت|عبادات]] نبودند، بلکه برای عبادات و محرمات مصادیقی ذکر کردند مثلا گفتند که عباداتی چون [[نماز]]، [[روزه]] و [[حج|حجّ]] همان اشخاصی هستند که دوستی آنها [[واجب]] است و آن افراد [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیه‌السّلام)]] هستند و مقصود از محرمات در [[قرآن]]، کنایه از قومی است که کینه و نفرت از آنان [[واجب]] است<ref>عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، الفرق بین‌الفرق، ص، ۲۴۶ ،چاپ محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت: دارالمعرفة،) بی‌تا</ref>. | |||
== جستارهای وابسته == | |||
* [[بیعت]] | |||
* [[محمد بن حنفیه|محمد بن‌‌حنفیه]] | |||
* [[سوره مائده]] | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس | {{پانویس }} | ||
{{فرق و مذاهب}} | |||
[[رده:فرق و مذاهب]] | [[رده:فرق و مذاهب]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۹ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۳۵
| جناحیه | |
|---|---|
 | |
| نام | جناحیه |
| تاریخ شکل گیری | 2 ق، ۲ ش، ۶۲۳ م |
| موسس | عبداللّهبنمعاویه بن‌عبداللّه‌بن‌جعفر |
| عقیده | 1. اعتقاد به تناسخ. 2. ابدی بودن جهان. 3. نفی بهشت و جهنم. 4. ادعای الوهیت در باره موسس. 5. اباحه گری در احکام دین |
جناحیه پیروان عبداللّهبنمعاویه بن‌عبداللّه‌بن‌جعفر بن‌ابوطالب ملقّب به ذوالجناحین (صاحب دو بال) بودند.
وجه تسمیه
چون جدّ عبدالله‌بن‌معاویه، جعفر‌بن‌ابی‌طالب ملقب به ذوالجناحین بوده است، این فرقه را جناحیه خوانده‌اند[۱][۲][۳].
تاریخچه پیدایش
در نحوه پیدایش این فرقه، نظرات گوناگونی مطرح شده است که به دو نظر اشاره می‌شود.
نظر عبدالقادر بغدادی
عبدالقادر بغدادی معتقد بود که وقتی مُغیریه (پیروان مغیرة‌بن‌‌سعید از غالیان قرن دوم) از وی تبرّی جستند و در طلب امام از کوفه به مدینه رفتند، در آنجا با عبداللّهبنمعاویه برخورد کردند. عبداللّه با این ادعا که بعد از علی (علیه‌السّلام)، کسانی که از نسل او هستند، باید امامت را بر عهده بگیرند، آنان را به‌سوی خود دعوت کرد، آنان نیز با او بیعت کردند و به‌‌کوفه بازگشتند[۴].
نظر نوبختی و سعد بن عبدالله
نوبختی و سعد‌بن‌عبدالله معتقد بودند که پس از درگذشت ابوهاشم، گروهی از پیروانش قائل شدند که وی عبداللّهبنمعاویه را وصی و امام پس از خود معرفی کرده اما چون عبداللّه هنگام وفات وی کودک بوده، ابوهاشم این راز را به صالح‌‌بن‌‌مدرک گفته است تا زمانی که عبداللّه بالغ شد، وی را از آن راز آگاه کند[۵] [۶].
اعتقادات
جناحیه عبدالله‌بن‌معاویه را امام می‌دانستند و معتقد بودند که علم چون علف در دل او می‌روید و او را خدا و مظهر رسول‌الله می‌دانستند و از اباحیه به‌شمار می‌رفتند[۷] [۸]. آنان همچنین به حلول و تناسخ معتقد بودند و می‌گفتند ارواح از بدنی به بدنی دیگر منتقل می‌شوند. به باور آنان، روح‌خدا در آدم حلول کرد و از او به دیگر پیامبران رسید تا به حضرت رسول (صلّی‌الله علیه وآله)، سپس در علی و فرزندانش حسن و حسین (علیهم‌السّلام) و محمد‌بن‌‌حنفیه و از محمد‌بن‌‌حنفیه در فرزندش ابوهاشم و از او در عبداللّهبنمعاویه حلول کرد[۹][۱۰][۱۱][۱۲].
همچنین معتقد بودند که ارواح یاران پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) در بدن ایشان جای گرفته است و ازاین‌رو نام آنها را بر خویش می‌نهادند[۱۳][۱۴]. بر همین اساس، اعتقاد به فنا‌ناپذیری جهان، نفی معاد و بهشت و دوزخ اخروی و منحصر دانستن ثواب و عقاب به زندگی دنیوی، از اعتقادات ایشان شمرده شده است. موسس این فرقه نیز ادعای نبوت و در عین حال الوهیت می‌کرد[۱۵].
جناحیه درباره آخرت معتقد بودند که آخرت همان آسمان است و کسانی که عمل‌‌صالح انجام داده‌اند، به آسمان می‌روند و زمین نیز برای بدکاران جای عذاب خواهد بود[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰].
همچنین معتقد بودند که با تأویل آیه: 
لَیسَ عَلَی‌الَّذینَ امَنُوا و عَمِلُوا الصّالِحاتِ جُناحٌ فیما طَعِمُوا [مائده–93] 
محرماتی چون گوشتِ مردار، خوردن شراب، انجام زنا و لواط، حلال است و آیه مذکور را ناسخ آیه سوم سوره مائده می‌دانستند[۲۱][۲۲][۲۳].
جناحیه قایل به وجوب عبادات نبودند، بلکه برای عبادات و محرمات مصادیقی ذکر کردند مثلا گفتند که عباداتی چون نماز، روزه و حجّ همان اشخاصی هستند که دوستی آنها واجب است و آن افراد اهل‌بیت (علیه‌السّلام) هستند و مقصود از محرمات در قرآن، کنایه از قومی است که کینه و نفرت از آنان واجب است[۲۴].
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، ج10، ص 832
- ↑ علی‌‌بن‌‌اسماعیل اشعری، مقالات‌‌الاسلامیین و اختلاف‌‌المصلّین، ج۱، ص ۶، چاپ هلموت‌‌ریتر، ویسبادن ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
- ↑ علی‌‌بن‌‌محمد جرجانی، التعریفات، ج۱، ص ۱۱۱، چاپ عبدالرحمان‌‌عمیره، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
- ↑ عبدالقاهر بن‌‌طاهر بغدادی، الفرق بین‌الفرق، ج۱، ص ۲۴۵ـ۲۴۶، چاپ محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا
- ↑ نوبختی، فرق الشیعة، ص ۳۲
- ↑ سعد بن عبداللّه اشعری، کتاب المقالات و‌الفرق، ج۱، ص ۳۹.
- ↑ مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص
- ↑ خطط مقریزی، ج 4، ص 176.
- ↑ سعد‌بن‌‌عبداللّه اشعری، المقالات و الفرق، ج۱، ص ۴۲، چاپ محمدجواد مشکور، تهران ۱۳۶۱ ش.
- ↑ عبدالقاهر بن‌‌طاهر بغدادی، الفرق بین‌الفرق، ج۱، ص ۲۵۵، چاپ محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت: دارالمعرفة،) بی‌تا
- ↑ محمد بن عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۲۴۴، چاپ احمد فهمی محمد، قاهره ۱۳۶۷ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۸ـ۱۹۴۹، چاپ افست بیروت) بی‌تا).
- ↑ نشوان بن سعید حمیری، الحورالعین، ج۱، ص ۱۶۱، چاپ کمال مصطفی، چاپ افست تهران ۱۹۷۲.
- ↑ سعد بن عبداللّه اشعری، کتاب المقالات‌و الفرق، ج۱، ص ۴۸
- ↑ نوبختی، فرق الشیعة، ص 39
- ↑ حمد بن عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۲۴۴، چاپ احمد فهمی محمد، قاهره ۱۳۶۷ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۸ـ۱۹۴۹، چاپ افست بیروت) بی‌تا).
- ↑ سعد بن عبداللّه اشعری، کتاب المقالات‌و الفرق، ج۱، ص ۴۱، چاپ محمدجواد مشکور، تهران ۱۳۶۱ ش.
- ↑ علی بن اسماعیل اشعری، کتاب مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین، ج۱، ص ۶، چاپ هلموت ریتر، ویسبادن ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
- ↑ عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، الفرق بین‌الفرق، ج۱، ص ۲۴۶، چاپ محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت: دارالمعرفة،) بی‌تا
- ↑ محمدبن عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۲۴۴ـ۲۴۵، چاپ احمد فهمی محمد، قاهره ۱۳۶۷ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۸ـ۱۹۴۹، چاپ افست بیروت) بی‌تا).
- ↑ نشوان بن سعید حمیری، الحورالعین، ج۱، ص ۱۶۱، چاپ کمال مصطفی، چاپ افست تهران ۱۹۷۲.
- ↑ سعد بن عبداللّه اشعری، کتاب المقالات‌و الفرق، ج۱، ص۴۱، چاپ محمدجواد مشکور، تهران ۱۳۶۱ ش.
- ↑ عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، الفرق بین‌الفرق، ص، ۲۴۶، چاپ محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت: دارالمعرفة،) بی‌تا
- ↑ نشوان بن سعید حمیری، الحورالعین، ج۱، ص۱۶۱، چاپ کمال مصطفی، چاپ افست تهران ۱۹۷۲.
- ↑ عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، الفرق بین‌الفرق، ص، ۲۴۶ ،چاپ محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت: دارالمعرفة،) بی‌تا
